Tập đoàn Dầu khí Việt Nam: Cơ hội và thách thức khi làm điện hạt nhân

Việt Nam đã có Chương trình phát triển điện hạt nhân triển khai từ 1996 - 2016, với các kết quả vẫn còn giá trị. (Ảnh minh họa: EVN)

Nguyên lý điện hạt nhân có điểm giống nhiệt điện

Mới đây, tại Hội thảo “Điện Hạt nhân - Khát vọng mới Tập đoàn Công nghiệp - Năng lượng Quốc gia Việt Nam”, nhiều chuyên gia nhận định rằng điện hạt nhân là giải pháp tối ưu trong bối cảnh biến đổi khí hậu và khủng hoảng năng lượng. Năng lượng này sẽ trở nên quan trọng và tăng trưởng mạnh trong thời gian tới, có vai trò lớn trong đảm bảo an ninh năng lượng. Điện hạt nhân hiện có phát thải ít nhất trong các loại hình năng lượng tái tạo, tạo ra nguồn điện công suất lớn, ổn định, phù hợp với bối cảnh hiện nay, nhất là hướng tới mục tiêu Net Zero.

Từ kinh nghiệm các nước, TS. Trần Chí Thành - Viện trưởng Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam, nhấn mạnh ba trụ cột của điện hạt nhân, gồm: Nhà máy điện; pháp quy hạt nhân và an toàn hạt nhân, cùng với công tác nghiên cứu phát triển. Ở Việt Nam, từ tháng 7/1955, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đến thăm nhà máy điện nguyên tử Obninsk (Liên Xô), mở đường cho quá trình nghiên cứu về điện hạt nhân của nước ta. Sau đó, Việt Nam đã có Chương trình phát triển điện hạt nhân nhiều thập niên trước và đã triển khai tích cực từ 1996 - 2016, với các kết quả vẫn còn giá trị.

“Hiện Việt Nam đang nỗ lực triển khai các dự án điện hạt nhân tại Ninh Thuận, đã quy hoạch được địa điểm, xây dựng hệ thống pháp quy, đào tạo nguồn nhân lực hạt nhân. Chúng ta cần khẩn trương tiếp tục những kết quả đã chuẩn bị từ trước năm 2016 bởi phát triển điện hạt nhân cần thời gian dài. Trong đó, nguồn nhân lực là yếu tố quan trọng để thành công và công tác hoàn thiện cơ sở hạ tầng, đặc biệt hệ thống pháp quy hạt nhân thông qua sửa Luật Năng lượng nguyên tử là nhiệm vụ cần thiết”, Viện trưởng Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam khuyến nghị.

Làm rõ hơn về các thế hệ công nghệ điện hạt nhân hiện nay, TS. Lê Văn Hồng - nguyên Phó Viện trưởng Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam cho biết, công nghệ điện hạt nhân hiện nay đang phát triển ở thế hệ cao nhất. So sánh sơ đồ nguyên lý của nhà máy điện hạt nhân, TS. Lê Văn Hồng nhận định có một vài điểm giống với các nhà máy nhiệt điện mà Petrovietnam đã xây dựng. Đây là thuận lợi của Tập đoàn khi được giao làm chủ đầu tư dự án.

PGS.TS. Nguyễn Văn Thái - Phó Viện trưởng Viện Vật lý kỹ thuật, Đại học Bách khoa Hà Nội cho hay, trong 5 thách thức lớn của năng lượng hạt nhân là an toàn, tính kinh tế, nhiên liệu đã qua sử dụng, chống phổ biến vũ khí hạt nhân, sự chấp nhận của công chúng thì yếu tố an toàn chính là thách thức lớn nhất, bao gồm kiểm soát phản ứng chuỗi, tải nhiệt phân rã và lưu giữ phóng xạ. Làm rõ nội dung này, PGS.TS. Nguyễn Văn Thái cho rằng tiêu chuẩn an toàn hạt nhân của Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) là tốt nhất, cần áp dụng nghiêm tiêu chuẩn này.

“Đây là tiêu chuẩn đạt được điều kiện vận hành phù hợp, có khả năng phòng ngừa tai nạn và giảm thiểu hậu quả tai nạn, giúp bảo vệ người lao động, công chúng và môi trường khỏi các nguy cơ tác động quá mức về bức xạ”, ông Thái nói.

Cần chính sách ưu đãi về vốn

Nói về tính kinh tế của điện hạt nhân, từ nghiên cứu thời gian trung bình xây dựng nhà máy điện hạt nhân trên thế giới, TS. Hoàng Anh Tuấn - nguyên Cục trưởng Cục Năng lượng Nguyên tử (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho rằng, Việt Nam có thể tìm cách tiết kiệm thời gian xây dựng để tiết kiệm chi phí. Theo ông Tuấn, năng lượng hạt nhân có chi phí cạnh tranh với các hình thức phát điện khác, trừ những nơi có thể tiếp cận trực tiếp với nhiên liệu hóa thạch chi phí thấp. Chi phí nhiên liệu cho các nhà máy hạt nhân chiếm một tỷ lệ nhỏ trong tổng chi phí phát điện, mặc dù chi phí vốn lớn hơn so với các nhà máy đốt than và lớn hơn nhiều so với các nhà máy đốt khí. Đáng chú ý, chi phí hệ thống cho năng lượng hạt nhân thấp hơn rất nhiều so với năng lượng tái.

“Việc xây dựng nhà máy điện hạt nhân là điển hình của các dự án cơ sở hạ tầng lớn trên thế giới, với chi phí và những thách thức lớn. Do đó, cần xem xét cung cấp chính sách ưu đãi vốn lớn trong dài hạn để đảm bảo một hệ thống cung cấp điện đa dạng và đáng tin cậy”, TS. Hoàng Anh Tuấn nói.

Theo Chủ tịch Petrovietnam Lê Mạnh Hùng, để đạt mục tiêu đến năm 2030 và muộn nhất là năm 2031 phải đưa nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận vào vận hành thương mại theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, bên cạnh những cơ chế đặc biệt thì các cơ chế, chính sách hành lang khác cũng cần tiếp tục được hoàn thiện song song, nhất là các cơ chế cụ thể cho chủ đầu tư.

Chủ tịch Petrovietnam yêu cầu trong thời gian tới, quá trình thực hiện dự án điện hạt nhân, lãnh đạo Tập đoàn cùng các kỹ sư nghiên cứu, đề xuất các cơ chế và tối ưu chi phí vốn; phối hợp với các chuyên gia để tự đánh giá, lựa chọn công nghệ điện hạt nhân trước khi đưa ra quyết định đầu tư; tập trung đánh giá, lựa chọn công nghệ gắn với tiêu chí an toàn; chuẩn bị nguồn nhân lực bài bản, tham khảo ý kiến chuyên gia và xây dựng cơ cấu nhân sự phù hợp…

Sửa Luật Năng lượng nguyên tử là cần thiết “Chúng ta cần khẩn trương tiếp tục những kết quả đã chuẩn bị từ trước năm 2016, bởi phát triển điện hạt nhân cần thời gian dài. Trong đó, nguồn nhân lực là yếu tố quan trọng để thành công và công tác hoàn thiện cơ sở hạ tầng. Đặc biệt hệ thống pháp quy hạt nhân thông qua sửa Luật Năng lượng nguyên tử là nhiệm vụ cần thiết”, TS.Trần Chí Thành - Viện trưởng Viện Năng lượng Nguyên tử Việt Nam.

Minh Hữu