Tàu vũ trụ vẽ bản đồ Dải Ngân hà kết thúc sứ mệnh sau 12 năm

Nguyên nhân là do nhiên liệu khí lạnh, cần thiết để duy trì khả năng tự điều chỉnh, đã gần cạn kiệt. Kể từ khi được phóng vào tháng 12/2013, Gaia đã thực hiện hơn 3.000 tỷ quan sát với độ chính xác chưa từng có, tạo ra bản đồ 3D lớn nhất và chính xác nhất của Dải Ngân hà, đồng thời khám phá hàng loạt bí ẩn thiên văn.

Trong hơn một thập kỷ hoạt động, Gaia đã thu thập dữ liệu về gần hai tỷ vật thể trong vũ trụ, bao gồm các sao đôi, quasar, tiểu hành tinh và ngoại hành tinh.

Tàu vũ trụ Gaia của ESA đang quan sát Dải Ngân Hà. Ảnh: ESA

Nhờ hệ thống đo thiên văn ASTRO, Gaia có thể xác định vị trí và chuyển động của các ngôi sao với độ chính xác cao, trong khi máy quang phổ vận tốc xuyên tâm RVS đo vận tốc của chúng dọc theo đường ngắm.

Thiết bị đo quang BP/RP cũng đóng vai trò quan trọng, cung cấp thông tin màu sắc giúp các nhà khoa học xác định khối lượng, nhiệt độ và thành phần hóa học của các ngôi sao.

Những thành tựu nổi bật từ Gaia bao gồm định vị chính xác quỹ đạo của hơn 150.000 tiểu hành tinh và phát hiện một loại hố đen mới chỉ được tiết lộ qua ảnh hưởng hấp dẫn của nó lên các ngôi sao xung quanh.

Mặc dù hoạt động khoa học đã kết thúc, khối lượng dữ liệu mà Gaia để lại vẫn tiếp tục làm thay đổi lĩnh vực thiên văn học. Bản phát hành dữ liệu Gaia lần thứ tư (GR4) dự kiến ra mắt vào năm 2026, bao gồm 500 terabyte dữ liệu từ hơn 5,5 năm quan sát.

Đây mới chỉ là một nửa dữ liệu mà Gaia thu thập được. Bản phát hành cuối cùng (GR5), dự kiến vào cuối thập niên 2020, sẽ bao gồm toàn bộ dữ liệu từ 10,5 năm hoạt động của tàu vũ trụ, cung cấp một kho tàng thông tin chưa từng có về vũ trụ.

Hành trình của Gaia chưa hoàn toàn khép lại. Trong vài tuần tới, các nhà khoa học sẽ tiến hành một loạt thử nghiệm công nghệ để cải thiện hiệu chuẩn dữ liệu và hỗ trợ thiết kế các sứ mệnh tương lai.

Các thử nghiệm này nhằm nghiên cứu sâu hơn về các thiết bị của Gaia cũng như cách chúng tương tác trong môi trường không gian. Sau khi hoàn tất, Gaia sẽ được chuyển vào quỹ đạo nhật tâm vào tháng 3 hoặc tháng 4/2025, đảm bảo không gây cản trở cho các tàu vũ trụ khác trong tương lai.

Sứ mệnh Gaia không chỉ là thành tựu vượt bậc của ESA mà còn là biểu tượng cho sự tiến bộ trong hiểu biết về vũ trụ. Từ việc vẽ nên bản đồ chi tiết nhất về Dải Ngân hà cho đến cung cấp dữ liệu đột phá về các hố đen và vật thể trong hệ Mặt Trời, Gaia đã để lại một di sản khoa học lâu dài.

Các nhà thiên văn học sẽ tiếp tục khai thác dữ liệu từ sứ mệnh này trong nhiều thập kỷ, mở ra những cánh cửa mới trong nghiên cứu vũ trụ.

Hoài Phương (theo Space, Universe Today)