Thảm họa của hãng robot hút bụi số 1 thế giới

iRobot từng là trụ cột trong lĩnh vực robot tại Mỹ. Ảnh: Boston Globe.

Từ người mở ra kỷ nguyên robot hút bụi với Roomba, iRobot đang đứng trước nhiều khó khăn tài chính và có thể tuyên bố phá sản. Báo cáo tài chính hồi tháng 3 cho thấy doanh thu giảm 44% so với năm trước.

Diễn biến bắt đầu vào tháng 1 khi Amazon tuyên bố sẽ không mua lại iRobot sau khi đối mặt với quy định pháp lý chống độc quyền ở châu Âu và Mỹ. Dù đã ra mắt loạt sản phẩm mới, iRobot vẫn hủy cuộc họp quý IV, cảnh báo có thể ngừng hoạt động trong 12 tháng tới.

Roomba đã mở ra cột mốc robot lần đầu được đưa vào tiêu dùng. Các chuyên gia nhận xét sự biến mất của iRobot có thể để lại một lỗ hổng trong lĩnh vực robot tại Mỹ.

Kỳ lân đầu tiên trong lĩnh vực

iRobot được thành lập vào năm 1990 bởi ba nhà robot học từ MIT là Colin Angle, Helen Greiner và Rodney Brooks. Khi đó, ngành robot vẫn còn ở giai đoạn sơ khai và công ty được lập ra cho các dự án quốc phòng.

Hanumant Singh, giám đốc chương trình Thạc sĩ Khoa học về Robot tại Northeastern, cho biết một trong những thách thức lớn nhất của cuộc chiến Iraq nằm ở việc rà phá mìn. Thiết bị đầu tiên của iRobot có tên Ariel, di chuyển như một con cua và có thể chịu được sóng mạnh.

Vào thời điểm đó, Singh giải thích rằng lựa chọn duy nhất khác là một loại robot hình ngư lôi nhưng không hiệu quả, khiến sáng tạo của Greiner trở thành một “bước đột phá cực kỳ lớn”. Các startup lúc đó đã gặp rất nhiều khó khăn trong giai đoạn đầu, và chỉ đến khi Roomba ra mắt vào năm 2002, mọi thứ mới bắt đầu vào guồng.

Các robot của hãng từng được phục vụ cho quân sự. Ảnh: Cnet.

David Barrett, giáo sư tại Khoa Kỹ thuật Cơ khí MIT và là nhân viên thứ 22 của iRobot, cho biết Roomba thực chất là một “tai nạn tình cờ”, sau khi một dự án robot lau dọn sàn công nghiệp không thể tiếp cận thị trường.

Với thiết kế trông giống như “chiếc đĩa ném (frisbee) có gắn bánh xe”, công ty bắt đầu tự hỏi về khả năng xâm nhập thị trường tiêu dùng, một hướng đi chưa hãng robot nào từng thử. “iRobot là một kỳ lân. Nhưng điều quan trọng là nó chứng minh rằng robot có thể thực sự tạo ra lợi nhuận lần đầu tiên”, Barrett nhận xét.

Roomba trở thành biểu tượng của lối sống hiện đại, xuất hiện trong phim ảnh, truyền thông, và được xem như “Tesla trong ngành robot gia dụng”. Vào giai đoạn tăng trưởng, 40 triệu thiết bị được bán trên toàn cầu, chiếm 60% thị phần ngành.

Tom Ryden, CEO của Mass Robotics và từng là một trong những nhân viên đầu tiên của iRobot, cho biết công ty đã phát triển và trở thành người dẫn đầu trong lĩnh vực này vào thời điểm chưa có đối thủ cạnh tranh. “Chúng tôi là một công ty mang tính truyền cảm hứng”, Ryden nói.

Nhờ vào tiến bộ công nghệ vượt bậc, iRobot có thể thu hút những người giỏi nhất. Theo thời gian, công ty phát triển nhanh chóng, và nhiều nhân viên đến rồi đi để thành lập các startup của riêng mình.

Lỗ hổng lớn trong lĩnh vực robot

Từ năm 2015 trở đi, robot hút bụi đã hoàn toàn mang tính thương mại, với các thương hiệu Trung Quốc như Ecovacs, Roborock, Xiaomi tham gia thị trường. Các sản phẩm của họ có giá rẻ, cũng như nhiều tính năng hơn như lau nhà, tự đổ rác, dùng AI điều hướng, tích hợp laser thông minh.

Với Amazon, Google, Xiaomi, robot hút bụi chỉ là một mắt xích trong chuỗi hệ sinh thái smarthome hoàn chỉnh, gồm loa thông minh, camera, cảm biến, máy lọc không khí. Ngược lại, Roomba vẫn dựa trên mô hình “thiết bị độc lập” và tin rằng người dùng sẽ trung thành với thương hiệu.

Roborock ra mắt mẫu mới có cánh tay robot hồi đầu năm. Ảnh: CNBC.

iRobot vẫn định giá cao sản phẩm và chậm cải tiến. Một mặt, chi phí R&D và marketing tăng cao trong giai đoạn hậu Covid và bị áp thuế trong chiến tranh thương mại. Hãng không kịp di dời chuỗi cung ứng sang Malaysia hoặc Mexico như kế hoạch và chịu mức thuế 25%.

Công ty cũng tiếp tục giữ vững hình ảnh cao cấp nhưng không đa dạng hóa sản phẩm và theo kịp xu hướng. Theo Mashable, Roomba cũng thường tụt lại phía sau so với các đối thủ trong các bài kiểm tra thực tế.

Đến hiện tại, công ty báo lỗ liên tục 12 quý gần nhất. Dù ra mắt các sản phẩm mới như robot lau nhà, doanh số Roomba vẫn phục hồi yếu vì người dùng chuyển sang đối thủ Trung Quốc. iRobot đã phải cắt giảm hơn 50% nhân viên so với 2023, còn 541 người, bán nhiều tài sản và thu hẹp R&D.

Ryden cho biết nếu iRobot thất bại sẽ để lại một khoảng trống lớn trong ngành công nghiệp robot của bang. “Một công ty robot hàng đầu đặt trụ sở tại Massachusetts sẽ thu hút con người, tạo ra sự hứng khởi, giúp ích toàn bộ cộng đồng”, ông nói.

Singh cho rằng iRobot đã xây dựng được một cộng đồng các nhà robot công nghiệp. Trong đó, một trong những di sản lớn nhất của công ty là những con người từng làm việc tại đây đã tạo ra những tác động nền tảng đối với thế giới.

Nhật Tường