'Thắp lửa, giữ lửa' nghề truyền thống...

Nghề đan lát truyền thống xã Yên Khương (Lang Chánh) được người dân gìn giữ, phát huy.

Thông qua các giải pháp, cách làm cùng nguồn lực đầu tư, hỗ trợ từ nhiều chương trình, dự án, chính sách của các cấp, ngành, những năm qua, chính quyền và người dân các huyện vùng cao đã và đang nỗ lực bảo tồn, phát huy nghề truyền thống của đồng bào dân tộc. Đáng chú ý, một số nghề đã bắt đầu khẳng định thương hiệu, gắn với phát triển du lịch như: Dệt thổ cẩm, nghề đan lát, ủ rượu cần, nấu rượu siêu men lá,... từ đó mở ra cơ hội việc làm, tăng thu nhập, cải thiện chất lượng cuộc sống cho nhiều hộ dân.

Tưởng chừng mai một do các đồ vật dụng khác thay thế với giá rẻ, tiện lợi nhưng nhờ sự hỗ trợ, đồng hành của chính quyền địa phương, đến nay nghề đan lát truyền thống đồng bào Thái, xã Yên Khương (Lang Chánh) vẫn được duy trì, phát triển, góp phần tạo thêm việc làm, cải thiện thu nhập cho bà con. Toàn xã hiện có gần 10 hộ làm nghề đan lát, sản phẩm là những vật dụng sinh hoạt hằng ngày được làm từ mây và tre như giỏ, mâm, gùi lúa... Sản phẩm chủ yếu được bà con mang ra chợ tiêu thụ, giá mỗi sản phẩm dao động từ 50.000 – 150.000 đồng. Vừa qua, xã đã phối hợp với Trung tâm Giáo dục nghề nghiệp – Giáo dục thường xuyên huyện mở lớp hướng dẫn nghề đan lát cho trên 30 học viên với mong muốn duy trì, bảo tồn, lưu giữ sản phẩm độc đáo của đồng bào dân tộc.

Không chỉ dừng ở việc khôi phục, duy trì mà nhiều sản phẩm truyền thống của đồng bào dân tộc đã khẳng định giá trị và được tôn vinh. Để có niềm tự hào này thì đó là cuộc hành trình dài của sự nỗ lực, phấn đấu và hơn thế, cái đích cuối cùng là để “thắp lửa, giữ lửa” cho nghề. Như “con đường” đến với OCOP mà các sản phẩm truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số đã đạt được là ví dụ.

Sản xuất bánh nhãn là nghề truyền thống có từ lâu ở thị trấn Hồi Xuân (Quan Hóa). Trước đây, nghề chủ yếu sản xuất manh mún, nhỏ lẻ, sản phẩm làm ra chỉ cung ứng quanh vùng. Sau khi sản phẩm bánh nhãn được công nhận OCOP 3 sao cấp tỉnh vào năm 2020, ngoài việc chú trọng nâng cao chất lượng sản phẩm, đổi mới mẫu mã, bao bì, các hộ còn tăng cường kết nối quảng bá, giới thiệu sản phẩm thông qua các mạng xã hội như zalo, facebook...

Hiện, nghề sản xuất bánh nhãn đã tạo dựng uy tín và thương hiệu, thu hút gần 40 hộ tham gia, bên cạnh đó còn tạo việc làm cho hàng trăm lao động với mức thu nhập bình quân từ 5,5 đến 6 triệu đồng/người/tháng. Sản phẩm làm ra không chỉ phục vụ thị trường trong huyện mà còn vươn tới nhiều tỉnh, thành khác. Thành công từ tham gia Chương trình OCOP đã tạo động lực để huyện Quan Hóa tiếp tục đăng ký, xây dựng thêm nhiều sản phẩm đạt chuẩn OCOP nhằm phát huy tiềm năng, lợi thế ở địa phương.

Các sản phẩm dệt thổ cẩm ở xã Lũng Niêm (Bá Thước) luôn được nhiều du khách thích thú, mua sắm.

Nghề dệt thổ cẩm của đồng bào dân tộc Thái ở xã Lũng Niêm (Bá Thước) có từ lâu đời. Nhằm phát huy hiệu quả, tạo sinh kế bền vững cho bà con, địa phương cũng đã phối hợp với các cấp, ban, ngành triển khai nhiều giải pháp, đồng thời xây dựng các mô hình trồng dâu nuôi tằm, trồng cây bông lấy sợi,... bảo đảm nguồn nguyên liệu tại chỗ.

Hiện toàn xã có 8 thôn, trong đó nghề dệt thổ cẩm tập trung chủ yếu ở thôn Lặn Ngoài, với 86 hộ tham gia. Các sản phẩm bao gồm: vải thổ cẩm, khăn, mũ, gối, đệm ghế... giá bán dao động khoảng từ 60.000 - 200.000 đồng/sản phẩm. Riêng mặt hàng dệt bằng chất liệu tơ tằm có giá trên 1 triệu đồng. Ông Bùi Văn Tùng, Chủ tịch UBND xã Lũng Niêm, cho biết: "Sản phẩm làm ra được thu mua tại chỗ và bán, phân phối ở khu chợ phố Đòn cũng như du khách tại điểm du lịch sinh thái cộng đồng. Nhờ vậy, tạo việc làm ổn định cho các hộ dân với mức thu nhập 6 – 7 triệu đồng/người/tháng. Năm 2024, khăn thổ cẩm Mường Khoòng được công nhận OCOP 3 sao cấp tỉnh, dự kiến cuối năm nay, địa phương sẽ cố gắng xây dựng thêm 2 sản phẩm OCOP là trang phục dân tộc Thái và khăn thổ cẩm trải đệm, trải bàn".

Khôi phục, duy trì nghề truyền thống mới chỉ là một vấn đề. Ở phía sau đó là cả một hành trình dài hơi hơn đó là bài toán về sự phát triển. Muốn nghề đứng vững thì sản phẩm phải vươn xa đồng nghĩa tạo được việc làm thường xuyên cho người dân và mang lại hiệu quả kinh tế... Thời gian qua, nhằm bảo tồn, phát huy, nâng cao chất lượng sản phẩm từ nghề truyền thống vùng đồng bào dân tộc thiểu số, đáp ứng nhu cầu thị trường, ngành chức năng của tỉnh thường xuyên phối hợp, hướng dẫn, hỗ trợ cấp huyện, cơ sở sản xuất xây dựng chỉ dẫn địa lý, đăng ký bảo hộ quyền sở hữu công nghiệp, phát triển thương hiệu, nhãn hiệu, đóng gói tạo ra sản phẩm đa dạng, phong phú về chủng loại, độc đáo về kiểu dáng. Đồng thời, tăng cường công tác đào tạo nghề cho lao động, đẩy nhanh xúc tiến thương mại, quảng bá, phát triển thị trường tiêu thụ sản phẩm...

Hy vọng, nghề truyền thống của đồng bào dân tộc thiểu số không chỉ được “thắp lửa” mà sẽ còn mãi giữ được “lửa”...

Bài và ảnh: Trung Lê