Tại sao mùa hè lại xuất hiện nhiều dịch bệnh?

Theo ThS.BS Nguyễn Hiền Minh - Giám đốc Y khoa Hệ thống Nhà thuốc Pharmacity, có ba bệnh truyền nhiễm phổ biến vào mùa hè là bệnh tay chân miệng (TCM), thủy đậu và sốt xuất huyết. Đây là những bệnh sẽ để lại những biến chứng nguy hiểm nếu không được điều trị kịp thời hoặc đúng cách. Vậy làm sao để phòng bệnh mùa nắng nóng?

Các triệu chứng cơ bản nhận biết 3 bệnh mùa hè phổ biến: Tay chân miệng, Thủy đậu, Sốt xuất huyết.

Số ca mắc bệnh tay chân miệng, thủy đậu và sốt xuất huyết gia tăng

Bệnh tay chân miệng: Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), mỗi năm Việt Nam ghi nhận khoảng 50.000–100.000 ca TCM, trong đó khu vực phía Nam chiếm hơn 60% tổng số ca. Bệnh TCM có thể gặp quanh năm, xuất hiện nhiều nhất trong giai đoạn từ tháng 3-5 và từ tháng 9-12, chủ yếu ở trẻ dưới 5 tuổi. Bệnh tay chân miệng thường bắt đầu với sốt, đau họng, chảy mũi, mệt mỏi và chán ăn. Sau 1–2 ngày, xuất hiện loét miệng gây đau, kèm theo mụn nước nhỏ không ngứa ở lòng bàn tay, chân, mông, đôi khi ở đầu gối hoặc khuỷu tay. Trẻ nhỏ thường quấy khóc, bỏ bú và chảy nước dãi nhiều.

Thủy đậu: Thủy đậu lưu hành quanh năm tại Việt Nam, với đỉnh dịch thường rơi vào các tháng nóng ẩm từ tháng 2 đến tháng 6. Những năm gần đây, thủy đậu là một trong 5 bệnh có tỷ lệ nhiễm cao nhất tại Việt Nam. Thủy đậu thường khởi phát với sốt nhẹ, ớn lạnh, mệt mỏi, chán ăn và đau đầu. Sau 1–2 ngày, xuất hiện phát ban dạng nốt đỏ nhỏ, ngứa, bắt đầu từ mặt hoặc thân trên rồi lan toàn thân. Các nốt nhanh chóng thành mụn nước trong, có thể nổi cả trong miệng gây loét, đau và khó ăn, đặc biệt ở trẻ em.

Sốt xuất huyết: Lưu hành tại Việt Nam với cả bốn type virus Dengue (DENV1–4), bệnh xảy ra quanh năm, với đỉnh dịch thường vào mùa mưa. Năm 2024, Việt Nam ghi nhận giảm số ca sốt xuất huyết (122.423 ca), nhưng số ca tử vong tăng lên 117 ca, cao hơn 17% so với năm trước. Tính đến cuối tháng 3 năm 2025 cả nước đã báo cáo 17.126 ca sốt xuất huyết, với 2 ca tử vong.

Sốt xuất huyết Dengue thường khởi phát sau 4–10 ngày bị muỗi nhiễm virus đốt, với biểu hiện sốt cao đột ngột, đau đầu, đau sau mắt, đau cơ khớp, buồn nôn, nổi ban và sưng hạch. Ban xuất huyết không biến mất khi căng da, kèm chảy máu cam, chân răng hoặc dưới da. Trường hợp nặng có thể nôn ra máu, đi ngoài phân đen. Trẻ em thường chỉ sốt nhẹ, phát ban và mệt mỏi.

Chủ động phòng bệnh và điều trị kịp thời để ngăn ngừa biến chứng

Pharmacity phối hợp cùng các đơn vị y tế lớn trên cả nước tổ chức nhiều chương trình khám chữa bệnh kết hợp tuyên truyền, phổ cập kiến thức về những bệnh thường gặp để người dân chủ động hơn trong việc chăm sóc sức khỏe.

Theo ThS.BS Nguyễn Hiền Minh, để phòng ngừa tay chân miệng, thủy đậu và sốt xuất huyết, cần giữ vệ sinh cá nhân sạch sẽ, rửa tay thường xuyên bằng xà phòng, đặc biệt trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh. Tránh tiếp xúc gần với người mắc bệnh, che miệng khi ho hoặc hắt hơi. Với thủy đậu, tiêm vắc xin là biện pháp hiệu quả nhất. Riêng sốt xuất huyết, cần diệt lăng quăng, ngủ màn, tránh muỗi đốt và giữ môi trường sống thông thoáng, không để nước đọng quanh nhà.

Hiện nay, có nhiều người dân tự ý dùng thuốc hoặc các biện pháp dân gian để xử trí các bệnh mùa hè như tay chân miệng, thủy đậu, sốt xuất huyết tại nhà. Theo ThS.BS Nguyễn Hiền Minh, việc tự ý điều trị các bệnh truyền nhiễm mùa hè như tay chân miệng, thủy đậu hay sốt xuất huyết bằng mẹo dân gian, thuốc nam không rõ nguồn gốc hoặc các biện pháp truyền miệng có thể dẫn đến nhiều hậu quả nghiêm trọng. Trước hết, các phương pháp này thường chỉ làm giảm triệu chứng tạm thời, che lấp các dấu hiệu cấp tính khiến bác sĩ gặp khó khăn trong chẩn đoán chính xác khi bệnh trở nặng. Hệ quả là người bệnh dễ bỏ lỡ "thời điểm vàng" để can thiệp điều trị hiệu quả, từ đó làm tăng nguy cơ biến chứng nặng, thậm chí tử vong.

Ngoài ra, các cách xử lý sai như đắp lá cây, bôi tro hay các dung dịch tự chế lên vùng da tổn thương (nhất là trong thủy đậu hoặc tay chân miệng) không những không giúp khỏi bệnh mà còn dễ gây nhiễm khuẩn da thứ phát. Vi khuẩn tụ cầu, liên cầu có thể xâm nhập qua vùng da hở, dẫn đến viêm mô tế bào lan rộng, nhiễm trùng huyết, áp-xe da và để lại tổn thương da vĩnh viễn kèm sẹo xấu. Nghiêm trọng hơn, nhiều loại thuốc nam, thuốc dân gian được truyền tai nhau nhưng không rõ thành phần, liều lượng có thể gây ngộ độc, ảnh hưởng đến gan, thận và toàn trạng sức khỏe của người bệnh. Vì vậy, khi có dấu hiệu nghi ngờ bệnh, tốt nhất nên đưa người bệnh đến cơ sở y tế để được khám và điều trị đúng cách, tránh những biến chứng đáng tiếc có thể xảy ra.

Hiện nay hệ thống nhà thuốc Pharmacity với hơn 1000 cửa hàng trải dài khắp cả nước cùng đội ngũ dược sĩ được đào tạo bài bản, người dân có thể yên tâm đến các cơ sở nhà thuốc trên để được sự tư vấn từ các dược sĩ để phòng ngừa các dịch bệnh mùa hè trên cũng như được hướng dẫn cụ thể để có thể kịp thời thăm khám tại các cơ sở y tế và điều trị khi có các dấu hiệu nhiễm bệnh. Nếu không được phát hiện và xử lý kịp thời, những bệnh này có thể gây ra nhiều biến chứng nguy hiểm như viêm não, suy hô hấp hay sốt xuất huyết. Việc chủ động phòng bệnh và theo dõi sức khỏe trong mùa hè là vô cùng quan trọng đối với sức khỏe cộng đồng.

PV