Thiếu Mỹ, châu Âu có 'gồng gánh' được Ukraine?

Vai trò của Ba Lan

Việc Ba Lan tham gia tuyên bố chung về quyết tâm ủng hộ Ukraine trong cuộc xung đột hiện nay là điều có thể dự đoán được. Bởi quyết định này sẽ khẳng định vai trò của nước này trong khối đối với cuộc xung đột hiện tại đặc biệt trong việc ủng hộ cho Ukraine trong bối cảnh các thành viên EU vẫn bất đồng trong quan điểm về cuộc chiến.

Châu Âu sẽ gặp khó khăn nếu Mỹ rút viện trợ Ukraine.

Kể từ khi cuộc xung đột xảy ra, Ba Lan là quốc gia Đông Âu đầu tiên thể hiện cam kết và duy trì sự hỗ trợ mạnh mẽ cho Kiev. Theo báo cáo vừa công bố, nước này dẫn đầu trong số các quốc gia viện trợ cho Ukraine kể từ khi xung đột nổ ra (tính theo GDP) - lên tới 4,91% GDP. Ba Lan cũng nằm trong số những quốc gia đã tiếp nhận nhiều người tị nạn Ukraine nhất. Nước này đã cung cấp 44 gói viện trợ quân sự cho Ukraine với trị giá 4 tỷ euro và cam kết sẽ cung cấp thêm nhiều gói nữa trong năm nay và trong thập kỷ tới.

Việc Ngoại trưởng Ba Lan đưa ra tuyên bố sau khi trao đổi với những người đồng cấp từ Anh, Pháp, Đức, Italy và Tây Ban Nha cũng cho thấy sự quyết tâm của nước này trong vai trò thúc đẩy một tiếng nói chung của Khối đối với vấn đề của Ukraine, kêu gọi các quốc gia châu Âu nên chịu trách nhiệm nhiều hơn cho an ninh của chính mình, bao gồm cả việc chia sẻ gánh nặng về an ninh trong NATO.

Ba Lan cũng nêu rõ quan điểm việc áp đặt các giải pháp hòa bình cho Ukraine trái với lợi ích của nước này hoặc không được công chúng công nhận sẽ có tác động tiêu cực đến sự ổn định của Ukraine. Điều đó đồng nghĩa với việc các kịch bản để giải quyết xung đột cần được xây dựng thông qua sự hợp tác chặt chẽ với chính quyền Ukraine, mà trong đó chắc chắn sẽ có sự tham gia của Ba Lan với vai trò là một trong những hạt nhân kết nối, đặc biệt khi nước này đang chuẩn bị làm chủ tịch luân phiên EU vào năm 2025.

Một điểm đáng chú ý, Ba Lan này sẽ đảm nhiệm chức chủ tịch luân phiên EU trong 6 tháng đầu năm 2025. Trong đó, chủ đề chính của nhiệm kỳ chủ tịch của Ba Lan là vấn đề an ninh, được xây dựng xung quanh bảy trụ cột chính: đối ngoại, năng lượng, kinh tế, lương thực, khí hậu, y tế và thông tin.

Cách tiếp cận toàn diện này nhằm giải quyết những thách thức cấp bách nhất của châu Âu trong bối cảnh địa chính trị phức tạp hiện tại, mà nổi bật trong đó là việc tìm kiếm quan điểm chung trong giải quyết các thách thức an ninh của khu vực. Việc duy trì sự ủng hộ Ukraine cũng thể hiện lập trường nhất quán của nước này trong việc bảo vệ các giá trị và quan điểm của EU trong thời gian qua, kể cả trong trường hợp Tổng thống đắc cử Mỹ Donald Trump quyết định ngừng giúp đỡ Kiev.

Năng lực của châu Âu trong hỗ trợ Ukraine

Trên thực tế, các nhà lãnh đạo châu Âu phải đối mặt với một câu hỏi mà họ không mong muốn phải tìm lời giải đó là: Nếu Mỹ rút khỏi vai trò dẫn đầu sự hỗ trợ của phương Tây cho Ukraine, liệu EU có thể lấp đầy khoảng trống?

Tuy nhiên, trước kết quả sau cuộc bầu cử tổng thống ở Mỹ, những phát ngôn của ông Trump đã khiến châu Âu phải có những toan tính khác cho riêng mình. Các quan chức châu Âu thừa nhận rằng khu vực này phải đối mặt với thách thức chính trị từ việc duy trì sự ủng hộ dành cho Ukraine trong bối cảnh kinh tế trì trệ, lạm phát cao và hạn chế về ngân sách. Chưa kể tới các quyết định chung của Liên minh châu Âu được đưa ra dựa trên nguyên tắc đồng thuận tuy nhiên hiện tại lại đang bất đồng về cách giải quyết cuộc xung đột.

Một vấn đề đặt ra với năng lực hỗ trợ cho Ukraine đó là vấn đề công nghiệp quốc phòng châu Âu. Có thể nói, hạn chế lớn nhất của châu Âu nếu phải tạm thời thay thế Mỹ viện trợ quân sự cho Ukraine là ngành công nghiệp quốc phòng không đủ mạnh. Theo báo cáo, việc sản xuất trang thiết bị quân sự đã giảm đáng kể sau Chiến tranh Lạnh do các chính phủ châu Âu chi tiêu hạn chế trong nhiều năm.

Các loại vũ khí chính như xe tăng, máy bay và tàu ngầm mất nhiều thời gian để chế tạo, do đó đã thúc đẩy một số quân đội châu Âu tìm đến nhà cung cấp bên ngoài khi mua sắm trang thiết bị quốc phòng. Một ví dụ cho vấn đề này là, EU cam kết cung cấp 1 triệu quả đạn pháo cho Ukraine, tuy nhiên đã qua một nửa chặng đường của kế hoạch 12 tháng, nhưng EU mới chỉ cung cấp được 1/4 số lượng đã cam kết và số đạn dược này cũng lấy từ kho dự trữ của các nước thành viên. Vậy với nhu cầu hiện tại của Ukraine, liệu EU có thể đáp ứng tới khi nào nếu cuộc chiến tiếp tục kéo dài?

Tiếp đó, EU và các quốc gia thành viên đã cam kết hỗ trợ nhân đạo, tài chính và quân sự 80,3 tỷ USD cho Ukraine kể từ khi xung đột bắt đầu. Trong khi một số báo cáo cho biết, hỗ trợ quân sự, ngân sách và nhân đạo của Mỹ cho Ukraine là khoảng 74 tỷ USD. Con số này bao gồm khoảng 44 tỷ USD hỗ trợ quân sự, gấp hơn 5 lần số tiền cam kết của các nước đóng góp tiếp theo là Đức và Anh.

Như vậy có thể thấy, nếu Mỹ rút khỏi “cuộc chơi” này, EU sẽ khó có thể duy trì viện trợ cho Kiev trong thời gian dài bởi các quốc gia châu Âu hiện nay cũng đang gặp nhiều khó khăn về kinh tế sau các ảnh hưởng nghiêm trọng từ dịch bệnh và chiến tranh. Nếu tiếp tục lún sâu vào cuộc xung đột, nhiều quốc gia trong EU sẽ khó có khả năng phục hồi và các bất đồng đối với việc hỗ trợ Ukraine sẽ không thể giải quyết.

Cách tiếp cận của châu Âu

Sự kiện cho phép Ukraine sử dụng tên lửa tầm xa do Mỹ cung cấp để tấn công vào sâu trong lãnh thổ Nga diễn ra khi chỉ còn gần 2 tháng nữa là Tổng thống Biden hết nhiệm kỳ. Ông Biden đã thực hiện một thay đổi chính sách lớn đối với cuộc chiến tại Ukraine. Điều này được đánh giá là phù hợp với những động thái gần đây của ông khi cam kết sẽ đẩy nhanh viện trợ quân sự cho Ukraine tuy nhiên cũng đặt EU vào một tình thế “tiến thoái lưỡng nan”.

Các nước phương Tây dường như bị chia thành 2 nhóm giữa bên ủng hộ quyết định của phía Mỹ và bên còn lại lo ngại việc cung cấp tên lửa tầm xa cho phía Ukraine, sẽ khiến căng thẳng leo thang toàn khu vực.

Phía ủng hộ, đơn cử như các nhà lãnh đạo của Anh, Pháp, Ba Lan đã bày tỏ sự đồng tình và hoan nghênh quyết định của chính quyền ông Biden. Thậm chí, Pháp và Anh được cho là đã đồng ý để Ukraine sử dụng tên lửa của họ với mục đích tương tự.

Trong khi đó, nhóm còn lại đứng đầu là Đức, Thủ tướng nước này cho biết không có kế hoạch cung cấp tên lửa hành trình cho Ukraine. Ông cũng nêu rõ lập trường của mình về vấn đề này và sẽ không thay đổi quan điểm. Một số nhà lãnh đạo các quốc gia châu Âu khác cũng cho rằng động thái này có thể dẫn tới leo thang xung đột, trong khi các bên đang cần tìm kiếm một giải pháp hòa bình.

Rõ ràng, quyết định này khiến cho các nhà lãnh đạo EU buộc phải đặt lên bàn cân cách giải quyết vấn đề hiện tại, việc hỗ trợ sẽ được thực hiện như thế nào và mức độ ra sao chắc chắn cần phải có sự thống nhất trong toàn khối. Do đó, việc các ngoại trưởng châu Âu thể hiện động thái kiên định ủng hộ Ukraine trong cuộc xung đột hiện tại cũng là một biện pháp định hướng và tìm kiếm các giải pháp trong giai đoạn tới.

Tuy nhiên, để có một mặt trận thống nhất thì chắc chắn sẽ cần có các cuộc bàn luận diễn ra, bởi tất cả quyết định ủng hộ cần có sự đồng thuận trong toàn EU, đặc biệt khi Tổng thống đắc cử Donald Trump sẽ công bố các biện pháp của mình sau khi ông chính thức nắm quyền, điều đó có thể là bước ngoặt lớn cho cuộc xung đột hiện nay.

Hải Đăng/VOV-Praha