Tái cấu trúc hệ thống giáo dục đại học

Theo đánh giá bước đầu, đây không chỉ là một văn kiện hành chính mà còn là lộ trình chiến lược nhằm tái cấu trúc hệ thống giáo dục đại học, mở rộng cơ hội học tập cho người dân và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao cho phát triển kinh tế - xã hội.

Thực tiễn cho thấy, hệ thống giáo dục đại học hiện còn nhiều bất cập về quy mô, cơ cấu ngành nghề, phân bổ vùng miền và chất lượng đào tạo. Các cơ sở giáo dục đại học tập trung quá nhiều ở các TP lớn, thiếu sự liên kết vùng và chưa khai thác hiệu quả tiềm năng phát triển khoa học - công nghệ; đầu tư cũng còn dàn trải, chưa có trọng tâm.

Vì vậy, Quy hoạch đặt ra mục tiêu xây dựng mạng lưới giáo dục đại học và sư phạm đồng bộ, hiện đại với quy mô, cơ cấu và phân bố hợp lý. Hệ thống này hướng tới tính mở, công bằng, bình đẳng, chất lượng và hiệu quả, nhằm đáp ứng nhu cầu học tập ngày càng cao của người dân và yêu cầu phát triển đất nước trong Kỷ nguyên mới.

Các con số đề ra ở năm 2030 cho người ta kỳ vọng lớn khi quy mô đào tạo dự kiến đạt hơn 3 triệu người học, tương đương 260 sinh viên và 23 học viên sau đại học/1 vạn dân; tỷ lệ người trong độ tuổi 18 - 22 học đại học đạt 33% với yêu cầu không tỉnh nào có tỷ lệ dưới 15%. Cơ cấu trình độ đào tạo cũng được thiết kế phù hợp với nền kinh tế tri thức và công nghiệp hiện đại: tỷ trọng đào tạo thạc sĩ (và tương đương) dự kiến đạt 7,2%, tiến sĩ đạt 0,8%, cao đẳng sư phạm chiếm 1%.

Đặc biệt, các ngành khoa học công nghệ, kỹ thuật và toán học (STEM) được ưu tiên với mục tiêu chiếm 35% tổng quy mô đào tạo. Quy hoạch còn nhấn mạnh việc mở rộng không gian phát triển và nâng cao năng lực cho các cơ sở giáo dục đại học. Đến năm 2030, 100% cơ sở giáo dục đại học phải đạt chuẩn chất lượng quốc gia, một số trường đạt trình độ khu vực và quốc tế.

Quy hoạch cũng sẽ mở rộng cơ hội tiếp cận giáo dục đại học có chất lượng cho người dân ở mọi vùng miền khi các trung tâm giáo dục đại học lớn được hình thành tại 4 vùng đô thị trọng điểm:

Hà Nội, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh và Cần Thơ. Các cơ sở giáo dục đại học công lập sẽ chiếm khoảng 70% tổng quy mô đào tạo, giữ vai trò chủ đạo trong cung cấp nhân lực chất lượng cao và bảo đảm cơ hội tiếp cận giáo dục công bằng. Các cơ sở tư thục và tư thục không vì lợi nhuận chiếm 30%, đóng góp vào việc đa dạng hóa dịch vụ giáo dục, đáp ứng linh hoạt nhu cầu của người học và thị trường lao động.

Có thể nói, mạng lưới giáo dục đại học và sư phạm trong tương lai gần không chỉ là câu chuyện về giáo dục, mà còn là chiến lược phát triển vùng một cách toàn diện. Nếu thực hiện đầu tư theo quy hoạch này, giáo dục đại học sẽ phát triển hài hòa, bảo đảm nhiều mục tiêu phát triển nguồn nhân lực, phát triển xã hội.

Đồng ý rằng, việc ra đời quy hoạch là sự cố gắng của Bộ GD&ĐT trong phát triển hệ thống giáo dục đại học. Tuy nhiên, một số chuyên gia vẫn băn khoăn về một số khía cạnh mà quy hoạch không đề cập tới giáo dục phổ thông, giáo dục nghề nghiệp, quy hoạch ngành đào tạo hay cơ chế giám sát việc thực hiện quy hoạch… Dù vậy, dư luận vẫn kỳ vọng, quy hoạch sẽ khắc phục được những vấn đề tồn tại hiện nay và sẽ là bước đi chiến lược để tái cấu trúc hệ thống giáo dục đại học. Các mục tiêu cụ thể về quy mô, cơ cấu và chất lượng sẽ là nền tảng để Việt Nam vươn lên trong khu vực và trên thế giới dựa trên tri thức cũng như sự đổi mới về công tác GD&ĐT.

Quý Minh