Thấy gì từ vụ bắt giữ học viên gây chấn động nước Mỹ?

Ngoại trưởng Mỹ Marco Rubio đã viện dận một điều khoản trong Đạo luật Nhập cư và Quốc tịch để thông qua lệnh bắt giữ Mahmoud Khalil. Ảnh: Reuters.

Mahmoud Khalil (30 tuổi), học viên cao học tại Đại học Columbia, đã bị Cơ quan Thực thi Di trú và Hải quan Mỹ (ICE) Mỹ bắt giữ tại New York hôm 8/3 (giờ miền Đông). Khalil, gốc Palestine, là thường trú nhân hợp pháp và có vợ là công dân Mỹ.

Vụ việc đánh dấu sự thay đổi đáng kể trong chính sách siết nhập cư của chính quyền Tổng thống Donald Trump, mở rộng mục tiêu từ những người nhập cư không giấy tờ sang cả những cá nhân có tình trạng cư trú hợp pháp.

Vụ bắt giữ Mahmoud Khalil xảy ra trong bối cảnh chính quyền ông Trump gia tăng trấn áp những cuộc biểu tình phản đối các động thái của Israel tại Gaza, đặc biệt là ở các trường đại học lớn.

Mahmoud Khalil (30 tuổi), học viên cao học người Palestine tại Đại học Columbia. Ảnh: Reuters.

Tổng thống Trump đã cam kết trong chiến dịch tranh cử rằng ông sẽ trục xuất sinh viên, học viên nước ngoài tham gia biểu tình ủng hộ Palestine, nhưng vụ việc của Khalil cho thấy chính quyền đang đi xa hơn những tuyên bố trước đây, Politico nhận định.

Các quan chức Nhà Trắng tuyên bố sẽ thu hồi thị thực và thẻ xanh của những sinh viên biểu tình, một sự leo thang đáng kể trong chính sách nhập cư.

“Đây là vụ bắt giữ đầu tiên trong nhiều vụ tiếp theo. Chúng tôi sẽ truy tìm, bắt giữ và trục xuất những đối tượng ủng hộ khủng bố ra khỏi đất nước này mãi mãi”, Tổng thống Trump tuyên bố.

Vụ bắt giữ thường trú nhân hợp pháp

Chính quyền ông Trump được cho là đã viện dẫn một điều khoản trong Đạo luật Nhập cư và Quốc tịch, qua đó cho phép ngoại trưởng trục xuất bất kỳ cá nhân nào bị coi là có ảnh hưởng tiêu cực đến chính sách đối ngoại của Mỹ, New York Times dẫn nguồn thạo tin cho biết.

Ngoại trưởng Marco Rubio đã sử dụng điều luật này với lý do các cuộc biểu tình mà ông Khalil tham gia bị cho là “bài Do Thái” và gây ảnh hưởng tiêu cực đến sinh viên Do Thái tại Columbia.

Tổng thống Trump tuyên bố vụ bắt giữ nam học viên là bước đầu tiên trong chiến dịch trấn áp các hoạt động mà ông cho là “chống Mỹ và ủng hộ khủng bố”.

“Chúng tôi biết còn nhiều sinh viên tại Columbia và các trường đại học khác đã tham gia vào các hoạt động chống Mỹ, bài Do Thái và ủng hộ khủng bố. Chính quyền sẽ không dung thứ điều đó”, ông Trump viết trên mạng xã hội.

Vụ việc đã làm dấy lên lo ngại về quyền tự do ngôn luận và việc lạm dụng luật nhập cư để đàn áp quan điểm chính trị. Robyn Barnard, luật sư của tổ chức Human Rights First, nhận định: “Chúng tôi chưa từng thấy trường hợp nào chính quyền sử dụng nguồn lực nhập cư để nhắm vào một cá nhân chỉ vì quan điểm của họ. Đây là một tiền lệ nguy hiểm”.

Vụ bắt giữ Mahmoud Khalil vấp phải nhiều luồng ý kiến trái chiều. Ảnh: Reuters.

Các chuyên gia pháp lý cho rằng hành động của chính quyền Trump có thể vi phạm quyền của ông Khalil theo Tu chính án thứ nhất (tự do ngôn luận) và Tu chính án thứ năm (quyền được xét xử công bằng).

Amy Belsher, Giám đốc bộ phận bảo vệ quyền nhập cư của Liên đoàn Tự do Dân sự New York, nói: “Việc sử dụng điều luật này để trục xuất một thường trú nhân vì quan điểm chính trị của họ là điều chưa từng có tiền lệ và có thể bị coi là vi hiến”.

Hiện tại, một thẩm phán liên bang ở Manhattan đã ra lệnh tạm hoãn trục xuất ông Khalil để xem xét đơn khiếu nại về tính hợp pháp của việc giam giữ. Tuy nhiên, chưa rõ liệu vụ việc sẽ được xét xử tại New York, nơi ông Khalil bị bắt, hay Louisiana, nơi ông bị giam giữ.

Các luật sư của ông Khalil lo ngại rằng nếu vụ việc được đưa ra tòa án liên bang ở Louisiana, nơi có quan điểm bảo thủ, khả năng ông bị trục xuất sẽ cao hơn.

Với những diễn biến hiện tại, vụ việc không chỉ có ảnh hưởng cá nhân mà còn có thể tạo ra tiền lệ nguy hiểm đối với sinh viên quốc tế và thường trú nhân tại Mỹ, đặc biệt là những người có quan điểm chính trị đối lập với chính quyền.

Làn sóng phản đối

Quyết định bắt giữ Khalil nhanh chóng vấp phải sự phản đối mạnh mẽ từ nhiều nhà lập pháp Đảng Dân chủ. Thượng nghị sĩ Dick Durbin dùng từ "trắng trợn" để mô tả.

Tổng Chưởng lý New York Letitia James bày tỏ quan ngại sâu sắc và cam kết theo dõi chặt chẽ diễn biến. Rashida Tlaib, hạ nghị sĩ gốc Palestine duy nhất trong Quốc hội thì lên án vụ bắt giữ.

Không chỉ phe Dân chủ, một số nhân vật trong đảng Cộng hòa cũng tỏ ra lo ngại. Nhà chiến lược Matthew Bartlett, cựu quan chức Bộ Ngoại giao trong nhiệm kỳ đầu của ông Trump, cảnh báo: “Chúng ta là đảng của tự do ngôn luận. Nếu bây giờ lại quay sang bóp nghẹt quyền biểu tình, mọi thứ sẽ tiến vào vùng nguy hiểm”.

Các chuyên gia pháp lý nhận định rằng chính quyền Trump có thể đã vượt quá thẩm quyền. Ramya Krishnan, luật sư cấp cao tại Viện Tu chính án thứ nhất của Đại học Columbia, cho biết: “Điểm đáng báo động là chính quyền không minh bạch về cơ sở pháp lý để thu hồi thẻ xanh của Khalil. Họ không chỉ ra bất kỳ tội danh nào mà anh ấy đã bị kết án”.

Theo luật pháp Mỹ, Bộ An ninh Nội địa có quyền bắt giữ và khởi động quy trình trục xuất đối với thường trú nhân nếu họ phạm một số tội danh nhất định. Tuy nhiên, chỉ có thẩm phán liên bang mới có thẩm quyền thu hồi quy chế thường trú nhân. Điều này đồng nghĩa với việc Khalil vẫn có quyền kháng cáo, theo Politico.

Thẩm phán liên bang tại New York đã nhanh chóng ra lệnh ngăn chặn việc trục xuất Khalil cho đến khi có phán quyết cuối cùng. Luật sư của Khalil yêu cầu ông được đưa trở lại New York thay vì tiếp tục bị giam giữ tại trung tâm ICE ở Louisiana.

Việc bắt giữ anh Khalil đã làm dấy lên làn sóng biểu tình tại New York. Hàng trăm người tập trung bên ngoài văn phòng ICE, giương cao biểu ngữ: “Thả Mahmoud Khalil” và “Đừng động vào sinh viên của chúng tôi”.

Trong khi đó, Đại học Columbia ra tuyên bố khẳng định cam kết tuân thủ luật pháp nhưng cũng bày tỏ lo ngại về sự can thiệp của lực lượng thực thi di trú trên khuôn viên trường. “Các cơ quan thực thi pháp luật cần có trát tòa để vào những khu vực không công cộng của trường”, thông cáo của Đại học Columbia nhấn mạnh.

Trong một cuộc phỏng vấn với Al Jazeera trước khi bị bắt, Khalil thừa nhận rằng ông đã cân nhắc những rủi ro liên quan đến tình trạng nhập cư của bản thân.

“Ngay từ đầu, tôi đã quyết định giữ khoảng cách với truyền thông và các hoạt động có rủi ro cao. Tôi biết tham gia vào các cuộc biểu tình trong khuôn viên trường sẽ rất nguy hiểm", Khalil nói.

Các cuộc biểu tình ủng hộ Palestine trong khuôn viên Đại học Columbia từng làm dấy lên nhiều tranh cãi. Ảnh: New York Times.

Việc bắt giữ Khalil được cho là nằm trong chiến lược rộng lớn hơn của chính quyền Trump nhằm siết chặt các quy định nhập cư, Politico nhận định.

Một trong những "xương sống" trong chiến dịch tranh cử năm 2024 của Đảng Cộng hòa xoay quanh lời kêu gọi “thu hồi thị thực của những người nước ngoài ủng hộ khủng bố và thánh chiến”, đồng thời trục xuất những người có tư tưởng “cực đoan thân Hamas”, theo Politico.

Dự án Esther, một kế hoạch do Quỹ Di sản đề xuất, cũng thúc đẩy việc sa thải giảng viên và trục xuất sinh viên có quan điểm thân Palestine, xem phong trào này như một phần của “mạng lưới ủng hộ Hamas”.

Các quan chức chính quyền Trump lập luận rằng Khalil vi phạm điều kiện cư trú khi ủng hộ một tổ chức bị liệt vào danh sách khủng bố.

“Nếu một cư dân thường trú tham gia vào hành vi bạo lực, tấn công sinh viên Israel, phong tỏa tòa nhà và phá hoại tài sản, họ hoàn toàn có thể bị trục xuất”, cựu giám đốc ICE Tom Homan phát biểu trên Fox News.

Câu hỏi lớn đặt ra là liệu việc mở rộng chính sách trục xuất sang cả những người cư trú hợp pháp có vi phạm Hiến pháp hay không và liệu những người ủng hộ Palestine tại Mỹ có tiếp tục bị nhắm đến trong chiến dịch này hay không.

Khi hệ thống pháp lý vào cuộc, vụ việc của Khalil có thể trở thành phép thử cho giới hạn quyền lực của chính quyền Trump đối với vấn đề nhập cư và quyền tự do biểu đạt chính trị.

Đại Hoàng