'Thị thực vàng','hộ chiếu vàng' và những con đường định cư gây tranh cãi

“Thẻ vàng”, “thị thực vàng”, “hộ chiếu vàng” là gì?

Tổng thống Mỹ Donald Trump hôm thứ Ba (25/2) đã đưa ra ý tưởng thay thế chương trình thị thực dành cho nhà đầu tư nước ngoài bằng cái gọi là “thẻ vàng”- nhằm cung cấp quyền cư trú và con đường trở thành công dân Mỹ cho những người sẵn sàng trả 5 triệu USD.

Tổng thống Mỹ Donald Trump có ý tưởng bán "thẻ vàng" cho những người nước ngoài có số tiền đầu tư lớn hoặc duy trì việc làm tại Hoa Kỳ để trở thành thường trú nhân. Ảnh: Munsifdaily

“Thẻ vàng” của ông Trump trao cho các nhà đầu tư những đặc quyền cư trú hợp pháp tương tự như giấy phép “thẻ xanh” được cấp cho thường trú nhân Hoa Kỳ và mở ra một con đường mới cho việc nhập cư hợp pháp vào Mỹ.

Như vậy, ý tưởng “thẻ vàng” của Tổng thống Trump cũng tương tự như chương trình "thị thực vàng" (golden visa) của một số quốc gia khác. Thường được gọi là "nơi cư trú bằng đầu tư", thị thực vàng cho phép cá nhân có được quyền cư trú tạm thời hoặc vĩnh viễn tại một quốc gia nhất định để họ có thể sống và làm việc tại đó. Các khoản đầu tư có thể bao gồm mua nhà, thành lập công ty hoặc quyên góp.

Trong một số trường hợp, người mua thậm chí không cần phải cư trú toàn thời gian tại quốc gia đó, khiến thị thực trở thành phương án B hữu ích cho những người muốn đến những nơi đó nhưng không có ý định chuyển đến sinh sống lâu dài.

“Thị thực vàng” thường được mua bởi công dân Trung Quốc, Nga và các nước Trung Đông muốn sống ở Tây Âu hoặc Mỹ. Giá cả khác nhau, một số thị thực chỉ dành cho những người nộp đơn giàu có, và một số khác có mức giá phải chăng hơn.

Một số quốc gia thậm chí còn cấp quyền công dân đầy đủ cho người nước ngoài thông qua "hộ chiếu vàng" (golden passport). “Hộ chiếu vàng” là “quyền công dân toàn diện thông qua đầu tư” hiếm hơn và lợi ích có thể lớn hơn so với “thị thực vàng”. Mua quyền công dân tại một quốc gia thành viên Liên minh châu Âu (EU) như Malta chẳng hạn, có nghĩa là bạn có thể làm việc, đi lại và học tập tại tất cả 27 quốc gia thành viên của khối.

“Hộ chiếu vàng” có thể được cấp bằng cách đầu tư đáng kể vào một quốc gia hoặc thanh toán cho chính phủ sở tại. Một số quốc gia có thể cung cấp quyền công dân cho những người nộp đơn đã có “thị thực vàng” trong nhiều năm - 5 năm trong trường hợp của Bồ Đào Nha.

Các đảo Caribe bao gồm Antigua và Barbuda, Grenada và St. Kitts và Nevis cung cấp một số chương trình đầu tư nhập tịch cạnh tranh nhất, với các lựa chọn đầu tư chỉ bắt đầu từ hơn 200.000 USD. Các quốc gia khác có chương trình tương tự bao gồm Ai Cập, Jordan, Montenegro, Bắc Macedonia và Áo, theo Công ty tư vấn cư trú và quốc tịch toàn cầu Henley & Partners có trụ sở tại London.

Quốc gia Nauru xa xôi ở Thái Bình Dương thậm chí có kế hoạch cung cấp “hộ chiếu vàng” với giá ít nhất 140.500 USD để hỗ trợ chi phí di dời người dân khỏi những ngôi nhà trũng thấp đang bị đe dọa bởi mực nước biển dâng cao và lũ lụt.

“Thị thực vàng” có phải là loại thị thực mới không?

Trên thế giới, một số chương trình “thị thực vàng” đã tồn tại trong nhiều thập kỷ như một cách hữu ích để chính phủ huy động vốn và khuyến khích đầu tư nước ngoài. Chẳng hạn, Canada đã triển khai Chương trình “Nhà đầu tư nhập cư liên bang” từ những năm 1980.

Chương trình "thị thực vàng" của Hy Lạp bắt đầu từ năm 2013. Ảnh: The Gaze

Bên kia Đại Tây Dương, “thị thực vàng” trở nên phổ biến trong cuộc khủng hoảng nợ châu Âu, khi một số ít quốc gia bắt đầu bán quyền cư trú để cố gắng thu hút tiền nước ngoài và bù đắp thâm hụt ngân sách. Bồ Đào Nha, Ireland, Hy Lạp và Hungary nằm trong số những quốc gia đó, sau khi họ nhận được khoản cứu trợ từ EU và Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF).

Ngày nay, các biến thể của chương trình “thị thực vàng” này đã được áp dụng trên khắp châu Âu và ở các quốc gia trên thế giới. Ví dụ, Bồ Đào Nha bắt đầu cung cấp thị thực vàng vào năm 2012 cho những công dân không thuộc EU sẵn sàng chi ít nhất 500.000 euro (557.000 USD) cho một bất động sản, đầu tư vào một quỹ hoặc thành lập một công ty và tạo ra việc làm. Sau đó, yêu cầu về đầu tư bất động sản đã được hạ xuống còn 350.000 euro.

Vào năm 2013, Hy Lạp, Tây Ban Nha và Hungary đã bắt đầu chương trình “thị thực vàng của riêng họ”, cung cấp giấy phép cư trú để đổi lấy đầu tư bất động sản. Các chương trình này cũng trao quyền tự do đi lại giữa nhiều nước EU. Hầu hết cho phép người nộp đơn xin quốc tịch EU trong vòng vài năm.

Hungary, quốc gia đã đóng cửa chương trình “thị thực vàng” vào năm 2017 do các cáo buộc tham nhũng, đã khởi động lại phiên bản mới vào năm 2024, cho phép những người đầu tư ít nhất 250.000 euro vào quỹ địa phương hoặc 500.000 euro vào bất động sản Hungary được quyền nộp đơn xin thường trú có thời hạn 10 năm và có thể gia hạn.

Ai phản đối thị thực vàng và lý lẽ của họ là gì?

Hiện nay, ngày càng xuất nhiều tiếng nói phản đối chương trình “thị thực vàng”. Các cơ quan thực thi pháp luật lo ngại rằng các chương trình này tạo điều kiện cho hoạt động tội phạm và tham nhũng.

Những người chỉ trích cho rằng chúng củng cố bất bình đẳng bằng cách trao cho người giàu những cơ hội mà những người khác không được hưởng, và nói rằng quyền công dân và quyền cư trú là những quyền cơ bản không nên được bán cho người trả giá cao nhất.

Ủy ban châu Âu (European Commission - EC), nhánh hành pháp của EU, đã cảnh báo trong nhiều năm rằng các chương trình “thị thực vàng” khiến khối này phải đối mặt với nguy cơ "rửa tiền" và an ninh.

Trước áp lực ngày càng tăng trong việc giải quyết tình trạng thiếu nhà ở, các chính phủ châu Âu đã bắt đầu loại bỏ chương trình “thị thực vàng”, ngay cả khi chúng chỉ chiếm một phần nhỏ trong các giao dịch bất động sản trên toàn thị trường.

Hungary từng hủy bỏ chương trình "thị thực vàng" nhưng rồi lại tái khởi động với một phiên bản mới vào năm 2024. Ảnh: Avicenna International College

Vương quốc Anh, Ireland, Hà Lan, Hy Lạp và Malta đã chấm dứt hoặc thắt chặt các quy định liên quan đến chính sách “thị thực vàng” hoặc chính sách tương đương. Tây Ban Nha cho biết vào tháng 4 năm 2024 rằng họ cũng sẽ kết thúc chương trình này vì họ muốn tăng số lượng nhà ở giá rẻ dành cho người dân địa phương.

Bồ Đào Nha đã sửa đổi chương trình của mình - một trong những chương trình phổ biến nhất ở châu Âu - bằng cách loại bỏ tiêu chí đầu tư bất động sản làm cơ sở cho đơn xin “thị thực vàng”.

Khoảng 90% số tiền huy động được từ chương trình thị thực vàng của Bồ Đào Nha đã được đầu tư vào bất động sản. Chương trình này đã thu hút hàng tỷ euro vào thị trường bất động sản và được các nhà đầu tư Trung Quốc ưa chuộng đến mức các biển quảng cáo bất động sản xa xỉ tại sân bay Lisbon được viết bằng tiếng Trung Quốc. Gần đây, chương trình thị thực vàng của Bồ Đào Nha cũng được các nhà đầu tư Hoa Kỳ ngày càng ưa chuộng.

Ngoài châu Âu, vào tháng 1, Úc đã tạm dừng tiếp nhận đơn xin cấp thị thực cho những cá nhân đầu tư hơn 5 triệu đô la Úc (3,5 triệu USD) vào nước này - một phần trong chính sách cải tổ rộng hơn về nhập cư nhằm thu hút nhiều người di cư có tay nghề cao hơn.

Hiện nay việc xin thị thực vàng có khó không?

Mặc dù ở Bồ Đào Nha, bạn không còn có thể xin được thị thực vàng bằng cách mua bất động sản nhà ở nữa, nhưng vẫn có một số lựa chọn khả thi: đầu tư vào quỹ đầu tư đủ điều kiện có giá trị ít nhất là 500.000 euro, hoạt động nghiên cứu khoa học hoặc đầu tư vào vốn cổ phần của một công ty tạo ra năm việc làm hoặc duy trì 10 việc làm.

Kể từ ngày 1/9/2024, Hy Lạp đã tăng số tiền tối thiểu mà người mua bất động sản nước ngoài phải trả để đảm bảo có được thị thực vàng lên 400.000 euro. (Chính phủ Hy Lạp cũng có kế hoạch mở rộng chương trình thị thực vàng cho các nhà đầu tư sẵn sàng đầu tư ít nhất 250.000 euro vào các công ty khởi nghiệp trong nước).

Chi phí để có được quyền công dân thông qua đầu tư đang tăng lên ở vùng Caribe, nơi các chương trình như vậy chiếm hơn một nửa doanh thu quốc gia của một số quốc đảo nhỏ.

Một số hộ chiếu Caribe cho phép đi lại miễn thị thực đến Vương quốc Anh và EU như một phần của các thỏa thuận song phương, và các cơ quan quản lý châu Âu đã lên tiếng lo ngại rằng các chương trình này có thể trở thành cánh cổng cho tội phạm. Vì vậy, các chính phủ châu Âu đang gây áp lực lên các quốc gia Caribe để hạn chế chương trình "hộ chiếu vàng".

Cả 5 quốc gia ở Caribe cung cấp “hộ chiếu vàng” - Dominica, Grenada, St. Kitts và Nevis, Antigua và Barbuda và Saint Lucia - đã nhất trí vào năm 2024 sẽ bắt đầu tính phí ít nhất 200.000 USD. Các quốc gia này cũng tăng cường thẩm định và triển khai các biện pháp kiểm soát chặt chẽ hơn để ứng phó với các mối quan ngại của EU và Mỹ.

Đi ngược lại xu hướng, đầu tháng 2, New Zealand tuyên bố sẽ nới lỏng các yêu cầu đối với chương trình “thị thực vàng” nhằm thu hút những người nhập cư giàu có và giúp thúc đẩy sự phục hồi kinh tế sau cuộc suy thoái nghiêm trọng vào năm 2024. Các kế hoạch bao gồm việc bỏ bài kiểm tra tiếng Anh, mở rộng phạm vi đầu tư được chấp nhận và điều chỉnh thời gian nhà đầu tư phải lưu trú tại quốc gia này.

Nguyễn Khánh