Tài chính xanh: Hành trình hiện thực hóa tầm nhìn kinh tế xanh của Đảng

Tọa đàm Xanh hóa Ngành Ngân hàng do Ngân hàng Nhà nước phối hợp với Tổ chức Tài chính quốc tế (IFC), Cục kinh tế liên bang Thụy Sỹ (SECO) và Bộ Ngoại giao và Thương mại Úc (DFAT) tổ chức.

KỲ 1: TÀI CHÍNH XANH: TỪ QUYẾT SÁCH CỦA ĐẢNG ĐẾN HÀNH ĐỘNG TIÊN PHONG CỦA NGÀNH NGÂN HÀNG

Tài chính xanh không chỉ là công cụ để thúc đẩy phát triển kinh tế bền vững mà còn là lời giải cho bài toán phát triển trong thời đại biến đổi khí hậu. Với tầm nhìn chiến lược từ các nghị quyết của Đảng, Ngành Ngân hàng đã khẳng định vai trò đầu tàu, kết nối các nguồn lực tài chính để thực hiện các dự án ưu tiên như năng lượng tái tạo, giao thông bền vững và nông nghiệp sạch. Những hành động quyết liệt và hiệu quả của Ngành Ngân hàng chính là minh chứng sinh động cho định hướng đúng đắn của Đảng và sự quyết tâm của Nhà nước trong lộ trình hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững của đất nước.

Tài chính xanh - Nền tảng hiện thực hóa mục tiêu phát triển bền vững

Đảng ta đã sớm nhận thức sâu sắc về tầm quan trọng của việc gắn kết phát triển kinh tế với bảo vệ môi trường, coi đây là yếu tố then chốt để đảm bảo sự phát triển bền vững của đất nước. Định hướng trên được thể hiện cụ thể trong các nghị quyết của Đảng và chiến lược quốc gia qua các thời kỳ. Ngay từ năm 2012, Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh thời kỳ 2011-2020, tầm nhìn đến năm 2050 đã đặt mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính, thúc đẩy xanh hóa sản xuất và tiêu dùng bền vững. Đây là minh chứng cho quyết tâm của Việt Nam trong việc ứng phó với những thách thức từ biến đổi khí hậu và cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên.

Nghị quyết số 24-NQ/TW ngày 3-6-2013 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI tiếp tục nhấn mạnh nhiệm vụ chuyển đổi mô hình tăng trưởng gắn với tái cơ cấu nền kinh tế theo hướng tăng trưởng xanh. Đến Đại hội XIII, Đảng khẳng định: "Phát triển kinh tế xanh, kinh tế tuần hoàn, thân thiện với môi trường" là nội dung trọng tâm trong đổi mới mô hình tăng trưởng. Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030 tầm nhìn 2050 ban hành năm 2021 đã đặt ra các mục tiêu cụ thể như giảm ít nhất 15% cường độ phát thải khí nhà kính trên GDP vào năm 2030, hướng tới phát thải ròng bằng "0" vào năm 2050 và đạt tỷ trọng năng lượng tái tạo trong tổng cung năng lượng sơ cấp 30% vào năm 2050.

Để hiện thực hóa mục tiêu này, Việt Nam cần huy động một nguồn lực tài chính ước tính tới 368-380 tỷ USD đến năm 2040, tương đương 6,8% GDP hằng năm (theo World Bank 2022). Để có nguồn vốn đầu tư cho các lĩnh vực đó, tài chính xanh được kỳ vọng trở thành cầu nối quan trọng trong việc dẫn dắt dòng vốn vào các lĩnh vực ưu tiên như năng lượng tái tạo, nông nghiệp sạch và hạ tầng bền vững.

Theo TS. Cấn Văn Lực, thành viên Hội đồng tư vấn tài chính, tiền tệ quốc gia, Chuyên gia kinh tế trưởng BIDV: “Cứ 1 triệu USD đầu tư vào năng lượng tái tạo giúp tăng thêm ít nhất 5 việc làm (so với đầu tư năng lượng hóa thạch)”. Điều này minh chứng rằng tài chính xanh không chỉ hỗ trợ giảm phát thải khí nhà kính mà còn thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và cải thiện đời sống xã hội. Tài chính xanh, từ tầm nhìn chiến lược của Đảng và Nhà nước, không chỉ là giải pháp mà còn là nền tảng để Việt Nam vững bước trên con đường phát triển bền vững.

Ngành Ngân hàng khẳng định vai trò đầu tàu dẫn dắt tài chính xanh

Trong hành trình hiện thực hóa các mục tiêu phát triển bền vững của đất nước, Ngành Ngân hàng nổi bật như một đầu tàu dẫn dắt quá trình "xanh hóa" dòng vốn đầu tư, đảm bảo các tiêu chuẩn ESG (môi trường – xã hội – quản trị). Vai trò này không chỉ xuất phát từ trách nhiệm kinh tế mà còn là nhiệm vụ chiến lược được Đảng và Chính phủ giao phó, nhằm đưa nền kinh tế Việt Nam tiến gần hơn đến các mục tiêu phát thải ròng bằng "0" và phát triển bền vững.

Ngân hàng Nhà nước Việt Nam (NHNN) đã khẳng định quyết tâm bằng việc định hướng toàn ngành triển khai mạnh mẽ các mục tiêu về "Net Zero". Đồng chí Nguyễn Thị Hồng, Ủy viên Ban Chấp hành Trung ương Đảng, Thống đốc Ngân hàng Nhà nước (NHNN) nhấn mạnh: “Tại Việt Nam, dưới sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, phát triển xanh đã trở thành mục tiêu quốc gia nhằm bảo vệ nền kinh tế và nâng cao năng lực cạnh tranh trên trường quốc tế”. Đây không chỉ là xu hướng toàn cầu mà còn là yêu cầu cấp bách của đất nước, cần được cụ thể hóa bằng các hành động quyết liệt trong từng lĩnh vực.

Ngay từ rất sớm, NHNN đã ban hành hàng loạt cơ chế, chính sách mang tính đột phá để thúc đẩy tài chính xanh. Những văn bản quan trọng như Chỉ thị số 03/CT-NHNN về thúc đẩy tín dụng xanh, Đề án phát triển Ngân hàng xanh tại Việt Nam, Kế hoạch hành động thực hiện Chiến lược quốc gia về tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030 và Thông tư về quản lý rủi ro môi trường trong hoạt động cấp tín dụng đã tạo nền tảng pháp lý vững chắc, hướng dẫn các tổ chức tín dụng triển khai hiệu quả các mục tiêu tăng trưởng xanh. Mục tiêu đến năm 2025, NHNN phấn đấu 100% tổ chức tín dụng tham gia cấp tín dụng xanh và tỷ trọng tín dụng xanh trong nền kinh tế đạt 10%.

Không chỉ dừng lại ở chính sách, NHNN còn chỉ đạo triển khai các hoạt động tuyên truyền, giáo dục nâng cao nhận thức về tăng trưởng xanh. Hội thi “Ngân hàng xanh cho cuộc sống xanh năm 2024” do Công đoàn Ngân hàng Việt Nam tổ chức là một trong những điểm sáng, góp phần thúc đẩy cán bộ, công chức, viên chức và người lao động trong Ngành Ngân hàng hưởng ứng tích cực các chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước về tăng trưởng xanh và phát triển bền vững. Chương trình này đã khơi dậy phong trào thi đua trong toàn ngành, khẳng định sự đồng thuận và cam kết mạnh mẽ trong việc xây dựng nền kinh tế xanh.

Triển khai các chủ trương của Đảng và định hướng của NHNN, các tổ chức tín dụng (TCTD), đặc biệt là các ngân hàng thương mại có vốn nhà nước, đã trở thành lực lượng tiên phong trong việc hỗ trợ các dự án năng lượng tái tạo, nông nghiệp bền vững và giao thông xanh. Tính đến ngày 30-9-2024, tổng dư nợ được đánh giá rủi ro môi trường và xã hội của ngành ngân hàng đã đạt hơn 3,2 triệu tỷ đồng, chiếm hơn 22% tổng dư nợ cho vay của nền kinh tế. Mức tăng trưởng 15,62% so với cuối năm 2023 vượt xa tốc độ tăng trưởng tín dụng chung, minh chứng cho sự cam kết mạnh mẽ của ngành trong việc thúc đẩy các tiêu chuẩn ESG.

Những kết quả này không chỉ thể hiện hiệu quả của các chính sách mà còn khẳng định vai trò lãnh đạo xuyên suốt, toàn diện của Đảng trong định hướng phát triển bền vững. Ngành Ngân hàng, với sự chỉ đạo sát sao từ các cấp ủy đảng, đang trở thành lực lượng chủ chốt, góp phần hiện thực hóa mục tiêu phát triển kinh tế xanh, đưa Việt Nam vững bước trên con đường hội nhập quốc tế và phát triển bền vững.

Cơ hội lớn đi kèm thách thức không nhỏ cho các ngân hàng

Tài chính xanh đang mở ra một kỷ nguyên mới cho các tổ chức tín dụng (TCTD) tại Việt Nam, mang đến nhiều cơ hội phát triển nhưng cũng đặt ra không ít thách thức. Trong bối cảnh phát triển bền vững trở thành định hướng chiến lược quốc gia, các ngân hàng không chỉ là trung gian tài chính mà còn giữ vai trò tiên phong trong dẫn dắt dòng vốn vào các lĩnh vực xanh, góp phần thúc đẩy tăng trưởng bền vững và hiện thực hóa các mục tiêu quốc gia về giảm phát thải khí nhà kính.

Triển khai tài chính xanh đã tạo điều kiện cho các ngân hàng phát triển những sản phẩm tín dụng đột phá, như tài trợ cho các dự án năng lượng tái tạo, nông nghiệp sạch, giao thông bền vững và công nghệ giảm phát thải. Những sản phẩm này không chỉ đa dạng hóa danh mục tín dụng của ngân hàng mà còn mở ra cơ hội tiếp cận những phân khúc khách hàng mới, đặc biệt là các doanh nghiệp cam kết với mục tiêu tăng trưởng xanh. Đây là lợi thế lớn giúp ngành ngân hàng mở rộng thị trường, đáp ứng nhu cầu tài chính ngày càng đa dạng của nền kinh tế.

Bên cạnh đó, việc triển khai tài chính xanh mang lại lợi ích to lớn về mặt uy tín và trách nhiệm xã hội. Thông qua việc áp dụng các tiêu chuẩn ESG (môi trường – xã hội – quản trị), các ngân hàng không chỉ cải thiện hình ảnh thương hiệu mà còn thu hút sự quan tâm của các nhà đầu tư quốc tế, nâng cao năng lực cạnh tranh của Ngành Ngân hàng Việt Nam trên thị trường tài chính toàn cầu, khẳng định vị thế trong khu vực và quốc tế.

Tuy nhiên, hành trình xanh hóa ngành ngân hàng tại Việt Nam không hề dễ dàng. Một trong những khó khăn lớn nhất là khung pháp lý chưa hoàn thiện. Dù NHNN đã có các văn bản hướng dẫn như Thông tư 17/2022/TT-NHNN về quản lý rủi ro môi trường trong hoạt động cấp tín dụng, các quy định hiện tại của Việt Nam vẫn chưa đủ chi tiết và đồng bộ để hỗ trợ ngân hàng triển khai hiệu quả tín dụng xanh, đơn cử như hệ thống phân loại danh mục xanh do Bộ Tài nguyên và môi trường chủ trì vẫn chưa được ban hành. Bên cạnh đó, thiếu hụt nguồn nhân lực chuyên môn cũng là một thách thức lớn. Đánh giá các dự án xanh đòi hỏi kiến thức sâu rộng và kỹ năng đặc thù trong quản lý rủi ro môi trường, nhưng đội ngũ nhân sự tại nhiều ngân hàng hiện nay chưa đáp ứng được yêu cầu này.

Ngoài ra, các ngân hàng cũng đối mặt với khó khăn trong việc tiếp cận thông tin minh bạch về các dự án xanh. Việc thiếu dữ liệu đầy đủ và chính xác khiến công tác thẩm định và ra quyết định cấp tín dụng gặp nhiều trở ngại. Đặc biệt, nhiều dự án xanh có thời gian hoàn vốn dài và lợi nhuận không cao, làm gia tăng e ngại về rủi ro tài chính.

Điều này đòi hỏi các TCTD phải tận dụng tối đa cơ hội và vượt qua những thách thức để không bị tụt lại trong hành trình xanh hóa nền kinh tế. Trong đó, các ngân hàng thương mại có vốn nhà nước cần phát huy vai trò vừa dẫn dắt thị trường vừa thực hiện những nhiệm vụ chiến lược quốc gia, góp phần hiện thực hóa các chủ trương lớn của Đảng và Nhà nước.

Tài chính xanh không chỉ là nhiệm vụ mà còn là cơ hội để Ngành Ngân hàng Việt Nam khẳng định vị thế dẫn đầu trong khu vực, góp phần quan trọng vào sự nghiệp phát triển bền vững của đất nước. Với những bước đi mạnh mẽ, đồng bộ và hiệu quả, Ngành Ngân hàng Việt Nam đang trở thành động lực thúc đẩy sự chuyển đổi xanh của nền kinh tế, hướng tới một tương lai phát triển bền vững, thân thiện với môi trường và nâng cao chất lượng cuộc sống cho người dân. Vai trò tiên phong của Ngành Ngân hàng trong tài chính xanh không chỉ khẳng định sự nhạy bén trong việc nắm bắt xu thế mà còn cho thấy quyết tâm chính trị của Đảng trong việc đưa đất nước trở thành hình mẫu về phát triển bền vững.

(Còn nữa)

Trần Phương