Thăm đền thờ vị thiền sư được nhân dân phong Thánh

Đền Đức Thánh Nguyễn, thờ thiền sư Nguyễn Minh Không. Video: Đình Minh.

Theo tài liệu lưu trữ tại UBND huyện Gia Viễn cho thấy, thiền sư Nguyễn Minh Không sinh năm 1065, mất năm 1141, tên thật là Nguyễn Chí Thành, là một trong những vị danh nhân kiệt xuất của lịch sử Việt Nam. Không chỉ là một thiền sư nổi tiếng thời Lý, ông còn là một danh y, người có công chữa bệnh cho vua Lý Thần Tông. Vì tài năng xuất chúng, nhân dân suy tôn ông là Đức Thánh Nguyễn. Ảnh: Đình Minh.

Hiện nay, có nhiều đền thờ Đức Thánh Nguyễn Minh Không trên cả nước, nhưng nổi bật nhất là ngôi đền ở Gia Viễn (Ninh Bình), quê hương của ông. Theo ông Phạm Văn Lưu, thủ từ đền Đức Thánh Nguyễn cho biết: Đền được xây dựng trên nền ngôi chùa cổ có tên là Viên Quang tự do Nguyễn Minh Không lập vào năm 1121. Về sau, người dân địa phương cho là nền nhà cũ của Đức Thánh Nguyễn nên đã dời chùa sang phía Tây, mà dành riêng nơi nhà cũ để thờ ông. Ảnh: Đình Minh.

Theo ông Lưu, ngôi đền nằm trên mảnh đất có chiều dài 100m, rộng hơn 40m, xây quay hướng Nam, nằm song song với đường Tiến Yết, hướng về cố đô Hoa Lư nên được xem như một di tích thuộc 'Hoa Lư tứ trấn'. Ảnh: Đình Minh.

Tổng thể công trình kiến trúc rất quy mô, gồm 4 tòa làm theo kiểu tiền nhất, hậu công. Từ cổng ngôi đền đi vào, sẽ thấy Vọng Lâu là tòa nhà 3 gian, nơi tương truyền là nhà cũ của Thánh Nguyễn. Ảnh: Đình Minh.

Bên trái Vọng Lâu là cây sách, bên phải là cây đèn đá, đều là hình lục giác cao hơn 1 m đặt trên bệ đá, là biểu tượng của trí tuệ. Ảnh: Đình Minh.

Đi qua Vọng Lâu sẽ đến chính điện, được xây dựng kiểu chữ công, gồm 3 tòa tiền bái, ống muống và chính tẩm, là công trình rất giá trị về cả hai mặt kiến trúc và điêu khắc. Theo văn bia còn lại ở đền thì công trình này được trùng tu lớn vào thế kỷ XVII, đến năm Bảo Đại thứ 3 (1928) tu sửa tiếp. Ảnh: Đình Minh.

Trong tòa tiền bái có 5 bức cửa võng, đều được sơn son thếp vàng, chạm lưỡng long chầu nguyệt và tứ linh rất sinh động. Ảnh: Đình Minh.

Sau tòa tiền bái là tòa đệ nhị với kiến trúc mang đậm nét dân gian độc đáo, hai mái giao nhau rất khớp về độ cao, ăn ý, hài hòa. Ở cuối chính điện là chính tẩm năm gian theo phong cách nghệ thuật điêu khắc thế kỷ thứ XVII với gian giữa có bài vị thờ Nguyễn Minh Không. Ảnh: Đình Minh.

Phía sau chính tẩm là gác chuông, có niên đại từ thời Mạc được bảo tồn nghiêm ngặt, hai tầng tám mái bằng gỗ lim. Ảnh: Đình Minh.

Hệ thống công trình kiến trúc phụ 2 phía Đông - Tây có tới 5 tòa, với tổng số gian là 31 gian, gồm 2 dãy hành lang, 2 nhà trù, 1 gian thờ quan giám cũng được sắp xếp hài hòa, kích cỡ vừa phải không ảnh hưởng đến hệ thống công trình chính. Ảnh: Đình Minh.

Theo ông Phạm Văn Lưu, đền Đức Thánh Nguyễn hiện còn lưu giữ được nhiều hiện vật cổ có giá trị như cây đèn đá, cột kinh, các văn bia đá cổ thời Lê và Nguyễn, sóc đá, gạch trang trí hoa văn thời Lê, hai chân tảng bằng đá thời Lý – Trần, các nhang án, khám thờ thời Lê, 50 bằng sắc thời Lê và Nguyễn. Ảnh: Đình Minh.

Di tích đền Đức Thánh Nguyễn được Bộ Văn hóa Thông tin xếp hạng là di tích kiến trúc nghệ thuật năm 1989. Ngày 10/12/2024, lễ hội Đền Thánh Nguyễn được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Ảnh: Đình Minh.

Đình Minh