Tạo cơ chế hỗ trợ rõ ràng để doanh nghiệp nhỏ 'lớn lên'

Số liệu mới đưa ra từ Cục Thống kê (Bộ Tài chính) cho thấy trong tháng 8/2025 có đến 6,9 nghìn doanh nghiệp (DN) tạm ngừng hoạt động chờ làm thủ tục giải thể, tăng 56,8% so với tháng 7/2025 và tăng 33,2% so với cùng kỳ năm trước. Bên cạnh đó còn có 3,8 nghìn DN hoàn tất thủ tục giải thể, tăng 96,7% so với tháng 7/2025 và tăng 99,0% so với cùng kỳ năm 2024.

Đằng sau mối lo “chết lâm sàng”

Và nếu tính chung trong 8 tháng đầu của năm 2025, theo Cục Thống kê, số DN rút lui khỏi thị trường là 160,9 nghìn DN, tăng 19,0% so với cùng kỳ năm trước. Tính ra bình quân mỗi tháng có 20,1 nghìn DN rút lui khỏi thị trường.

Vẫn còn những bất cập, thiếu rõ ràng trong cơ chế chính sách hỗ trợ khiến cho nhiều DN nhỏ khó thoát khỏi tình thế khó khăn trong sản xuất kinh doanh và đứng trước bờ vực giải thể.

Trước những con số “biết nói” như vậy để thấy tình hình “sức khỏe” của các DN nội địa sẽ còn nhiều mối lo ở phía trước. Đặc biệt là các DN nhỏ khi mà nguồn lực của họ còn hạn chế nên các biến động lớn trên thị trường hoặc khó khăn tài chính có thể dẫn đến khả năng phải giải thể cao, nôm na là “chết lâm sàng”.

Đứng ở góc độ của một DN nhỏ trong ngành hàng nông sản thực phẩm, ông Nguyễn Anh Tuấn, Giám đốc Công ty TNHH chế biến thủy sản Khánh Trang, cho biết bản thân các DN nhỏ đang gặp nhiều thiệt thòi khi vừa thiếu vốn đầu tư cho sản xuất kinh doanh và vừa khó khăn về đầu ra do sức cạnh tranh yếu.

Chính vì thế, như chia sẻ của ông Tuấn, điều mong mỏi của các DN nhỏ là các cơ chế chính sách hỗ trợ đối với họ cần nhanh chóng, cụ thể, rõ ràng, thực chất hơn nữa.

Bởi lẽ, trên thực tế, theo vị giám đốc này, các cơ chế hỗ trợ nếu cứ đưa ra chung chung mà không thể hiện bằng hành động cụ thể và sát sườn thì sẽ không giải quyết được chuyện gì, các DN nhỏ sẽ mãi nhỏ và loanh quanh với “ao làng”, khó mà lớn lên được, thậm chí đối mặt với nguy cơ giải thể.

Không chỉ vậy, khó khăn sẽ càng chồng chất đối với các DN nhỏ trước xu hướng chuyển đổi xanh như hiện nay. Ông Đinh Hồng Kỳ, Chủ tịch Hội DN Xanh Tp.HCM, cho rằng thách thức chuyển đổi xanh càng lúc càng lớn hơn. DN vừa thiếu vốn, vừa thiếu công nghệ, nhân lực hạn chế. Đây là thách thức lớn trong cuộc chuyển đổi xanh.

Như băn khoăn của ông Kỳ, hầu hết các DN có lẽ chưa sẵn sàng cho công cuộc chuyển đổi xanh. Họ đối mặt với nhiều rủi ro trong việc bị loại khỏi chuỗi cung ứng, không chỉ vì lý do “xanh”.

Ngoài ra, với khó khăn nội tại của mình thì khả năng đổi mới sáng tạo của các DN nhỏ lại càng trở nên xa vời. Trong phát biểu gần đây, ông Hoàng Minh, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ, đã chỉ rõ những điểm nghẽn đang tồn tại. Đó là chỉ 0,4% DN tại Việt Nam là startup đổi mới sáng tạo, năng lực mở rộng ra thị trường quốc tế của startup trong nước còn yếu.

Trong khi đó, như lưu ý của Ts. Vũ Thị Kim Oanh, chuyên gia về kinh doanh quốc tế, trong bối cảnh cạnh tranh toàn cầu ngày càng khốc liệt và chủ nghĩa bảo hộ gia tăng, các DN Việt cần phải định hình lợi thế của mình thông qua đổi mới sáng tạo.

Và để đưa DN nhỏ vào “quỹ đạo” đổi mới sáng tạo, giới chuyên gia nhấn mạnh vấn đề then chốt là phía Chính phủ, các chính sách tài trợ công nghệ, hướng dẫn pháp lý cho họ cần rõ ràng hơn.

Chẳng hạn như luật Khoa học công nghệ và đổi mới sáng tạo được Quốc hội thông qua hồi tháng 6/2025 và sẽ có hiệu lực từ ngày 1/10/2025. Điều mong đợi là các nghị định và văn bản hướng dẫn dưới luật mà Bộ Khoa học và Công nghệ sẽ đệ trình Chính phủ vào tháng 10/2025 sắp tới cần cụ thể hóa những hỗ trợ trực tiếp cho DN nhỏ trong đổi mới sáng tạo, cũng như tháo gỡ các “điểm nghẽn” cố hữu của hệ sinh thái khởi nghiệp.

Theo đó, điều kỳ vọng là sẽ có thị trường chứng khoán chuyên biệt dành cho khởi nghiệp sáng tạo, sẽ mở ra cơ hội cho các DN nhỏ, DN khởi nghiệp có thể IPO (phát hành cổ phiếu lần đầu ra công chúng) ở trong nước thay vì phải tìm đến sàn chứng khoán nước ngoài như trước đây.

Khó triển khai nếu không rõ ràng

Hoặc như khả năng sửa đổi Luật Sở hữu trí tuệ và Luật Chuyển giao công nghệ trong thời gian tới cũng có thể mở ra cơ hội cho DN nhỏ, DN khởi nghiệp khi cho phép thế chấp tài sản trí tuệ để vay vốn ngân hàng, khuyến khích các hình thức chuyển giao công nghệ giữa các tổ chức trong nước và có chính sách ưu đãi cụ thể.

Mặc dù vậy, vẫn còn đó mối lo bất cập, chung chung, thiếu rõ ràng ngay trong những dự thảo nghị định có liên quan đến cơ chế hỗ trợ DN nhỏ.

Điều này có thể thấy rõ trong góp ý được đưa ra hôm 9/9 từ Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) đối với Dự thảo Nghị định hướng dẫn thi hành một số điều của Nghị quyết số 198/2025/QH15 ngày 17/5/2025 của Quốc hội về một số cơ chế, chính sách đặc biệt phát triển kinh tế tư nhân.

Đơn cử như Điều 9 Dự thảo quy định về việc Nhà nước cung cấp miễn phí cho DN siêu nhỏ, DN nhỏ, hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh nền tảng số tích hợp các giải pháp chuyển đổi số, bao gồm phần mềm kế toán có tính năng đảm bảo tích hợp được với phần mềm hóa đơn điện tử khởi tạo từ máy tính tiền và dịch vụ chữ ký số mà DN siêu nhỏ, DN nhỏ, hộ kinh doanh và cá nhân kinh doanh sử dụng theo quy định tại khoản 3 Điều 12 Nghị định 198/2025/QH15.

Tuy nhiên, theo VCCI, Dự thảo lại không quy định làm thế nào để DN, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh có được phần mềm miễn phí này? Để đảm bảo thuận lợi trong quá trình thực hiện thì cần quy định rõ về vấn đề này.

Hay như Điều 10 Dự thảo quy định hỗ trợ dịch vụ đào tạo về quản trị DN, kế toán, thuế, nhân sự cho DN nhỏ, siêu nhỏ, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh. Thế nhưng, theo VCCI, các quy định về hỗ trợ của Nghị định 80/2021/NĐ-CP là quy trình hỗ trợ cho DN nhỏ và vừa, không phải hỗ trợ cho hộ gia đình và cá nhân kinh doanh.

“Do đó, nếu không quy định bổ sung về việc hỗ trợ cho đối tượng là hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh thì khi triển khai thực hiện sẽ gặp khó vì có thể các đối tượng áp dụng sẽ hiểu khác nhau hoặc lúng túng không biết áp dụng như thế nào”, phía VCCI nêu rõ

Ngoài ra, ở Điều 13 của Dự thảo có quy định về trách nhiệm của các tổ chức chính trị – xã hội, tổ chức hội, hiệp hội DN. Như băn khoăn của VCCI, quy định trên mới chỉ đề cập đến việc hội, hiệp hội DN “phối hợp” với cơ quan nhà nước “theo quy định tại Nghị định này”, trong khi Nghị định lại không quy định một cách rõ ràng về cơ chế phối hợp giữa cơ quan quản lý nhà nước với hội, hiệp hội DN trong hoạt động hỗ trợ DN, hộ kinh doanh, cá nhân kinh doanh. Điều đó có thể khiến cho quy định này khó triển khai.

Thế Vinh