Tàu Viện sĩ Oparin và những chuyến khảo sát về khoa học biển

Vừa qua, tại Viện Hải dương học (TP. Nha Trang), nhà khoa học 2 nước Việt Nam - Liên bang Nga đã tổng kết những kết quả đạt được qua 9 chuyến khảo sát bằng Tàu Viện sĩ Oparin và mở ra giai đoạn hợp tác 10 năm tới. Đợt tổng kết lần này đánh dấu 20 năm hợp tác toàn diện về khoa học biển và càng ý nghĩa hơn khi diễn ra đúng dịp 2 nước kỷ niệm 75 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Liên bang Nga (1950 - 2025).

Nhiều thành tựu nổi bật

Nghiên cứu khoa học biển là lĩnh vực hợp tác truyền thống giữa Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam (VAST) và Viện Hàn lâm khoa học Nga (FEB RAS). Trong 20 năm qua (2005 - 2025), nhà khoa học 2 nước Việt Nam - Liên bang Nga đã tiến hành 10 chuyến khảo sát hỗn hợp. Trong đó, có 9 chuyến khảo sát về đa dạng sinh học và hóa sinh biển bằng Tàu Viện sĩ Oparin trong vùng biển Việt Nam. Mới đây, tại TP. Nha Trang, Viện Hải dương học tổ chức hội thảo khoa học Hợp tác VAST - FEB RAS trong điều tra, khảo sát đa dạng sinh học và hóa sinh biển. Tại hội thảo, nhiều kết quả nổi bật từ chương trình khảo sát bằng Tàu Viện sĩ Oparin trong 9 chuyến khảo sát đã được công bố liên quan đến điều tra đa dạng sinh học và tìm kiếm các hoạt chất trong các loài sinh vật biển và một số nội dung khác liên quan đến chất lượng môi trường, viễn thám.

Tàu Viện sĩ Oparin.

Giáo sư, Viện sĩ Châu Văn Minh - Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam cho biết, kể từ khi VAST và FEB RAS tái khởi động chương trình khảo sát chung vào năm 2005 tới nay, với hành trình từ cảng Vladivostok (Liên bang Nga), các nhà khoa học của FEB RAS và thủy thủ đoàn của Tàu Viện sĩ Oparin đã 9 lần vượt hơn 4.000km sóng gió biển khơi Thái Bình Dương để cùng các nhà khoa học của 6 đơn vị thuộc Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam tiến hành những chuyến khảo sát khám phá tài nguyên thiên nhiên biển Việt Nam. Trong khuôn khổ hoạt động của 5 chuyến khảo sát gần đây nhất trong vòng 10 năm, Tàu Viện sĩ Oparin đã tiến hành khảo sát tại 474 điểm trạm từ bắc đến nam biển Việt Nam, bao gồm các khu vực đảo tiền tiêu, thu thập được gần 15.000 mẫu vật sinh vật biển phục vụ các nghiên cứu về đa dạng sinh học và chất hoạt tính sinh học. Tuy có những khó khăn về điều kiện thời tiết cực đoan, bất thường trên biển, nhưng với tinh thần quyết tâm cao của tập thể các nhà khoa học Việt Nam và Nga, các chuyến khảo sát đều bám sát lộ trình đã thống nhất giữa 2 bên. Nhờ đó, đã thu được bộ tư liệu tổng thể và đầy đủ về điều kiện môi trường, đa dạng sinh học, tiềm năng các chất hoạt tính từ biển Việt Nam, bao gồm cả các đảo xa. Đây là nguồn tư liệu khoa học rất có giá trị, đóng góp cho hiểu biết chung về điều kiện tài nguyên môi trường biển Việt Nam, định hướng công tác quản lý, bảo vệ và khai thác bền vững.

Nhà khoa học Việt Nam và Liên bang Nga trên Tàu Viện sĩ Oparin.

Theo Tiến sĩ Hoàng Xuân Bền - Phó Viện trưởng Viện Hải dương học, Tàu Viện sĩ Oparin được trang bị nhiều thiết bị hiện đại có thể lặn, thu mẫu ở vùng biển sâu. Với các phòng thí nghiệm, trang thiết bị công nghệ nghiên cứu hiện đại trên tàu, các nhà khoa học có thể phân tích ngay mẫu vật biển sau khi thu thập được, thuận lợi cho quá trình nghiên cứu khoa học về biển. Giai đoạn hợp tác vừa qua, các nhà khoa học Việt Nam còn có cơ hội được học tập, cọ sát, nghiên cứu chuyên sâu vùng biển xa bờ, tiếp cận các trang thiết bị, công nghệ cao trên Tàu Viện sĩ Oparin để nâng cao trình độ.

Mở ra giai đoạn hợp tác lâu dài

Không chỉ hợp tác trong công tác khảo sát nghiên cứu, nhiều năm qua, Liên bang Nga còn hỗ trợ Việt Nam về đào tạo nguồn nhân lực về khảo sát và nghiên cứu biển của Việt Nam thông qua chia sẻ kiến thức, kỹ năng và các phát hiện mới trong khoa học trong quá trình hợp tác. 10 năm gần đây, đã có hơn 20 lượt đoàn cán bộ khoa học trẻ thuộc các Viện Hàn lâm Khoa học và Công nghệ Việt Nam sang làm việc tại Liên bang Nga. Hai nước đã cùng công bố chung trong số 64 công trình khoa học, trong đó có 33 công trình khoa học trên các tạp chí quốc tế với nhiều bài báo khoa học quốc gia khác.

Các nhà khoa học Việt Nam và Liên bang Nga trong chuyến khảo sát bằng Tàu Viện sĩ Oparin.

Tiến sĩ Timofey Malyarenko - Trưởng đoàn khảo sát Nga trên Tàu Viện sĩ Oparin cho biết: "Chúng tôi rất hài lòng và vui mừng với những kết quả đã thu thập được, phát hiện khoa học quan trọng trong các chuyến khảo sát giữa các nhà khoa học Việt Nam và Liên bang Nga. Những kết quả này là minh chứng rõ rệt cho thành công của hợp tác về khoa học biển giữa 2 quốc gia và là tiền đề quan trọng để các nhà khoa học hai bên xây dựng kế hoạch phối hợp một cách có hiệu quả lộ trình hợp tác trong 10 năm tới (2026 - 2035)".

Theo Tiến sĩ Hoàng Xuân Bền, qua những chuyến tàu khảo sát, nghiên cứu, nhà khoa học 2 nước Việt Nam và Liên bang Nga đã phát hiện rất nhiều loài sinh vật biển mới; tìm ra được những khu vực có nguồn giống tiềm năng phát triển, những sinh vật biển trong giai đoạn sinh sản, đang di cư…, từ đó có phương pháp quản lý hiệu quả những khu vực này. Trong giai đoạn 10 năm tới, dựa trên những kết quả nghiên cứu, khảo sát đạt được, nhà khoa học 2 nước sẽ chọn những vị trí, khu vực có tiềm năng về sinh học, hóa sinh biển để đi sâu vào nghiên cứu từng khu vực, áp dụng khoa học công nghệ hiện đại, thiết lập những khu bảo tồn biển; đồng thời, nghiên cứu hóa sinh, vi sinh và đánh giá tiềm năng các hợp chất sinh học từ biển, phân tích các yếu tố liên quan đến ô nhiễm biển... nhằm quản lý bảo vệ và khai thác bền vững ở các vùng biển Việt Nam. Viện Hàn lâm 2 nước cũng đã thống nhất các mục tiêu đẩy mạnh chiều sâu nghiên cứu, tăng cường công bố quốc tế, kết nối hiệu quả nguồn lực 2 đất nước.

Ông Đinh Văn Thiệu - Phó Chủ tịch UBND tỉnh: Quá trình hội nhập đòi hỏi Việt Nam cần mở rộng quan hệ quốc tế, tăng cường sự hiện diện của lực lượng nghiên cứu khoa học của Việt Nam và cũng tạo điều kiện để các nhà khoa học quốc tế tham gia khảo sát nghiên cứu trên Biển Đông. Với tình hữu nghị lâu đời giữa Việt Nam và Liên bang Nga, trên cơ sở thỏa thuận đã được ký kết, những chuyến khảo sát đạt được những kết quả quan trọng, đóng góp định hướng về nghiên cứu biển tỉnh Khánh Hòa nói riêng và Việt Nam nói chung trong giai đoạn tới. Tỉnh Khánh Hòa sẽ tạo mọi điều kiện tối ưu cho hoạt động hợp tác giữa các nhà khoa học Việt Nam - Liên bang Nga trong tương lai.

THÁI THỊNH