Tháo gỡ 'điểm nghẽn' du lịch Nghệ An – Kỳ 1: 'Đánh thức' giá trị văn hóa để phát triển kinh tế

Loay xoay bài toán thúc đẩy du lịch văn hóa tâm linh

Lễ hội Hang Bua (huyện Quỳ Châu, tỉnh Nghệ An) năm 2025 diễn ra từ các ngày 17 - 19/2 (tức 20 - 22 tháng Giêng âm lịch) là hoạt động văn hóa tinh thần lâu đời của Mường Chiêng Ngam.

Lễ hội Hang Bua được chính quyền địa phương tổ chức hàng năm.

Đây được cho là nơi ghi dấu chuyện tình của chàng Khủn Tinh, một anh hùng trong huyền sử người Thái Nghệ An. Vùng đất cũng là nơi ghi dấu những chiến tích của nghĩa quân Lam Sơn thế kỷ 15 và Đốc binh Lang Văn Thiết thời kỳ kháng chiến chống Pháp.

Năm 1996, lễ hội Hang Bua được phục dựng. Năm 1997, di tích Hang Bua được Bộ Văn hóa - Thông tin công nhận Di tích Văn hóa - Lịch sử cấp quốc gia. Từ đó, lễ hội Hang Bua được chính quyền địa phương tổ chức hàng năm và thu hút được sự quan tâm của du khách đến từ nhiều địa phương.

Mặc dù có những giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của đồng bào dân tộc Thái, nhưng lễ hội Hang Bua 2025 vẫn chỉ được tổ chức với quy mô cấp xã. Số lượng người đến tham gia chỉ loanh quanh trong huyện, chưa thể thu hút du khách thập phương.

Ban tổ chức đã nỗ lực triển khai nhiều hoạt động để thu hút du khách như tổ chức phần lễ theo phong tục cổ xưa của người Thái và nhiều phần hội bắn nỏ, đi cà kheo, tò mạc lè, tung còn… Nhưng nếu so với các điểm du lịch tâm linh khác trên địa bàn Nghệ An thì lượng người tới vẫn còn thua xa.

Lễ hội mang nét độc đáo chứa đựng các yếu tố văn hóa dân gian truyền thống của đồng bào dân tộc Thái.

Hay như lễ hội Đền Vạn - Cửa Rào, huyện Tương Dương, năm 2025 cũng đang được tổ chức từ ngày 17-19/2 (tức từ 20 - 22 tháng Giêng năm Ất Tỵ) với nhiều hoạt động sôi nổi mang đậm bản sắc văn hóa vùng cao.

Ngôi đền này được UBND tỉnh Nghệ An xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh vào năm 2009. Đền thờ Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài (đời nhà Trần) người đã chiến đấu và hy sinh trên mảnh đất này để bảo vệ biên cương, bờ cõi, cuộc sống muôn dân. Đền phối thờ Đức thánh Trần Hưng Đạo - Đại vương, Tam tòa Thánh mẫu và Ngũ vị Tôn ông.

Lễ hội Đền Vạn - Cửa Rào năm 2025 là một trong những lễ hội lớn của vùng Miền Tây xứ Nghệ. Ảnh Đình Tuân.

Để tưởng nhớ và tri ân công đức của Đốc tướng Đoàn Nhữ Hài và các tướng lĩnh, hàng năm, chính quyền và nhân dân các dân tộc huyện Tương Dương long trọng tổ chức lễ hội tại di tích Đền Vạn - Cửa Rào.

Gắn hoạt động lễ hội với quảng bá và phát triển du lịch sinh thái, tâm linh của trên địa bàn huyện Tương Dương. Du khách về chiêm bái đền, cầu lộc, cầu an và có dịp hòa mình vào các hoạt động lễ hội để khám phá, trải nghiệm đời sống văn hóa của cộng đồng các dân tộc sinh sống ở vùng đất này.

Mặc dù có câu chuyện để truyền tải và những nét văn hóa đậm đà bản sắc dân tộc nhưng lễ hội vẫn chưa thể phát huy hết giá trị vốn có. Lượng du khách cũng không lớn, vì vậy chưa thể tạo ra sự đột phá về kinh tế trên địa bàn huyện miền núi Tương Dương.

Đền Vạn - Cửa Rào cũng là nơi phối thờ Tam Tòa Thánh Mẫu - biểu tượng đặc sắc của tín ngưỡng dân gian Việt Nam. Ảnh Đình Tuân.

Nhìn rộng ra, Nghệ An là vùng đất địa linh nhân kiệt, có bề dày văn hóa và truyền thống cách mạng với lịch sử danh xưng hơn 990 năm, có nhiều công trình kiến trúc nghệ thuật, lễ hội truyền thống đặc sắc.

Hệ thống di tích lịch sử, văn hóa Nghệ An phong phú về số lượng và thể loại, toàn tỉnh hiện có 2602 di tích đã được đưa vào danh mục kiểm kê của tỉnh.

Trong đó có 480 di tích được xếp hạng gồm 6 di tích quốc gia đặc biệt, 144 di tích quốc gia, 330 di tích cấp tỉnh, có 1 di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại và 7 di sản văn hóa phi vật thể được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia…

Cùng với du lịch biển – nghỉ dưỡng và du lịch sinh thái – cộng đồng, du lịch văn hóa tâm linh được xác định là 1 trong 3 "chân kiềng" của du lịch Nghệ An.

Với nguồn tài nguyên du lịch văn hóa vô cùng quý giá để tạo ra sản phẩm du lịch hấp dẫn như vậy, nhưng thực chất Nghệ An vẫn chưa thể biến loại hình này thành kinh tế mũi nhọn xứng tầm.

Biến giá trị di sản văn hóa thành "tài sản" phát triển du lịch

Theo bà Vi Thị Thắm, Giám đốc Trung tâm Điều phối du lịch miền Tây Nghệ An, thực tế địa phương tuy có nguồn tài nguyên du lịch văn hóa phong phú, nhưng hầu hết quy mô nhỏ, thiếu "câu chuyện" có tính nổi trội để thu hút du khách thập phương.

Du lịch văn hóa tâm linh là tài nguyên vô cùng quý giá để phát triển kinh tế tại Nghệ An.

Bên cạnh đó, du lịch mang tính mùa vụ cao, hiệu quả kinh doanh thấp nên ít có sức hấp dẫn để các doanh nghiệp đầu tư. Trong khi đó, tại tỉnh Nghệ An chưa có nhiều chính sách hỗ trợ thúc đẩy phát triển du lịch; chính sách thu hút đầu tư chưa thật sự có sức hấp dẫn, nhất là đối với các nhà đầu tư chiến lược về du lịch, chất lượng các quy hoạch du lịch chưa theo kịp yêu cầu phát triển.

"Để phát triển du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn, ngoài công tác làm tốt quy hoạch, thu hút đầu tư, vấn đề đẩy mạnh xây dựng hoàn thiện kết hạ tầng cũng có vài trò động lực rất quan trọng cho địa phương tăng tốc", bà Thắm cho hay.

Vì vậy, khi đã xác định điểm du lịch văn hóa tâm linh cần đầu tư, xúc tiến, quảng bá du lịch.

Nguyên Giám đốc Sở Du lịch Nghệ An Nguyễn Mạnh Cường, một trong những lãnh đạo tâm huyết phát triển du lịch Nghệ An cho biết, để hiện thực hóa mục tiêu phát triển ngành du lịch thành ngành kinh tế mũi nhọn, đưa ngành này đóng góp vào GRDP của tỉnh từ 10 – 12% vào thời gian tới theo tinh thần Nghị quyết 39 của Bộ Chính trị đặt ra, Nghệ An phải nhanh chóng thực hiện các nhóm nhiệm vụ.

Cụ thể, gắn với phát huy truyền thống, văn hóa mang đậm bản sắc xứ Nghệ trở thành động lực, nguồn lực nội sinh cho phát triển du lịch; Thực hiện công tác quy hoạch du lịch, phát triển sản phẩm du lịch phù hợp với quy hoạch vùng;

"Khi đã xác định điểm du lịch văn hóa tâm linh cần đầu tư, thì cần gắn với hoạt động liên kết phát triển du lịch và xúc tiến, quảng bá du lịch; đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng du lịch, hạ tầng số trong phát triển du lịch", ông Cường cho biết thêm.

Đặc biệt, vấn đề liên quan đến nguồn lực thích hợp từ ngân sách nhà nước đầu tư phát triển hạ tầng giao thông đến các khu/điểm du lịch, tăng cường thu hút các nguồn lực xã hội đầu tư phát triển hệ thống cơ sở vật chất ngành du lịch cũng cần được Nghệ An quan tâm, đốc thúc thực hiện trong thời gian tới.

Kỳ 2: Kết nối các điểm tham quan để "níu chân" du khách

Nguyễn Anh Ngọc