Tháo gỡ vướng mắc, đẩy mạnh tự chủ trong hoạt động khoa học công nghệ

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Đức Hải điều hành Phiên họp. Ảnh: VPQH

Chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học

Theo Tờ trình của Chính phủ, việc xây dựng Nghị quyết nhằm thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, để lĩnh vực này thực sự trở thành động lực để hoàn thành công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước.

Đồng thời, tạo cơ sở pháp lý để tác động một cách tích cực, hiệu lực và hiệu quả, thúc đẩy mạnh mẽ khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Nội dung cơ bản của Dự thảo Nghị quyết quy định về cơ chế tự chủ của tổ chức nghiên cứu khoa học và công nghệ theo hướng giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm về tổ chức, cán bộ, tài chính, chuyên môn; bổ sung quy định về miễn chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ (miễn trách nhiệm dân sự trong trường hợp xảy ra thiệt hại cho Nhà nước trong quá trình thực hiện đề tài nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ, không phải trả lại kinh phí đã sử dụng trong quá trình thực hiện nhiệm vụ); quy định nguyên tắc về áp dụng khoán chi đối với nhiệm vụ khoa học và công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước, bao gồm cả nội dung khoán chi đến sản phẩm cuối cùng; quy định nguyên tắc kinh phí nhà nước cấp cho nhiệm vụ khoa học và công nghệ thông qua quỹ...

Về ưu đãi thuế cho hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo, Dự thảo Nghị quyết quy định các khoản đầu tư, tài trợ của doanh nghiệp cho các hoạt động khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo; kinh phí dành cho nghiên cứu khoa học, phát triển công nghệ và đổi mới sáng tạo trong doanh nghiệp được tính vào chi phí hợp lý, hợp lệ khi xác định thu nhập chịu thuế của doanh nghiệp...

Dự thảo Nghị quyết cũng quy định cơ chế cho phép sử dụng ngân sách trung ương để thực hiện đầu tư, xây dựng nền tảng số quy mô quốc gia, quy mô vùng sử dụng chung cho các cơ quan, tổ chức; cho phép sử dụng nguồn thu từ cấp quyền sử dụng tần số vô tuyến điện giai đoạn 2024-2027 để hỗ trợ doanh nghiệp triển khai nhanh hạ tầng mạng 5G…

Đồng thời, Dự thảo quy định hỗ trợ một số dự án công nghệ số có tính chất đặc biệt lĩnh vực bán dẫn, trí tuệ nhân tạo; xác định rõ đầu mối thực hiện; nguồn vốn và giao Chính phủ hướng dẫn chi tiết cơ chế hỗ trợ; quy định chính sách cho phép thí điểm thử nghiệm có kiểm soát mô hình đầu tư kinh doanh dịch vụ viễn thông có hạ tầng mạng, loại hình mạng viễn thông vệ tinh sử dụng công nghệ vệ tinh tầm thấp tại Việt Nam.

Làm rõ cơ chế tự chủ của tổ chức khoa học công nghệ công lập

Thảo luận tại Phiên họp, UBTVQH tán thành với sự cần thiết ban hành Nghị quyết của Quốc hội về việc thí điểm một số chính sách để tháo gỡ vướng mắc trong hoạt động khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia. Việc thực hiện Nghị quyết sẽ góp phần đẩy nhanh tiến độ triển khai thực hiện các nhiệm vụ để đạt mục tiêu tăng trưởng từ 8% trở lên trong năm 2025 và tăng trưởng hai con số trong giai đoạn 2026-2030.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh phát biểu thảo luận tại Phiên họp. Ảnh: VPQH

UBTVQH đề nghị làm rõ cơ chế tự chủ của tổ chức khoa học công nghệ công lập; làm rõ nội hàm của quy định “được giao quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm ở mức độ cao nhất”.

Theo Trưởng Ban Công tác đại biểu Nguyễn Thanh Hải, nghiên cứu khoa học có quy luật thử và sai, chứ không phải lúc nào cũng đạt được kết quả. Tuy nhiên, bên cạnh đó cần tránh những trường hợp nhà nghiên cứu khoa học có thể trục lợi từ việc này.Vì vậy, đề nghị cần nêu rõ để làm sao bước đầu đưa vào Nghị quyết này sẽ không làm chùn chân các nhà khoa học, để nhà khoa học yên tâm cống hiến hết mình.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế Vũ Hồng Thanh cho rằng, chính sách áp dụng khoán chi trong triển khai thực hiện nhiệm vụ khoa học công nghệ sử dụng ngân sách nhà nước tại Điều 8 Dự thảo Nghị quyết là chính sách rất hay và hợp lý. Tuy nhiên, ông Thanh đề nghị cần nghiên cứu quy định rõ việc Hội đồng quản trị, Hội đồng thành viên của doanh nghiệp nhà nước được toàn quyền quyết định và chịu trách nhiệm trong quản lý và sử dụng Quỹ Phát triển khoa học công nghệ của của doanh nghiệp. Bởi thực tế vừa qua, việc sử dụng Quỹ phát triển khoa học công nghệ của của doanh nghiệp chưa hiệu quả.

UBTVQH cũng đề nghị làm rõ kinh phí từ ngân sách nhà nước để triển khai nhiệm vụ khoa học công nghệ, làm rõ quy định này thuộc thẩm quyền của Chính phủ hay Quốc hội, bổ sung đánh giá về tính hiệu quả của các Quỹ Phát triển khoa học công nghệ Quốc gia, Bộ, ngành.

Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Thanh đề nghị nêu rõ, nếu chỉ sử dụng ngân sách nhà nước, quỹ khoa học công nghệ chưa hẳn đã có những sản phẩm khoa học mang tầm cỡ chiến lược. Phó Chủ tịch Quốc hội đề nghị nghiên cứu có cơ chế cho các chủ thể doanh nghiệp ngoài nhà nước thực hiện phát triển khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số nhằm tạo ra một thị trường khoa học. “Khi có một thị trường khoa học tốt thì mới có những sản phẩm khoa học đi vào thực tiễn và có sức sống được”- Phó Chủ tịch Quốc hội nói.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu tại Phiên họp. Ảnh:VPQH

Phát biểu tại Phiên họp, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn cho rằng, việc ban hành Nghị quyết này nhằm thể chế hóa Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

Với quan điểm, sau khi ban hành Nghị quyết là "phải làm được ngay", Chủ tịch Quốc hội đề nghị, những vấn đề đã chín, đã rõ, có tính khả thi, ít hướng dẫn cần kịp thời đưa ngay vào Dự thảo Nghị quyết để triển khai, đặc biệt là các chính sách mang tính vượt trội, có thể phát huy tác dụng ngay, khơi thông nguồn lực, có sức lan tỏa góp phần vào thực hiện mục tiêu tăng trưởng kinh tế.

Đ. KHOA