Tăng quyền cho địa phương, bảo đảm kiểm soát thống nhất trong lĩnh vực khoa học - công nghệ

Khoa học và Công nghệ là lĩnh vực có tỷ lệ phân cấp, phân quyền cho địa phương khá cao.

Chính phủ vừa ban hành Nghị định số 133/2025/NĐ-CP ngày 12-6-2025 quy định về phân quyền, phân cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Khoa học và Công nghệ.

Quyết liệt phân cấp, phân quyền

Nghị định có 78 nhiệm vụ được đề xuất phân quyền, phân cấp (gồm 16 nhiệm vụ phân quyền và 62 nhiệm vụ phân cấp), triển khai theo lộ trình: Chuẩn bị trong năm 2025; thí điểm năm 2026; mở rộng trên phạm vi toàn quốc từ năm 2027.

Kết quả rà soát cho thấy, Bộ Khoa học và Công nghệ đề xuất phân quyền, phân cấp 117/223 nhiệm vụ quản lý nhà nước, tương đương 52,5%. Nghị định là bước cụ thể hóa giai đoạn đầu của kế hoạch chuyển giao được đề xuất.

Trong lĩnh vực viễn thông, địa phương được quyền cấp phép cung cấp dịch vụ viễn thông cố định mặt đất, xử lý vi phạm và yêu cầu chấm dứt hoạt động cung cấp dịch vụ.

Đối với công nghệ thông tin và chuyển đổi số, các địa phương được xây dựng và triển khai chiến lược chuyển đổi số riêng của mình.

Trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ và sở hữu công nghiệp, UBND cấp tỉnh được quyết định xử lý đơn đăng ký sáng chế, xác lập quyền sở hữu và xử lý các hành vi xâm phạm quyền trong phạm vi địa phương.

Trong khoa học và công nghệ, địa phương có thể tự thẩm định và phê duyệt các nhiệm vụ nghiên cứu khoa học và công nghệ cấp tỉnh, phù hợp định hướng phát triển kinh tế - xã hội địa phương.

Đối với chuyển giao công nghệ, địa phương được phân quyền thẩm định, phê duyệt các hợp đồng chuyển giao công nghệ, cho phép thành lập tổ chức, chi nhánh khoa học có yếu tố nước ngoài.

Về phân cấp, trong lĩnh vực viễn thông, UBND cấp tỉnh được giải quyết tranh chấp, cấp phép, tiếp nhận thông báo cung cấp dịch vụ và xử lý việc ngừng kinh doanh dịch vụ viễn thông cố định mặt đất trong phạm vi địa phương.

Cơ quan này cũng có quyền cấp, sửa đổi, gia hạn hoặc thu hồi giấy chứng nhận kết nối cung cấp dịch vụ nội dung thông tin trên mạng viễn thông di động, kể cả đình chỉ hoạt động nếu tổ chức vi phạm quy định.

Trong lĩnh vực tần số vô tuyến điện, UBND cấp tỉnh được trao thẩm quyền quản lý toàn bộ quy trình cấp, gia hạn, thu hồi giấy phép sử dụng tần số và thiết bị vô tuyến điện cho các loại đài, bao gồm đài trên tàu cá, đài nghiệp dư, đài tàu nội địa và mạng vô tuyến nội bộ.

Các nhà mạng dự kiến sẽ tăng tốc lắp đặt mạng 5G vào những tháng cuối năm. Ảnh: VNPT

Lĩnh vực công nghệ thông tin và chuyển đổi số chứng kiến việc phân cấp sâu rộng khi UBND tỉnh trở thành đầu mối tổ chức thẩm định các thiết kế cơ sở và thiết kế chi tiết của các dự án đầu tư ứng dụng công nghệ thông tin nhóm A sử dụng ngân sách nhà nước tại địa phương. Các nội dung thẩm định bao gồm mức độ tuân thủ kiến trúc chính phủ điện tử, tính kết nối, liên thông dữ liệu, lựa chọn công nghệ kỹ thuật và khả năng bảo đảm an toàn hệ thống.

Trong lĩnh vực sở hữu trí tuệ, UBND tỉnh giữ vai trò chủ chốt trong việc cấp phó bản và cấp lại văn bằng bảo hộ, đăng ký hợp đồng chuyển quyền sử dụng, tổ chức kiểm tra nghiệp vụ đại diện và giám định sở hữu công nghiệp, cũng như cấp và thu hồi chứng chỉ hành nghề tương ứng.

Đồng thời, UBND tỉnh còn có nhiệm vụ chấm dứt quyền sử dụng sáng chế theo quyết định bắt buộc, ghi nhận các thay đổi hợp đồng, và phối hợp với các cơ quan trung ương trong giám sát năng lực đại diện sở hữu trí tuệ tại địa phương.

Với lĩnh vực năng lượng nguyên tử, UBND cấp tỉnh được giao quyền cấp phép sử dụng các thiết bị bức xạ tích hợp PET/CT, SPECT/CT, các thiết bị phát tia X dùng trong phân tích, kiểm tra an ninh hoặc hiển vi điện tử.

Ngoài ra, tỉnh còn thực hiện cấp chứng chỉ nhân viên bức xạ và tiếp nhận khai báo thiết bị bức xạ theo quy trình nghiêm ngặt, đảm bảo quản lý an toàn bức xạ hạt nhân theo quy định tại Nghị định số 142/2020/NĐ-CP.

Đáng chú ý, Nghị định còn ban hành 6 phụ lục theo hướng cải cách thủ tục hành chính, với 86 nội dung được cắt giảm về hồ sơ và thời gian xử lý.

Địa phương làm, địa phương quyết, địa phương chịu trách nhiệm

Nghị định giúp địa phương chủ động trong quản lý, rút ngắn thủ tục, nâng cao hiệu quả phục vụ người dân và doanh nghiệp. Ảnh: Thu Hiền

Tiêu chí phân quyền, phân cấp giữa cơ quan Trung ương và chính quyền địa phương được thiết kế dựa trên tính chất kỹ thuật - chuyên môn của nhiệm vụ, khả năng tổ chức thực hiện và mức độ phù hợp với điều kiện thực tiễn của từng địa phương.

Theo đó, không phân quyền, phân cấp dàn trải mà dựa trên nguyên tắc đủ rõ, đủ mạnh, đủ điều kiện, đi kèm với cơ chế trách nhiệm giải trình rõ ràng. Trong đó, toàn bộ quy trình thực hiện và kết quả xử lý phải được công khai, minh bạch.

Chỉ những nhiệm vụ có tính chất kỹ thuật rõ ràng, quy trình ổn định, địa phương có đủ năng lực thực thi và đã từng có kinh nghiệm xử lý thực tế mới được chuyển giao.

Những nhiệm vụ mang tính chiến lược, điều phối vùng, hoặc có tác động lớn tới quốc phòng, an ninh, môi trường hoặc điều ước quốc tế vẫn thuộc thẩm quyền của Trung ương.

Bộ cũng sẽ kiểm tra, giám sát định kỳ quá trình thực hiện tại địa phương, hướng dẫn xử lý các tình huống phát sinh nhằm duy trì tính thống nhất và chất lượng quản lý ngành.

Thanh Hà