Thách thức trong việc bảo vệ người tiêu dùng thời đại công nghệ số

"Ma trận" hàng hóa trên các trang mạng xã hội

Ngày 14/3, Sở Công thương Nghệ An phối hợp với Hội Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng tỉnh tổ chức lễ phát động hưởng ứng ngày "Quyền của người tiêu dùng Việt Nam" năm 2025 tại Tp.Vinh.

Nghi thức phát động hưởng ứng ngày Quyền của người tiêu dùng năm 2025 tại Nghệ An.

Nghệ An là điểm giao thương thuận lợi và là thị trường lớn trong hoạt động sản xuất, kinh doanh, cũng như hoạt động thương mại, tiêu dùng.

Theo số liệu ước tính, tổng mức bán lẻ hàng hóa năm 2024 của Nghệ An đạt 118.786 tỷ đồng, tăng 26,22% so với năm 2023. Đây là con số ấn tượng, phản ánh sức mua mạnh mẽ và tiềm năng kinh tế của tỉnh.

Tuy nhiên, cùng với sự phát triển đó, việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết.

Đặc biệt là thời điểm công nghệ số phát triển như vũ bão, vừa là thời cơ phát triển kinh tế, cũng là thách thức cho các cơ quan chức năng trong việc chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng giả trong hoạt động thương mại điện tử.

Ngày 19/1, đội Quản lý thị trường số 6 chủ trì, phối hợp với Công an Tx.Thái Hòa kiểm tra, phát hiện tại cơ sở kinh doanh đang bày bán 55 sản phẩm thực phẩm các loại không rõ nguồn gốc, xuất xứ.

Theo thống kê, năm 2023, cơ quan chức năng đã kiểm tra và xử lý 206 vụ vi phạm trong thương mại điện tử, xử phạt hành chính trên 705 triệu đồng; phạt và truy thu thuế thương mại điện tử trên 11.634 tỷ đồng.

Năm 2024, lực lượng chức năng đã kiểm tra xử lý 144 vụ vi phạm trong thương mại điện tử, xử phạt hành chính trên 1,2 tỷ đồng; phạt và truy thu thuế thương mại điện tử trên 5,1 tỷ đồng.

Các đối tượng kinh doanh thường trên môi trường thương mại điện tử không có địa điểm cố định; đa số tận dụng nhà ở để chứa hàng hóa, nên khi khám nơi cất giấu tang vật, phương tiện vi phạm hành chính gây phức tạp và mất thời gian.

Hơn thế, việc đăng ký thông tin, mở tài khoản người bán hàng trên các trang mạng xã hội mà chủ thể quản lý ở nước ngoài như Facebook, Twiter, Instagram,... là khá dễ dàng.

Do đó, các đối tượng cố tình vi phạm thường lợi dụng để mở nhiều tài khoản, đăng ký các thông tin địa chỉ "ảo" mà không cung cấp thông tin thật; các bài đăng thường không ghi địa chỉ cụ thể gây khó khăn trong việc truy xuất thông tin, xác định địa điểm...

Trong khi thị trường phức tạp, thì nhiều người tiêu dùng còn tâm lý e ngại, sợ va chạm, chưa dám khiếu nại, khiếu kiện, dẫn đến quyền lợi của người tiêu dùng thường bỏ qua khi bị xâm hại.

Tận dụng công nghệ AI để trở thành người tiêu dùng thông thái

Những năm qua, UBND tỉnh Nghệ An đã ban hành các kế hoạch, chương trình hành động để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng; công tác tuyên truyền được triển khai đa dạng với nhiều hình thức.

Đặc biệt là đề án "Chống hàng giả và bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng trong thương mại điện tử đến hết năm 2025" đã tạo ra bước chuyển quan trọng trong việc bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, từ việc kiểm tra hàng hóa đến việc xử lý các hành vi vi phạm trên môi trường thương mại điện tử.

Nhận thức của người kinh doanh, người tiêu dùng rõ hơn về việc tuân thủ các quy định trong việc sản xuất và phân phối hàng hóa, cải thiện chất lượng sản phẩm, giảm thiểu vi phạm.

Nghệ An hướng đến doanh nghiệp và người tiêu dùng cùng chia sẻ trách nhiệm vì sự phát triển bền vững.

Tại lễ phát động, Phó Giám đốc Sở Công thương Võ Quang Tuấn cho biết, năm 2025, với chủ đề "Thông tin minh bạch - Tiêu dùng trách nhiệm" nhằm hướng đến một mục tiêu xây dựng môi trường tiêu dùng an toàn, công bằng, nơi doanh nghiệp và người tiêu dùng cùng chia sẻ trách nhiệm vì sự phát triển bền vững.

Một trong những nội dung trọng tâm là việc tuyên truyền và phổ biến Luật Bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng mới bằng nhiều hình thức sinh động, dễ hiểu, đặc biệt tại các khu vực nông thôn, miền núi, để người dân nắm rõ quyền và nghĩa vụ của mình.

Các doanh nghiệp nâng cao chất lượng sản phẩm, công khai thông tin, đăng ký tem nhãn, sở hữu trí tuệ để tạo niềm tin với người tiêu dùng.

Ông Lê Anh Đức, Giám đốc Hợp tác xã nông sản sạch Phúc Nguyên là một trong 17 gian hàng được chọn, trưng bày và giới thiệu trong chương trình, cho biết hiện nay ngoài việc bán hàng truyền thống thì thương mại điện tử đang là kênh bán hàng được đơn vị sử dụng để phân phối sản phẩm.

"Các sản phẩm trên thị trường bây giờ khá đa dạng, thuận lợi cho người tiêu dùng lựa chọn, nhưng cũng là thách thức khi có không ít hàng kém chất lượng, không đảm bảo. Vì vậy, đối với chúng tôi, quan điểm là dùng sản phẩm tạo nên thương hiệu, phát triển từ những khách hàng thân quen để mở rộng thị trường", ông Đức nói.

Hợp tác xã nông sản sạch Phúc Nguyên tập trung vào 2 loại rượu chủ lực đó là Rượu nếp thơm và Rượu nếp men lá. Các sản phẩm này đã đạt Ocop 3 sao vào năm 2024. Phương châm của đơn vị là "làm thật, làm sạch", hoàn thiện để mang lại chất lượng sản phẩm tốt nhất, cùng với tinh thần phục vụ khách hàng một cách thân thiện, nhiệt tình để đưa rượu cổ truyền của xứ Nghệ vươn xa.

Cộng đồng người tiêu dùng chủ động trang bị kiến thức, trở thành những “người tiêu dùng thông thái”.

Theo đánh giá của các cơ quan quản lý nhà nước, các lực lượng chức năng, các hành vi xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng vẫn còn diễn ra khá phức tạp.

Vì vậy, từ nay đến cuối năm 2025, Sở Công thương sẽ chủ trì cùng các cơ quan, đơn vị, địa phương trong tỉnh tăng cường thanh tra, kiểm tra các dịch vụ cung ứng của doanh nghiệp, cơ sở sản xuất, kinh doanh theo quy định của pháp luật.

Bên cạnh đó, các cơ quan liên quan của tỉnh sẽ chủ động tìm hiểu, nắm chắc các giao dịch, kinh doanh, mua bán trên thị trường; tích cực nắm thông tin, phản ánh về các hành vi xâm phạm quyền lợi người tiêu dùng thông qua các đường dây nóng để kịp thời ngăn chặn, xử lý;

Phó Giám đốc Sở Công thương cũng kêu gọi cộng đồng người tiêu dùng chủ động trang bị kiến thức, trở thành những "người tiêu dùng thông thái". Đơn cử như tận dụng công nghệ AI gồm: Grok 3, chat GPT… để xây dựng các chatbot hỗ trợ người tiêu dùng, cung cấp tư vấn pháp lý, tra cứu thông tin sản phẩm hoặc hướng dẫn xử lý khiếu nại góp phần xây dựng một thị trường minh bạch, lành mạnh.

Phía sở sẽ tiếp tục tuyên truyền, nâng cao kiến thức về tiêu dùng cho người dân, nhất là nâng cao sự hiểu biết cho người tiêu dùng trong hoạt động mua sắm trực tuyến để người tiêu dùng nhận biết, phân biệt hàng giả, hàng nhái, hàng kém chất lượng, từ đó có thể tự bảo vệ quyền lợi của mình.

Nguyễn Anh Ngọc