Thiết lập hệ thống giáo dục quốc dân mở, linh hoạt, liên thông, học tập suốt đời

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho ý kiến với dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục. Ảnh: Phạm Thắng

Sẽ bỏ bằng tốt nghiệp THCS để đơn giản hóa quy trình quản lý giáo dục

Trình bày tóm tắt Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, dự thảo Luật quy định về hệ thống giáo dục quốc dân; cơ sở giáo dục, nhà giáo; quản lý nhà nước về giáo dục; quyền và trách nhiệm của cơ quan, tổ chức, cá nhân liên quan đến hoạt động giáo dục. Dự thảo Luật áp dụng đối với toàn bộ hệ thống giáo dục quốc dân.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục gồm 2 điều.

Trong đó, Điều 1 sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục (44/115 điều, chiếm 38,26%), đề xuất sửa đổi, bổ sung một số điều, khoản, điểm tại 32 điều (bao gồm các nội dung liên quan đến thay đổi chính sách và các nội dung sửa để bảo đảm thống nhất, đồng bộ trong toàn văn bản và hệ thống pháp luật); sửa kỹ thuật tại 14 điều và tên 2 chương, mục; bổ sung mới 3 điều; bãi bỏ 21 điều (gồm bãi bỏ cả điều và một số khoản của điều).

Điều 2 quy định điều khoản thi hành gồm hiệu lực thi hành và quy định chuyển tiếp.

Quang cảnh phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Về các nội dung sửa đổi, hoàn thiện, Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn cho biết, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung điểm c, điểm d khoản 2 Điều 6 và Điều 35 của Luật hiện hành nhằm thiết lập hệ thống giáo dục quốc dân mở, linh hoạt, liên thông, học tập suốt đời, phù hợp với yêu cầu hiện đại hóa giáo dục.

Nội dung này đã bảo đảm thống nhất với dự thảo Luật Giáo dục đại học (sửa đổi) và Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi).

Đồng thời, sửa đổi, bổ sung khoản 3 Điều 9 theo hướng phân cấp thẩm quyền quy định chi tiết hướng nghiệp và phân luồng từ Chính phủ sang Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh điều hành phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Sửa đổi, bổ sung khoản 2 Điều 12 theo hướng bỏ bằng tốt nghiệp trung học cơ sở (THCS) nhằm đơn giản hóa quy trình quản lý giáo dục, phù hợp với thông lệ quốc tế và bối cảnh phổ cập giáo dục đến THCS hiện nay.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh phát biểu tại phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Đồng thời, sửa đổi, bổ sung Điều 32 để giao người đứng đầu cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh quyết định việc lựa chọn sách giáo khoa; giao cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh tổ chức biên soạn tài liệu giáo dục địa phương, hội đồng thẩm định cấp tỉnh thẩm định và UBND cấp tỉnh phê duyệt tài liệu giáo dục địa phương nhằm nâng cao trách nhiệm quản lý nhà nước của địa phương trong việc tổ chức thực hiện chương trình giáo dục phổ thông.

Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn trình bày tóm tắt Tờ trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục. Ảnh: Phạm Thắng

Đồng thời, sửa đổi, bổ sung Điều 34 về chuyển thẩm quyền cấp bằng tốt nghiệp trung học phổ thông (THPT) từ Giám đốc Sở Giáo dục và Đào tạo cho Hiệu trưởng.

Cần khuyến khích học sinh thi tốt nghiệp THPT

Trình bày tóm tắt Báo cáo thẩm tra dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh nêu rõ, Thường trực Ủy ban cơ bản nhất trí với sự cần thiết sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật nêu trong Tờ trình của Chính phủ.

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Dự án Luật đã thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, phù hợp với Hiến pháp, cơ bản bảo đảm tính thống nhất, đồng bộ trong hệ thống pháp luật, tính tương thích với các điều ước quốc tế có liên quan. Hồ sơ dự án Luật đầy đủ theo quy định và đủ điều kiện trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét, cho ý kiến.

Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa và Xã hội Nguyễn Đắc Vinh trình bày Báo cáo tóm tắt Báo cáo thẩm tra dự án Luật. Ảnh: Phạm Thắng

Thường trực Ủy ban cũng đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo lưu ý tiếp tục cập nhật, rà soát, thể chế hóa các chủ trương trong Nghị quyết của Bộ Chính trị; rà soát các quy định, đối chiếu với các luật liên quan để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật, các điều ước quốc tế có liên quan mà Việt Nam là thành viên.

Đồng thời, báo cáo tổng kết việc thi hành Luật hiện hành cần bổ sung tổng kết những hạn chế, bất cập trong thi hành Luật, làm cơ sở đề xuất sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật; bổ sung thuyết minh đầy đủ các chính sách được quy định trong dự thảo Luật; bổ sung dự thảo văn bản quy định chi tiết, hướng dẫn thi hành Luật. Tiếp tục rà soát các quy định về phân cấp, phân quyền; tổ chức quản lý nhà nước về giáo dục ở cấp xã sau khi triển khai chính quyền địa phương 2 cấp.

Về văn bằng, chứng chỉ của hệ thống giáo dục quốc dân, Thường trực Ủy ban đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo cân nhắc việc bãi bỏ quy định cấp bằng tốt nghiệp THCS. Bằng tốt nghiệp THCS xác nhận việc hoàn thành giai đoạn giáo dục cơ bản, làm cơ sở để tiến hành phân luồng học sinh sau THCS.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải phát biểu. Ảnh: Phạm Thắng

Về bằng trung học nghề, Thường trực Ủy ban đề nghị làm rõ cơ sở xác định tương đương với bằng tốt nghiệp THPT. Thường trực Ủy ban cho rằng, nên quy định theo hướng khuyến khích học sinh thi tốt nghiệp THPT, đồng thời có chứng chỉ nghề.

Giám sát, kiểm tra chặt chẽ việc lựa chọn sách giáo khoa

Phát biểu tại phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nhấn mạnh, việc sửa đổi, bổ sung Luật Giáo dục, Luật Giáo dục đại học và Luật Giáo dục nghề nghiệp có liên quan đến nhau. Do đó, cơ quan chủ trì soạn thảo và cơ quan chủ trì thẩm tra tiếp tục rà soát tinh thần các Nghị quyết của Bộ Chính trị: Nghị quyết số 57 - NQ/TW, Nghị quyết số 59 - NQ/TW, Nghị quyết số 66 - NQ/TW, Nghị quyết số 68 - NQ/TW… để kịp thời thể hiện trong các dự thảo luật.

Chủ tịch Quốc hội cũng đề nghị, tập trung tăng cường phân cấp, phân quyền trong quản lý giáo dục, có phân cấp ở chừng mực nhất định cho cấp tỉnh, cấp xã, đúng với chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm “Địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm. Trung ương, Quốc hội, Chính phủ kiến tạo để phát triển”.

Các chính sách phải công bằng trong tiếp cận giáo dục, có sự liên thông trong hệ thống giáo dục; thực hiện phân luồng học sinh và tổ chức các cấp học, bậc học phù hợp với nhu cầu của thị trường lao động.

“Hiện nay, dường như thị trường lao động chúng ta còn thiếu và chưa đáp ứng được yêu cầu của sự nghiệp công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Trong khi thị trường lao động nước ngoài cũng đang cần lao động Việt Nam”, Chủ tịch Quốc hội lưu ý.

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh, cần chú ý triển khai chính sách xã hội hóa giáo dục - đào tạo, tạo điều kiện cho tư nhân trong và ngoài nước tham gia, với sự quản lý của Nhà nước, Bộ Giáo dục và Đào tạo; hoàn thiện chương trình sách giáo khoa phổ thông; hoàn thiện bình dân học vụ số, ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI), chuyển đổi số trong giáo dục và đào tạo…

Nhấn mạnh các quốc gia đang phát triển bình dân học vụ số, ứng dụng công nghệ, AI, Chủ tịch Quốc hội lưu ý, phải quy định rõ giữ lại bằng THCS dưới dạng chứng nhận số hay dưới hình thức nào? Đồng thời, cần đơn giản hóa thủ tục cấp bởi hiệu trưởng; bổ sung quy định về giá trị pháp lý của bằng tốt nghiệp trung học nghề; công nhận tương đương THPT cho mục đích tuyển dụng công chức cấp cơ sở để khuyến khích phân luồng.

Chủ tịch Quốc hội cũng lưu ý, cần nghiên cứu, bổ sung quy định nhằm bảo đảm bảo mật văn bằng, chứng chỉ theo Luật An ninh mạng, tránh tình trạng rủi ro, giả mạo văn bằng, chứng chỉ; có lộ trình tích hợp, ứng dụng AI để xác thực văn bằng tự động, nhằm giảm chi phí hành chính.

“Đây là vấn đề cần quan tâm để chúng ta hướng tới mở rộng giáo dục bắt buộc đến THCS từ năm 2030”, Chủ tịch Quốc hội nêu rõ.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cũng nhấn mạnh năm học 2025 - 2026 có ý nghĩa đặc biệt với ngành giáo dục đại học khi Luật Nhà giáo được Quốc hội thông qua và có hiệu lực thi hành.

Từ chủ trương của Bộ Chính trị, Quốc hội đã thông qua Nghị quyết số 217/2025/QH15 của Quốc hội về miễn, hỗ trợ học phí đối với trẻ em mầm non, học sinh phổ thông, người học chương trình giáo dục phổ thông trong cơ sở giáo dục thuộc hệ thống giáo dục quốc dân - là một nghị quyết lịch sử, chưa từng có.

Do đó, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, phải đẩy mạnh tuyên truyền chính sách, pháp luật, vận động phụ huynh đưa con em đến trường, bảo đảm "không ai bị bỏ lại phía sau", tất cả học sinh đều được đến trường.

Các đại biểu dự phiên họp. Ảnh: Phạm Thắng

Quan tâm đến vấn đề sách giáo khoa, Chủ tịch Quốc hội cho rằng, quy định tại Điều 32 của dự thảo Luật về sách giáo khoa, giáo dục phổ thông và tài liệu giáo dục địa phương là vấn đề được sự quan tâm rất lớn của xã hội, nhất là các em học sinh, phụ huynh, đội ngũ giáo viên và cơ quan quản lý.

Chủ tịch Quốc hội đề nghị cơ quan soạn thảo cần rà soát, nghiên cứu kỹ triển khai chính sách này để có những điều chỉnh bảo đảm khoa học, tiết kiệm hiệu quả, phù hợp với tình hình thực tế.

Đối với quy định tại điểm c khoản 1 Điều 32, “Người đứng đầu cơ quan chuyên môn thuộc UBND cấp tỉnh quyết định việc lựa chọn sách giáo khoa sử dụng ổn định trong cơ sở giáo dục phổ thông trên địa bàn theo quy định của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo”, Chủ tịch Quốc hội đề nghị, Bộ Giáo dục và Đào tạo phải giám sát, kiểm tra chặt chẽ việc lựa chọn sách giáo khoa sử dụng trong cơ sở giáo dục phổ thông tại các địa phương.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải cho rằng, việc bảo đảm về chất lượng giáo dục và đào tạo là bài toán khó. Thực tế hiện nay rất nhiều trường đại học khi thực hiện tự chủ thì phải đào tạo thu hút được nhiều sinh viên để có nguồn thu, vì vậy cũng ảnh hưởng đến chất lượng đào tạo.

Do vậy, Chủ nhiệm Ủy ban Nguyễn Thanh Hải đề nghị, dự thảo Luật phải quy định một nguyên tắc về việc bảo đảm chất lượng đào tạo và việc thực hiện tự chủ không mâu thuẫn với nhau, không làm triệt tiêu những điểm tiến bộ, tích cực, tức là tự chủ nhưng bảo đảm không ảnh hưởng tới chất lượng đào tạo.

Chủ nhiệm Ủy ban Công tác đại biểu cũng đề nghị cơ quan soạn thảo quan tâm đến các chính sách nhằm thu hút nhân tài, phải có những chính sách hỗ trợ, chính sách tuyển chọn, để đáp ứng yêu cầu đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, đặc biệt là các ngành liên quan đến lĩnh vực khoa học công nghệ, bán dẫn, vật lý năng lượng cao…

Thanh Hải