Tết thầy - Tết của sự tri ân

Với tâm niệm tri ân những người thầy đã dạy dỗ, phong tục này mang ý nghĩa sâu sắc, kết nối quá khứ và hiện tại trong mối quan hệ thầy trò.

Nguồn gốc văn hóa mùng 3 Tết thầy bắt nguồn từ văn hóa Nho giáo. Trong xã hội truyền thống, người thầy không chỉ được coi là người dạy tri thức mà còn là người định hướng đạo đức, lối sống và góp phần quan trọng vào việc hình thành nhân cách cho học trò.

Vì vậy, Tết thầy là dịp để học trò thể hiện lòng biết ơn và kính trọng đối với những người đã có công dạy dỗ mình. Phong tục Tết thầy thường được tổ chức vào ngày mùng 3 Tết Nguyên đán, gắn liền với tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên và sự trân trọng những mối quan hệ quan trọng trong cuộc sống, đặc biệt là quan hệ thầy trò.

Truyền thống này xuất phát từ quan niệm trong Nho giáo về vai trò của người thầy, được ví như "người cha tinh thần" trong cuộc đời học trò, theo câu "Quân, sư, phụ" (Vua, thầy, cha).

Tết thầy là dịp để học trò thể hiện lòng biết ơn và kính trọng đối với những người đã có công dạy dỗ mình.

Trong các gia đình truyền thống, sau hai ngày Tết đầu tiên dành để cúng bái tổ tiên và họp mặt gia đình, ngày mùng 3 là dịp để học trò tới nhà thầy, mang theo lễ vật đơn giản như trầu cau, trà, rượu hoặc câu đối để dâng lên thầy nhằm bày tỏ lòng tri ân.

Phong tục này mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc, thể hiện sự kính trọng đối với người thầy - người không chỉ có công dạy chữ mà còn dạy đạo làm người. Nhờ vậy, mối quan hệ thầy trò ngày càng được duy trì bền chặt và sâu sắc. Văn hóa Tết thầy còn giúp kết nối các thế hệ, tạo nên một sợi dây văn hóa xuyên suốt.

Trong xã hội phong kiến, Tết thầy là một nghi lễ trang nghiêm. Học trò thường chuẩn bị quà tặng đơn giản như trà, rượu, hoặc tranh Đông Hồ. Học trò đi học xa khi trở về trong dịp Tết sẽ đến thăm thầy vào mùng 3 Tết để thăm hỏi, chúc Tết.

Hiện nay, trong nhịp sống hiện đại, văn hóa Tết thầy phần nào bị mai một. Sự phát triển công nghệ thông tin và đời sống số đã khiến nhiều học trò không còn duy trì thói quen đến thăm thầy vào ngày xuân đầu năm. Mạng xã hội phát triển nên thầy trò có thể nhìn thấy nhau thường xuyên trên Facebook, Zalo,… Khi quan tâm nhau, thầy trò có thể biết được sức khỏe, sự phát triển trong công việc và duy trì mối quan hệ tình cảm qua những hành động như: bình luận bài viết, gửi tin nhắn, những cuộc gọi hỏi thăm vào những ngày bình thường trong năm. Sự tiện dụng của công nghệ khiến học trò dù ở xa nhưng vẫn thể hiện được tình cảm đối với người thầy. Học trò không cần chờ đến ngày lễ Tết, ngày được về quê dịp lễ để thăm hỏi thầy. Chính vì thế, văn hóa mùng 3 Tết thầy không còn được chú trọng như xã hội xưa.

Ngày nay, việc coi trọng giá trị vật chất hơn tinh thần cũng góp thêm phần làm mai một dần giá trị tri ân truyền thống. Tuy nhiên, trong nhiều gia đình và các trường học, phong tục này vẫn được duy trì như một biểu tượng của giáo dục nhân cách.

Trong nhịp sống hối hả của xã hội hiện đại, trong tâm mỗi chúng ta luôn có hình ảnh người thầy, đặc biệt là người thầy có ảnh hưởng đến chúng ta sâu sắc nhất, không chỉ định hướng chúng ta trên con đường phát triển tri thức mà còn định hình nhân cách, lối sống, phẩm chất đạo đức của chúng ta. Sự hiện diện của người thầy trong tâm sẽ giúp học trò có điểm tựa tinh thần sâu sắc, giúp học trò tránh bớt sai lầm trong công việc và cuộc sống nhờ những lời chỉ dạy của thầy luôn hiện hữu.

ThS. Nguyễn Viết Hiền (áo dài tím nhạt) cùng sinh viên QH2021S-GD5, Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội.

Đối với giáo dục đại học, sau đại học, người thầy không chỉ đồng hành cùng học trò trong một giai đoạn học tập, người thầy còn có thể trở thành người kết hợp cùng học trò lâu dài trong công việc để cả thầy và trò cùng phát triển. Nhờ có sự đồng hành của thầy, học trò nhanh chóng cứng cáp chuyên môn, định hình giá trị nhân cách. Chính vì thế, sự tri ân của học trò dành cho người thầy của mình càng cần được duy trì và thấm nhuần vào tư tưởng mỗi người học.

ThS. Nguyễn Viết Hiền - Giảng viên Trường Đại học Giáo dục, Đại học Quốc gia Hà Nội.

Để duy trì văn hóa Tết thầy, chúng ta cần nhắc nhở và giáo dục thế hệ trẻ về tầm quan trọng của việc tri ân thầy cô. Gia đình có thể tự làm gương, hướng dẫn trẻ nhỏ viết những lời chúc Tết đến thầy cô, hoặc cùng con đến chúc Tết các thầy cô cũ. Việc làm gương của người lớn là môi trường để thế hệ trẻ quan sát, noi theo.

Các hoạt động của nhà trường nhằm nâng cao nhận thức của người học về tinh thần "tôn sư trọng đạo" cũng là điều vô cùng cần thiết, giúp người học biết trân trọng những người đã dạy dỗ mình. Văn hóa mùng 3 Tết thầy nên được cộng đồng nhắc đến, đó không chỉ là truyền thống, mà còn trở thành mối liên kết thiêng liêng giữa các thế hệ trong xã hội hiện đại.

ThS. Nguyễn Viết Hiền