Thị trường vốn Việt Nam đang 'chớm nở'

TTCK Việt Nam đã có những kết quả ấn tượng trong năm 2024. Ảnh minh họa

Tăng trưởng kinh tế phụ thuộc quá nhiều vào tín dụng

Báo cáo “Vietnam at a glance: Câu chuyện về vốn” mà HSBC vừa phát hành cho thấy, khi nói đến đầu tư ở Việt Nam, chúng ta không thể bỏ qua thị trường vốn đang “chớm nở”. TTCK Việt Nam đã có những kết quả ấn tượng trong năm 2024, trở thành thị trường có hiệu quả hoạt động tốt nhất trong khu vực Đông Nam Á. Tuy nhiên, các quý gần đây ghi nhận dòng vốn đầu tư nước ngoài có dấu hiệu suy giảm. Mặc dù phần lớn bị chi phối bởi các yếu tố vĩ mô, song hiện tượng này làm dấy lên câu hỏi về các yếu tố cản trở sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài vào TTCK Việt Nam.

Chia sẻ tại một sự kiện về đầu tư mới đây, Tổng Giám đốc Tổng Công ty Lưu ký và Bù trừ chứng khoán Việt Nam Tạ Thanh Bình thẳng thắn: “Hiện nay, nhiều quỹ đầu tư quốc tế và các tổ chức tín nhiệm như MSCI, FTSE đều đánh giá TTCK Việt Nam đang chơi ở một sân chơi nhỏ hẹp hơn so với hạng cân”.

Theo HSBC, các rào cản liên quan đến giao dịch, hạ tầng và vấn đề minh bạch của các doanh nghiệp vẫn đang là thách thức lớn. Dẫu vậy, những cải cách đang được triển khai để tháo gỡ các rào cản này, tạo cơ hội thu hút thêm các nhà đầu tư quốc tế. Một trong những điểm sáng là việc Chính phủ đã bãi bỏ yêu cầu ký quỹ trước khi giao dịch chứng khoán (có hiệu lực từ tháng 11/2024), đáp ứng tiêu chí nâng hạng thị trường. HSBC cho rằng, việc nâng hạng này có thể thu hút khoảng 6 tỷ USD dòng vốn đầu tư nước ngoài, tương đương hơn 1% GDP của Việt Nam. Cùng với đó, sau nhiều lần trì hoãn, việc nâng cấp cơ sở hạ tầng giao dịch cuối cùng đã được triển khai khi các cơ quan quản lý đặt mục tiêu và nỗ lực thúc đẩy triển khai hệ thống KRX trong năm nay. Sự chú trọng này đặc biệt có ý nghĩa với Việt Nam, một quốc gia đi sau so với các nước láng giềng ASEAN xét về mức độ phát triển TTCK.

HSBC nhấn mạnh, tín dụng ngân hàng đã tăng đáng kể so với quy mô nền kinh tế, cho thấy đây vẫn là yếu tố chính hỗ trợ xu hướng tăng trưởng cao của Việt Nam những năm qua. Tuy nhiên, việc tăng trưởng kinh tế phụ thuộc quá nhiều vào tín dụng sẽ dẫn đến những rủi ro cho nền kinh tế và sự ổn định của hệ thống ngân hàng, điều này cũng đã được chứng minh trong quá khứ.

Tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9 mới đây, thảo luận ở tổ về Đề án bổ sung về phát triển kinh tế - xã hội năm 2025, đại biểu Nguyễn Việt Hà - Giám đốc Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn chi nhánh Tuyên Quang - thừa nhận, hiện nay, vốn của nền kinh tế phụ thuộc nhiều vào nguồn vốn tín dụng, gây khó khăn cho nền kinh tế và áp lực rủi ro cho hệ thống ngân hàng. Hiện nguồn vốn huy động của ngân hàng chủ yếu là ngắn hạn nhưng nhu cầu tín dụng trung, dài hạn của nền kinh tế rất lớn, trong khi thị trường trái phiếu, chứng khoán, bảo hiểm - những thị trường chủ yếu huy động vốn trung, dài hạn - thì đang gặp khó khăn, không phải là kênh huy động vốn chủ yếu cho doanh nghiệp. Do vậy, chúng ta cần tập trung tháo gỡ các điểm nghẽn cho thị trường trái phiếu doanh nghiệp, chứng khoán, bảo hiểm, các quỹ đầu tư để mở rộng nguồn cung vốn cho nền kinh tế.

Đa dạng hóa và mở rộng các kênh huy động vốn để tạo sức bền tài chính

Để tăng trưởng kinh tế tránh phụ thuộc quá nhiều vào tín dụng ngân hàng, HSBC khuyến nghị, những diễn biến chính sách nhằm cải thiện thị trường vốn không chỉ giúp Việt Nam bắt kịp các thị trường khác mà còn nhằm đa dạng hóa và mở rộng các kênh huy động vốn để tạo sức bền tài chính.

“Chính phủ đã có những bước đi nhằm giải quyết một số thách thức và rủi ro xung quanh thị trường vốn. Sau giai đoạn đầy biến động của thị trường trái phiếu doanh nghiệp cuối năm 2022, các cơ quan quản lý đã triển khai nhiều biện pháp bảo vệ nhằm xoa dịu những lo lắng của các nhà đầu tư, chẳng hạn quy định chỉ cho phép các nhà đầu tư chuyên nghiệp tham gia giao dịch trái phiếu doanh nghiệp riêng lẻ” - HSBC thông tin.

Chưa kể, những cải cách nhằm nâng cao mức độ minh bạch và công bố thông tin để tạo thuận lợi cho nhóm nhà đầu tư toàn cầu cũng đang được triển khai. So với các nước ASEAN đã áp dụng Chuẩn mực báo cáo tài chính quốc tế (IFRS), nhiều doanh nghiệp ở Việt Nam vẫn chưa chuyển từ Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) sang IFRS, dẫn đến khác biệt trong định giá. Năm 2025 là năm then chốt trong kế hoạch chuyển đổi của Chính phủ, khi việc áp dụng IFRS sẽ chuyển từ tự nguyện sang bắt buộc đối với các công ty đại chúng.

Thêm vào đó, việc nâng cao tính minh bạch cũng được đẩy mạnh trong các lĩnh vực khác của nền kinh tế, chẳng hạn thị trường bất động sản. Những thay đổi pháp lý trong Luật Đất đai năm 2024, Luật Nhà ở năm 2023 và Luật Kinh doanh Bất động sản năm 2023 đã góp phần thúc đẩy dòng vốn FDI đăng ký mới đổ vào lĩnh vực này đạt 4 tỷ USD trong năm 2024, tăng lên so với mức 1 tỷ USD năm 2023. Những thay đổi đáng chú ý như định giá đất sát hơn giá thị trường, nới lỏng các quyền liên quan tới đất cho người Việt Nam ở nước ngoài và yêu cầu công bố thông tin chặt chẽ hơn từ các doanh nghiệp bất động sản sẽ tiếp tục góp phần vào quá trình phục hồi tâm lý thị trường.

Bên cạnh khuyến khích sự tham gia của nhà đầu tư nước ngoài vào thị trường vốn, việc mở rộng và đa dạng hóa nhà đầu tư trong nước sẽ là chìa khóa giúp Việt Nam vững vàng đạt được mục tiêu như quy mô vốn hóa thị trường cổ phiếu đạt 120% GDP và dư nợ trái phiếu doanh nghiệp đạt 25% GDP vào năm 2030.

“Việt Nam vẫn còn nhiều dư địa để gia tăng sự hiện diện của các nhà đầu tư tổ chức trên cả hai thị trường này. Chẳng hạn, Quỹ bảo hiểm xã hội (VSS) của Việt Nam ước tính đang nắm giữ tài sản tương đương hơn 10% GDP, vẫn chưa được phép đầu tư vào cổ phiếu và trái phiếu doanh nghiệp trong nước. Sự hạn chế này một phần do thiếu lựa chọn đầu tư, khiến VSS chỉ chủ yếu tập trung mua trái phiếu Chính phủ. Do vậy, hoạt động trên các thị trường vốn Việt Nam có tiềm năng phát triển đáng kể, trong đó việc nâng hạng TTCK mới chỉ là bước khởi đầu” - HSBC nhận định./.

HỒNG NHUNG