Tạo nền móng hợp tác công - tư trong khoa học công nghệ

Khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo là động lực quan trọng để phát triển đất nước

Xây dựng hành lang pháp lý riêng, đặc thù

Thực hiện Nghị quyết 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, Bộ Tài chính đang xây dựng Dự thảo Nghị định quy định cơ chế, chính sách hợp tác công - tư trong khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, nhằm huy động hiệu quả nguồn lực cho phát triển các lĩnh vực chiến lược này.

Theo Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng, mô hình hợp tác công - tư (PPP) trong lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số không chỉ là nhu cầu, mà còn là động lực tất yếu để phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Thực tiễn cho thấy, việc triển khai PPP trong lĩnh vực khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số còn gặp nhiều khó khăn, do thiếu một hành lang pháp lý riêng, phù hợp với tính chất đặc thù của lĩnh vực này.

Do đó, Dự thảo đề xuất quy định một số cơ chế đặc thù, chấp nhận rủi ro áp dụng cho dự án PPP trong lĩnh vực khoa học và công nghệ nhằm hỗ trợ, ưu đãi, bảo đảm đầu tư, như áp dụng tỷ lệ vốn nhà nước tham gia trong dự án PPP đến 70% tổng mức đầu tư để hỗ trợ xây dựng công trình và chi trả kinh phí bồi thường, giải phóng mặt bằng, hỗ trợ, tái định cư; hỗ trợ xây dựng công trình tạm. Đồng thời, cho phép áp dụng mức chia sẻ 100% phần chênh lệch giảm giữa doanh thu thực tế và doanh thu trong phương án tài chính khi doanh thu thực tế thấp hơn mức doanh thu trong phương án tài chính. Điều kiện áp dụng theo quy định tại khoản 2, Điều 82, Luật PPP.

Dự thảo cũng đề xuất cho phép áp dụng cơ chế chấm dứt hợp đồng trước thời hạn khi doanh thu thực tế thấp hơn 50% doanh thu trong phương án tài chính theo yêu cầu của nhà đầu tư.

Đặc biệt, dự án PPP có hoạt động nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ được áp dụng cơ chế chấp nhận rủi ro trong theo quy định tại Điều 4, Nghị quyết số 193/2025/QH15. Đó là, được miễn trách nhiệm dân sự khi gây ra thiệt hại cho Nhà nước, không phải hoàn trả kinh phí ngân sách nhà nước khi kết quả nghiên cứu không như dự kiến, với điều kiện đã thực hiện đầy đủ quy trình theo quy định.

Dự thảo trên cũng quy định cơ chế khuyến khích các đơn vị sự nghiệp công lập, tổ chức khoa học, công nghệ, doanh nghiệp nhà nước sử dụng tài sản công (bao gồm cả dữ liệu) vào mục đích liên doanh, liên kết nhằm nghiên cứu, phát triển công nghệ chiến lược, đào tạo nhân lực. Đồng thời, quy định về việc sử dụng tài sản là kết quả nhiệm vụ khoa học và công nghệ để liên doanh, liên kết và chính sách hỗ trợ, ưu đãi của Nhà nước đối với hình thức hợp tác này.

Nhiều kỳ vọng đột phá

Góp ý hoàn thiện Dự thảo Nghị định tại hội nghị lấy ý kiến do Bộ Tài chính tổ chức cuối tuần qua, ông Nguyễn Nam Hải, Vụ trưởng Vụ Kế hoạch tài chính (Bộ Khoa học và Công nghệ) đề xuất, có thể bổ sung Quỹ đầu tư mạo hiểm vào Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, mà trong đó, Nhà nước và tư nhân cùng góp vốn, nhưng Nhà nước không nắm cổ phần chi phối nhằm đảm bảo mô hình hoạt động độc lập. Quỹ đầu tư mạo hiểm này sẽ do các tổ chức tư nhân chuyên nghiệp quản lý và vận hành.

Góp ý thêm cho vấn đề trên, ông Nguyễn Tử Quảng, Giám đốc Tập đoàn Công nghệ BKAV cho rằng, quỹ mạo hiểm nên hoạt động theo mô hình phi lợi nhuận. Mô hình này có thể học hỏi từ kinh nghiệm của Trung Quốc, với các quỹ đầu tư cho khoa học công nghệ được chính phủ hậu thuẫn. Theo đại diện của Tập đoàn Vingroup, quỹ đầu tư mạo hiểm này có thể lựa chọn dự án đầu tư dựa trên những tiêu chí nhất định và cần có sự phối hợp tham gia đầu tư của các quỹ tư nhân.

Từ thực tiễn Tập đoàn Công nghệ CMC đã thành lập Trung tâm Đổi mới sáng tạo, Chủ tịch HĐQT CMC Nguyễn Trung Chính đề nghị, Ban Soạn thảo có thể quy định một chương trong Nghị định về mô hình này. “Tới đây, các địa phương, bộ, ngành sẽ xây dựng, thành lập nhiều trung tâm đổi mới sáng tạo. Đây là mô hình thiên về đầu tư công - quản trị tư, nên cần những quy định cụ thể”, ông Chính góp ý.

Cũng trong Dự thảo Nghị định, ngoài mô hình PPP truyền thống, còn đặt nền tảng pháp lý cho các hình thức hợp tác liên kết ba bên giữa Nhà nước - viện nghiên cứu - doanh nghiệp. Ông Chính đặt vấn đề cần làm rõ là, với mô hình này, nhà khoa học có được góp vốn hay không và tỷ lệ, trách nhiệm như thế nào.

Với mục tiêu đưa Nghị định có hiệu lực thi hành ngay từ ngày 1/7/2025, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng yêu cầu các đơn vị tập trung cao độ, hoàn thiện hồ sơ, trình Chính phủ ban hành trong tháng 6/2025.

Bên cạnh đó, Bộ trưởng đề nghị tiếp tục lấy ý kiến rộng rãi từ các bộ, ngành, địa phương, các tổ chức khoa học và cộng đồng doanh nghiệp để đảm bảo chính sách khi ban hành là hơi thở của thực tiễn, tạo được sự tin tưởng và chủ động nhập cuộc của khu vực tư nhân. “Chính sách chỉ thực sự có ý nghĩa khi có người hưởng ứng, có kết quả cụ thể. Nếu không, đó sẽ là một sự lãng phí lớn về nguồn lực, về kỳ vọng và cả về niềm tin”, Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng lưu ý.

Kỳ Thành