Thỏa thuận khoáng sản Mỹ - Ukraine thất bại phủ bóng lên nỗ lực hòa bình

Không ai có thể nghĩ chuyến đi tới Washington của ông Zelensky nhằm đạt một thỏa thuận khoáng sản với Mỹ lại có kết cục thất bại nhanh chóng như vậy. Không có thỏa thuận nào được ký kết và cũng không có cuộc họp báo chung nào được tổ chức giữa Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Volodymyr Zelensky sau cuộc gặp như dự kiến.

Tổng thống hai nước gặp nhau tại Phòng Bầu dục trước lễ ký kết dự kiến về thỏa thuận cho phép Mỹ tham gia vào ngành công nghiệp khoáng sản ở Ukraine. Nhưng ông Zelensky đã rời Nhà Trắng sau những bất đồng biến thành cuộc cãi vã gay gắt với ông chủ Nhà Trắng. Theo Reuters, khi ông Zelensky kêu gọi ông Trump thận trọng với Nga, nhà lãnh đạo Mỹ đã tỏ ra không hài lòng về thái độ thiếu tôn trọng của Tổng thống Ukraine, còn Phó tổng thống JD Vance, người cũng có mặt tại cuộc gặp chỉ rõ nhà lãnh đạo Ukraine “chưa bao giờ nói một lời cảm ơn” về tất cả sự hỗ trợ dành cho Kiev. Tại cuộc gặp, ông Zelensky đã công khai chỉ trích cách tiếp cận mềm mỏng của ông Trump đối với Tổng thống Nga Vladimir Putin...

Tổng thống Donald Trump gặp Tổng thống Volodymyr Zelensky tại Phòng Bầu dục ngày 28-2. Ảnh: EPA

Cuộc gặp diễn ra trong bối cảnh Mỹ đang thúc đẩy các nỗ lực chấm dứt cuộc xung đột Ukraine thông qua đàm phán hòa bình. Mục tiêu ký kết một thỏa thuận khoáng sản với Ukraine không chỉ cho phép Mỹ đạt được những lợi ích kinh tế mà còn là cách để Washington buộc Kiev phải đưa ra những nhượng bộ để chấm dứt xung đột. Tổng thống Donald Trump tại cuộc gặp đã nói rằng “các vị không thể đạt bất cứ thỏa thuận nào mà không có nhượng bộ”. Tổng thống Donald Trump nói với Tổng thống Volodymyr Zelensky rằng Ukraine phải “thỏa hiệp” trong thỏa thuận ngừng bắn với Nga. Tuy nhiên, Tổng thống Volodymyr Zelensky bác bỏ quan điểm này, khẳng định không có chuyện nhượng bộ. Việc thỏa thuận khoáng sản có liên quan trực tiếp đến các bảo đảm an ninh dành cho Ukraine sẽ là một trở ngại không nhỏ để tiến tới thỏa thuận. Cả Tổng thống Volodymyr Zelensky và chính quyền Ukraine sẽ không xem xét thỏa thuận nếu thiếu những điều khoản bảo đảm an ninh như vậy.

Nhưng giờ đây, việc có nối lại ký kết thỏa thuận khoáng sản hay không dường như không quan trọng bằng việc nó sẽ ảnh hưởng thế nào tới các nỗ lực chấm dứt xung đột ở Ukraine đang được các bên thúc đẩy hiện nay. Câu hỏi được đặt ra là các cuộc đàm phán sẽ đi về đâu và liệu lãnh đạo Mỹ-Ukraine có thể hàn gắn mối quan hệ để Washington tiếp tục đảm nhận vai trò trung gian hòa bình hay không?

Theo Reuters, một quan chức cấp cao Nhà Trắng cho biết, Tổng thống Donald Trump hiện không quan tâm tới việc xem xét lại hay hồi sinh thỏa thuận khoáng sản Ukraine. Sau cuộc gặp, trên mạng xã hội Truth Social, Tổng thống Donald Trump đã chỉ trích mạnh mẽ ông Zelensky, cho rằng Tổng thống Ukraine chưa sẵn sàng cho hòa bình. Tổng thống Donald Trump nói lãnh đạo Ukraine đã “bỏ lỡ cơ hội” kết thúc xung đột.

Trong khi đó, trả lời phỏng vấn CNN ngày 28-2, Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio bày tỏ hy vọng quan hệ với Ukraine có thể được thiết lập lại với cách tiếp cận “thực dụng” hơn sau cuộc đàm phán thất bại tại Phòng Bầu dục trước đó. Ngoại trưởng Rubio nhấn mạnh “chúng tôi đang cố gắng chấm dứt cuộc xung đột không thể chịu đựng được này”, cho biết Tổng thống Donald Trump sẽ tìm cách đạt được thỏa thuận để giải quyết cuộc xung đột ở Ukraine ngay cả khi cơ hội hòa bình chỉ là 1%.

Về phần mình, sau những diễn biến căng thẳng ở Phòng Bầu dục, Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tuyên bố ông tin rằng mối quan hệ giữa Kiev và Mỹ có thể được cứu vãn. Trả lời Fox News, ông Zelensky nói không muốn mất Mỹ như một đối tác và mong muốn ông Trump thực sự đứng về phía Ukraine. Tuy nhiên, Tổng thống Ukraine cũng từ chối xin lỗi vì cuộc tranh cãi bất thường với Tổng thống Donald Trump tại Nhà Trắng.

Sau màn khẩu chiến giữa Tổng thống Donald Trump và Tổng thống Volodymyr Zelensky, nhiều dự đoán cho rằng Ukraine có thể phải đối mặt với nguy cơ mất đi hoàn toàn sự ủng hộ từ Mỹ và đẩy Washington tới gần Moscow hơn. Thậm chí chuyên gia Ciaramella từ Quỹ Carnegie dự đoán về kịch bản Nga và Mỹ “đạt thỏa thuận sau lưng Kiev”.

Trong bối cảnh đó, nhiều quốc gia châu Âu đã lên tiếng ủng hộ Ukraine và cho rằng, châu Âu cần hành động và hỗ trợ Ukraine. Lãnh đạo Liên minh châu Âu và một số nước thuộc khối này đã bày tỏ sự ủng hộ đối với Ukraine, trong đó có Thủ tướng Ba Lan Donald Tusk, Tổng thống Moldova Maia Sandu, Thủ tướng Tây Ban Nha Pedro Sanchez, Tổng thống Czech Petr Pavel... Tuy nhiên, bằng những lời nói thay vì hành động, liệu châu Âu có thể làm được gì để giúp Ukraine trong bối cảnh nguồn lực hỗ trợ Kiev của “lục địa già” đã cạn kiệt như hiện nay. Bài toán chấm dứt xung đột ở Ukraine vì thế đang ngày càng có thêm nhiều ẩn số.

XUÂN PHONG