Tăng thuế tiêu thụ đặc biệt đối với thuốc lá là cần thiết và cấp bách

Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá của Bộ Y tế làm việc tại Trung tâm Kiểm soát bệnh tật tỉnh Long An năm 2024

- Phóng viên (PV): Thưa bà, vì sao TL cần phải được đưa vào danh sách những mặt hàng chịu thuế TTĐB?

Bà Nguyễn Hoàng Uyên: Mặc dù tỷ lệ hút TL ở nam giới trưởng thành tại Việt Nam đã giảm từ 47,4% năm 2010 xuống 45,3% năm 2015 và 41,1% năm 2021 nhưng mức giảm này là khiêm tốn và tỷ lệ hút TL ở nam giới vẫn cao. Theo điều tra tình trạng sử dụng TL ở người trưởng thành được tổng hợp số liệu từ 44 tỉnh, thành phố đại diện cho 6 vùng KT-XH năm 2024 cho thấy, TP.Cần Thơ cao nhất với 55,2% nam giới trưởng thành sử dụng TL. Thấp nhất là tỉnh Nghệ An với 21,1%. Còn ở Long An là 47,1%.

Như vậy, Việt Nam hiện vẫn có số người hút TL cao, gây ra nhiều bệnh tật, tạo áp lực lớn cho ngành Y tế, ngân sách nhà nước và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng giống nòi, thể trạng người Việt trong tương lai.

Để kiểm soát tốt việc quản lý mục tiêu giảm tác hại của TL trong nhân dân, thuế TL là biện pháp nhanh, hiệu quả và tiết kiệm chi phí để giảm tiêu dùng, qua đó góp phần giảm gánh nặng bệnh tật và nâng cao chất lượng nguồn nhân lực. Và đây cũng là nguồn lực quan trọng thúc đẩy phát triển KT-XH bền vững, phù hợp với chiến lược quốc gia.

- PV: Bà cho biết việc tăng thuế TTĐB đối với TL có ý nghĩa như thế nào?

Bà Nguyễn Hoàng Uyên: Tôi rất đồng tình với việc điều chỉnh tăng thuế TTĐB đối với TL. Đây là bước đi đúng đắn, cần thiết và cấp bách nhằm giảm tỷ lệ sử dụng TL, nhất là trong giới trẻ; thể hiện rõ quan điểm lấy sức khỏe người dân làm trung tâm trong hoạch định chính sách. Đồng thời, việc tăng thuế TTĐB đối với TL còn phù hợp với cam kết quốc tế, khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới và xu hướng chung trong khu vực.

Việc tăng thuế không nhằm gây khó khăn cho ngành sản xuất mà là một chiến lược toàn diện để bảo vệ sức khỏe cộng đồng, tăng cường trách nhiệm xã hội và hướng đến phát triển bền vững.

- PV: Lộ trình tăng thuế TTĐB đối với TL được thực hiện ra sao, thưa bà?

Bà Nguyễn Hoàng Uyên: Điều 8 dự thảo Luật đưa ra mức thuế suất đối với TL là 75% và theo lộ trình tăng dần, áp dụng đồng thời thuế suất tỷ lệ và thuế tuyệt đối, cụ thể ít nhất 2.000 đồng mỗi gói TL vào năm 2027 và tăng dần đạt 10.000 đồng vào năm 2031.

Hiện nay, mức thuế TTĐB đối với TL của nước ta còn thấp so với khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới và các nước trong khu vực ASEAN. Hiện trên thị trường có tới 40 nhãn hiệu TL giá bán lẻ dưới 10.000 đồng/gói 20 điếu, nhiều nhãn hiệu chỉ có mức giá 7.000-8.000 đồng/20 điếu. Với mức giá TL bán lẻ thấp như vậy, người có thu nhập thấp, người mới hút, kể cả trẻ em và trẻ vị thành niên dễ tiếp cận.

Vì vậy, theo tôi nên tăng thuế TTĐB đối với TL ngay từ đầu năm 2026 với mức tăng khởi điểm là 5.000 đồng mỗi gói và tăng định kỳ hàng năm đến năm 2030 đạt mức thuế tuyệt đối là 15.000 đồng mỗi gói bên cạnh giữ nguyên mức thuế 75% hiện nay theo khuyến nghị của Tổ chức Y tế thế giới; đồng thời cũng cần nghiên cứu phương án tính thuế các sản phẩm TL trên giá bán lẻ.

Có như vậy chính sách thuế mới giúp giảm tỷ lệ sử dụng TL theo đúng mục tiêu mà Chính phủ đã đặt ra tại Chiến lược quốc gia về phòng, chống tác hại của TL đến năm 2030. Kiến nghị này cũng phù hợp với xu hướng chính sách quốc tế, của Tổ chức Y tế thế giới và kinh nghiệm thành công của nhiều nước trong khu vực.

- PV: Bà đánh giá thế nào về việc kiểm soát buôn lậu TL, gian lận thương mại và thất thu thuế một khi tăng thuế TTĐB đối với TL?

Bà Nguyễn Hoàng Uyên: Để bảo đảm hiệu quả trong thực thi chính sách thuế, tôi thiết nghĩ việc kiểm soát chặt chẽ đối với buôn lậu TL, gian lận thương mại và thất thu thuế, đặc biệt tại các khu vực biên giới là cực kỳ cần thiết.

Vì vậy, bên cạnh chính sách tăng thuế, đồng thời cần triển khai mạnh các biện pháp về kiểm soát tốt quản lý thị trường, đặc biệt là thiết lập cơ chế kiểm soát đồng bộ, liên ngành và xử lý nghiêm hàng lậu để bảo đảm mục tiêu kép: Tăng thu ngân sách, bảo đảm quyền lợi hợp pháp của các doanh nghiệp sản xuất trong nước, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phòng, chống gian lận thương mại, buôn lậu.

Trì hoãn tăng thuế không phải là giải pháp để kiểm soát buôn lậu TL mà ngược lại, kiểm soát buôn lậu và tăng thuế TL là hai biện pháp cần thực hiện đồng thời và bổ trợ cho nhau.

- PV: Theo bà, ngoài tăng thuế TTĐB thì Chính phủ có cần tăng thêm nguồn lực cho công tác phòng, chống tác hại của TL không?

Bà Nguyễn Hoàng Uyên: Theo tôi, Chính phủ cần quan tâm bổ sung nguồn lực cho công tác phòng, chống tác hại của TL do mỗi năm, chi phí điều trị bệnh liên quan đến TL lên tới 108.000 tỉ đồng, trong khi đó, kinh phí cho các chương trình phòng, chống tác hại của TL hiện nay còn rất hạn chế, phụ thuộc chủ yếu vào Quỹ Phòng, chống tác hại TL của Bộ Y tế.

Tăng thuế TTĐB đối với TL không chỉ là một quyết định kinh tế mà còn là một lựa chọn về sức khỏe cộng đồng, tương lai của thế hệ trẻ Việt Nam và chất lượng giống nòi. Tôi tin rằng, với tầm nhìn và trách nhiệm, những điều chỉnh cần thiết trong lần sửa đổi Luật này góp phần bảo vệ sức khỏe nhân dân và phát triển bền vững đất nước, hướng tới kỷ nguyên phát triển mới, kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam.

- PV: Xin cảm ơn bà!

Thanh Bình