Thế giới 2025 và những dự báo

Sự cộng tác giữa con người và các công cụ trí tuệ nhân tạo sẽ ngày một đa dạng hơn. Ảnh do người dùng AI Meta khời tạo.

“Rút củi đáy nồi”, hạ nhiệt xung đột vũ trang

Những dự báo lạc quan cho rằng trong năm 2025, nhiều cuộc xung đột vũ trang sẽ kết thúc. Xung đột Nga - Ukraine cũng như áp lực từ châu Âu lên Nga sẽ giảm nhiệt.

Tuy nhiên, dự báo “lò lửa” Trung Đông vẫn diễn biến phức tạp, trong đó Syria sẽ là tâm điểm đối đầu quyền lợi giữa nhiều quốc gia. Quan hệ Israel - Iran sẽ bớt căng thẳng hơn, tuy nhiên các nhóm vũ trang trong khu vực có thể sẽ tranh thủ cơ hội để củng cố, xây dựng lực lượng, trong đó có IS, Houthi, Hezbollah, kể cả Hamas.

Syria, Israel và Iran được xem những yếu tố quan trọng nhất trong khu vực, có khi còn là “ngòi nổ Trung Đông”. Tuy nhiên, những “ngòi nổ” đó nhiều khả năng sẽ được “tháo bỏ”, thay vì leo thang quân sự nhờ vào các hoạt động ngoại giao sẽ diễn ra dồn dập hơn.

Tại Trung Mỹ, tình hình bạo lực tại Haiti cũng được dự báo giảm bớt khi Chính phủ mạnh tay với các nhóm băng đảng, đồng thời có sự hỗ trợ mạnh mẽ hơn từ Liên hợp quốc, nếu Phái bộ gìn giữ hòa bình được thành lập. Tại Haiti, sẽ không còn các cuộc thảm sát dã man gây ra cái chết của hàng trăm người như đã từng xảy ra trong năm 2024.

Nhìn chung, theo truyền thông quốc tế, nhiều dự đoán “nghiêng về phía lạc quan” trước các điểm nóng xung đột vũ trang, mâu thuẫn địa chính trị và các vụ giết chóc do nội chiến... có thể sẽ giảm bớt trong năm 2025, khi các bên áp dụng biện pháp “rút củi đáy nồi” để hạ nhiệt.

Trẻ em chơi đùa trên lòng sông Madeira (phụ lưu của sông Amazon).

Tăng trưởng kinh tế toàn cầu vẫn là ẩn số

Kinh tế được cho là “ẩn số” khó đoán nhất của năm 2025. Cho tới thời điểm này, nhiều định chế tài chính quốc tế đưa ra mức tăng trưởng kinh tế toàn cầu khác nhau. Các con số đó dao động từ mức 3,1% đến 3,4%. Theo Quỹ Tiền tệ quốc tế (IMF), GDP toàn cầu năm 2025 ở mức 3,2%, chỉ tăng 0,1% so với dự đoán năm 2024.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia tài chính cho rằng năm 2025 sẽ chứng kiến sự tăng trưởng ấn tượng của 2 nền kinh tế dẫn đầu thế giới là Mỹ và Trung Quốc. Theo nhóm chuyên gia từ Bộ Thương mại Mỹ thì mức tăng trưởng GDP của nước Mỹ sẽ ở mức từ 2,5% đến 2,8% nếu như lạm phát được kéo giảm xuống còn 2%. Với Trung Quốc, cho dù tình hình “kém lạc quan hơn” nếu việc áp thuế nhập khẩu cao với hàng hóa nước này đến từ Mỹ được thực hiện, thì dự báo tăng trưởng vẫn đạt con số từ 4-4,5%.

Trong khi đó, Ngân hàng Trung ương châu Âu (ECB) đã cắt giảm dự báo tăng trưởng năm 2025 của châu Âu xuống còn 1,1%. Với châu Á, theo Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), khu vực châu Á - Thái Bình Dương (không bao gồm Nhật Bản, Australia và New Zealand) được dự báo tăng trưởng 4,6% trong năm 2025. Châu Phi, GDP được dự báo sẽ tăng từ mức ước tính 3,6% năm 2024 lên 4,2% vào năm 2025.

Giới quan sát cho rằng, giữa “làn sóng” của những thách thức và khó khăn, năm 2025 các nền kinh tế sẽ phải điều chỉnh chiến lược để bảo vệ lợi ích quốc gia. Tuy nhiên, trong bối cảnh đó, việc tăng cường hợp tác quốc tế, thúc đẩy thương mại tự do và đa phương hóa cùng với những chính sách kinh tế linh hoạt và thích ứng vẫn sẽ là dòng chảy chính.

Trí tuệ nhân tạo bùng nổ

Trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ tiếp tục là công nghệ được nhắc đến nhiều nhất vào năm 2025. Từ phòng họp đến lớp học, từ bệnh viện đến gia đình, AI sẽ ngày càng gắn bó chặt chẽ hơn với cuộc sống. Năm 2025 cũng được đánh giá là năm mang lại những đột phá AI kinh ngạc hơn nhiều so với trước.

Theo Forbes, năm 2025 sẽ có nhiều cân nhắc kỹ càng hơn về cách con người có thể làm việc song song với AI để tăng cường khả năng kỹ thuật, đồng thời giải phóng thời gian để áp dụng các kỹ năng sáng tạo và giao tiếp của con người vào các công việc mà máy móc vẫn không thể thay thế. Khái niệm AI có trách nhiệm (RAI) ngày càng phổ biến. Năm 2025, các nhà công nghệ sẽ nhận thức được tầm quan trọng của việc phát triển và triển khai AI theo cách có đạo đức, an toàn, minh bạch, đáng tin cậy và tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ hơn. Nếu các nhà sáng chế cũng như các doanh nghiệp không chú trọng đến các yếu tố này có thể phải đối mặt với những chỉ trích manh mẽ từ cộng đồng cũng như sự trừng phạt của pháp luật.

Trong năm 2025, video AI tạo sinh (lĩnh vực của trí tuệ nhân tạo tập trung vào việc tạo ra dữ liệu mới, hình ảnh, văn bản hoặc các đối tượng khác một cách tự động) thay vì chỉ đơn giản là phân loại hoặc dự đoán dữ liệu như các mô hình học máy; video AI tạo sinh có thể gõ phác thảo của một bộ phim và hiện lên sống động ngay trước mắt, nhất là với phim hoạt hình.

Ở khía cạnh khác, nhiều dự báo cho rằng năm 2025 cũng là năm nhân loại phải đối phó với sự bùng nổ của nội dung giả mạo và tin tức sai lệch do AI tạo ra. Thách thức này được giới khoa học gọi là “kỷ nguyên hậu sự thật”, chính vì thế tăng cường “bộ lọc” của mỗi một người là điều cấp bách.

Có thể các cuộc tấn công mạng sẽ ngày càng thường xuyên và tinh vi hơn trong năm 2025. Điều đó có nghĩa là các hệ thống AI sẽ trở nên thiết yếu hơn khi phát hiện các vi phạm tiềm ẩn, xác định các điểm bất thường và tự động hóa các hệ thống an ninh mạng để xử lý các mối đe dọa trước khi chúng gây ra thiệt hại nghiêm trọng. Vì thế, các chatbot sẽ đóng vai trò rất quan trọng trong năm 2025.

Nắng nóng, lượng nước các sông, hồ sụt giảm

Nếu như năm 2024 được cho là nóng nhất trong lịch sử thì năm 2025, các dự báo vẫn không nhiều khả quan, khi mà khí thải nhà kính vẫn không giảm bớt. Châu Phi là lục địa chịu ảnh hưởng nặng nề nhất của biến đổi khí hậu. Châu lục gồm 54 quốc gia này - nói như đại diện Ban Thư ký điều hành Công ước khung của Liên hợp quốc về biến đổi khí hậu (UNFCCC), khủng hoảng khí hậu là một “hố sâu” tiếp tục hút cạn động lực tăng trưởng kinh tế của Lục địa đen.

Theo Tổ chức Khí tượng thế giới (WMO), dự báo mùa hè năm 2025, các quốc gia như Botswana, Namibia, Mozambique, Nam Phi, Zambia và Zimbabwe, Sudan, Nam Sudan đều có nhiệt độ cao hơn mức trung bình trên dưới 3 độ C so với năm trước.

Tại châu Âu, mùa hè 2025 sẽ kéo dài hơn, trong khi mùa thu và mùa đông ngắn lại. Các nước như Tây Ban Nha, Hy Lạp, Bồ Đào Nha được cho là tâm điểm nắng nóng của châu lục này. Còn tại châu Á, Nam Á, Đông Nam Á trong đó đặc biệt là Ấn Độ, Pakisstan, Nepal sẽ rất nóng. Nhiệt độ trung bình trong các tháng 6 và 7 có thể ở mức hơn 40 độ C.

Theo Cơ quan Khí tượng Anh (Met Office), năm 2025 có khả năng lọt vào top 3 năm nóng nhất toàn cầu với nền nhiệt trung bình cao hơn từ 1,29 đến 1,53 độ C so với trước thời kỳ công nghiệp hóa.

Nắng nóng, nhiệt độ cao kéo dài còn được cho là sẽ khiến lượng nước nhiều dòng sông lớn trên thế giới tiếp tục suy giảm, trong đó đáng kể nhất là hệ thống sông Amazon. Cùng đó, nước tại các hồ lớn như Caspi (giữa châu Âu và châu Á), hồ Mead (Bắc Mỹ) và hồ Titicaca (Nam Mỹ) sụt giảm mạnh. Vì thế, năm 2025 được cho là năm thế giới sẽ gặp khó khăn về nước ngọt.

Thế Tuấn