Thỏa thuận khoáng sản giữa Mỹ và Ukraine có ảnh hưởng gì tới Trung Quốc?

Đất hiếm chuẩn bị xuất khẩu tại tỉnh Giang Tô, Trung Quốc. Ảnh: AFP/TTXVN

Nếu quan hệ giữa Mỹ và Nga ấm lên, trong khi Ukraine ký kết một thỏa thuận khai thác khoáng sản với Washington, Mỹ có thể có thêm nguồn cung mới đối với các khoáng sản quan trọng. Điều này có thể giúp làm giảm ảnh hưởng từ các biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm của Trung Quốc nhằm vào Mỹ.

Giới quan sát nhận định, nếu Tổng thống Donald Trump thành công với một thỏa thuận khai thác khoáng sản ở Ukraine hoặc tiếp tục cải thiện quan hệ với Nga, một trong hai quốc gia này có thể tăng cường xuất khẩu nguyên liệu thô sang Mỹ.

Điều đó có thể làm suy yếu, nhưng không thể hoàn toàn vô hiệu hóa, các hạn chế xuất khẩu khoáng sản của Trung Quốc. Bắc Kinh hiện đang nắm thế độc quyền trong chuỗi cung ứng khoáng sản hiếm, yếu tố thiết yếu để sản xuất công nghệ cao và coi đây là một lợi thế quan trọng trong cuộc chiến thương mại kéo dài với Mỹ.

Alicia Garcia-Herrero, chuyên gia kinh tế trưởng khu vực châu Á – Thái Bình Dương tại ngân hàng đầu tư Natixis (Pháp), nhận định: "Ông Trump có thể sẽ cần Ukraine". Đầu tháng này, đại diện của Washington và Moskva đã đồng ý bắt đầu thảo luận về việc chấm dứt cuộc xung đột tại Ukraine. Hai bên cũng đang nỗ lực tổ chức một cuộc gặp giữa Tổng thống Trump và Tổng thống Nga Vladimir Putin, dấu hiệu cho thấy sự thay đổi lớn trong chính sách của Mỹ.

Theo Cơ quan Khảo sát Địa chất Mỹ (USGS), Ukraine có trữ lượng khoảng 500.000 tấn lithium, một khoáng sản quan trọng để sản xuất pin, cùng với đó là trữ lượng than chì chiếm 20% tổng trữ lượng toàn cầu. Nước này cũng sở hữu một lượng đáng kể neodymium, nguyên liệu cần thiết để sản xuất tua-bin gió, cùng nhiều kim loại khác được sử dụng trong tivi, đèn chiếu sáng và laser.

Mỏ khai thác lithium. Ảnh minh họa: AMM

Trong bối cảnh chính quyền ông Trump muốn cải thiện quan hệ kinh tế với Moskva, đồng thời thúc đẩy một lệnh ngừng bắn giữa Nga và Ukraine, Tổng thống Putin đã phát tín hiệu sẵn sàng mở cửa tiếp cận nguồn tài nguyên đất hiếm ở những khu vực mà Nga đã sáp nhập trong cuộc xung đột kéo dài ba năm qua.

Ông Victor Gao, Phó Chủ tịch Trung tâm Toàn cầu hóa Trung Quốc tại Bắc Kinh, bình luận: "Nga và Mỹ có vẻ đang chung một lợi ích, nên họ có thể đạt được một số thỏa thuận đáng chú ý".

Trung Quốc đã hạn chế xuất khẩu khoáng sản như một biện pháp trả đũa các lệnh trừng phạt và thuế quan của Mỹ. Năm ngoái, Bắc Kinh đã hạn chế xuất khẩu antimon, gali và germani sang Mỹ. Đầu tháng này, Bộ Thương mại Trung Quốc tiếp tục mở rộng danh sách hạn chế, bao gồm cả Wolfram – một nguyên liệu quan trọng trong chế tạo đạn dược.

Tổng thống Putin cho biết phát triển ngành công nghiệp đất hiếm là một ưu tiên của Nga, quốc gia có trữ lượng khoảng 3,8 triệu tấn. Tuy nhiên, bất chấp các nỗ lực của Mỹ, Trung Quốc vẫn chiếm hơn 60% trữ lượng đất hiếm toàn cầu và kiểm soát tới 90% quá trình tinh luyện các khoáng sản này, khiến ảnh hưởng của Bắc Kinh vẫn rất lớn.

Pini Althaus, chuyên gia về khoáng sản quan trọng và Giám đốc điều hành công ty đầu tư mỏ Cove Capital, nhận định: "Mỹ cần bắt đầu từ một điểm nào đó và mỗi quốc gia mà Washington có thể đảm bảo nguồn cung khoáng sản quan trọng sẽ giúp từng bước giải quyết vấn đề".

Hiện có 17 loại đất hiếm được sử dụng để sản xuất nam châm cho xe điện, điện thoại di động, hệ thống tên lửa và các thiết bị điện tử khác. USGS xác định có tổng cộng 50 khoáng sản quan trọng, trong đó có đất hiếm, được ứng dụng trong các lĩnh vực quốc phòng, công nghệ cao, hàng không vũ trụ và năng lượng tái tạo.

Dù Mỹ có thể đạt được thỏa thuận khai thác khoáng sản tại Ukraine, nhưng tác động của xung đột và tình trạng di dân tại nước này khiến hoạt động khai thác gặp nhiều khó khăn. Ông Nick Marro, chuyên gia kinh tế tại tổ chức nghiên cứu thị trường Economist Intelligence Unit, cho rằng: "Không rõ việc dựa vào nguồn cung từ Ukraine sẽ tác động thế nào đến vị trí thống lĩnh của Trung Quốc trong chuỗi cung ứng toàn cầu, bởi năng lực tinh chế tại bất kỳ thị trường nào cũng khó có thể sánh với Trung Quốc".

Ngoài ra, Ukraine đã thừa nhận rằng phần lớn tài nguyên khoáng sản của họ nằm ở các khu vực do Nga kiểm soát kể từ khi Moskva phát động chiến dịch quân sự đặc biệt năm 2022. Dữ liệu của USGS cho thấy Nga chỉ sản xuất 2.500 tấn đất hiếm vào năm ngoái, trong khi Trung Quốc khai thác tới 270.000 tấn.

Đa số các quốc gia ngoài Trung Quốc, bao gồm cả Mỹ, đều thiếu cơ sở tinh chế khoáng sản sau khi khai thác. Ông Jon Hykawy, Chủ tịch công ty tư vấn Stormcrow Capital tại Toronto, nhận định: "Theo tôi được biết, chưa có mỏ nào ở Ukraine được thăm dò và khoan đầy đủ để xác định chính xác trữ lượng hoặc tiềm năng khai thác. Để đưa ra kế hoạch khai thác một mỏ mới cần mất nhiều năm".

Việt Dũng/Báo Tin tức (Theo Scmp)