Tắc tuyến lệ: Biểu hiện, nguyên nhân, điều trị và phòng bệnh

1. Nguyên nhân gây tắc tuyến lệ

Tắc tuyến lệ đạo gây kích thích, khó chịu ở mắt hoặc khiến mắt bị nhiễm trùng mạn tính. Hệ thống tuyến lệ nhỏ, kết cấu phức tạp và có thể tắc nghẽn bất cứ lúc nào. Tình trạng tắc nghẽn này khiến nước mắt không thể thoát ra ngoài, không thể tái hấp thu hoặc bay hơi như thông thường.

Hầu hết trường hợp tắc tuyến lệ xảy ra ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, nguyên nhân do tuyến lệ chưa phát triển hoàn toàn. Những vấn đề dễ xảy ra sau đều dẫn đến tắc tuyến lệ, cụ thể:

Van ở cuối tuyến lệ mở không đúng cách.
Ống dẫn nước mắt quá hẹp.
Các lỗ mở ở mí mắt không phát triển đúng cách.

Ngoài ra, tắc tuyến lệ nếu do nguyên nhân bệnh lý hoặc dị tật cấu trúc thì điều trị khó khăn hơn, bao gồm: Tuyến lệ bị tổn thương, bệnh polyp mũi, xương mũi chặn đường dẫn của nước mắt, u nang, nhiễm trùng ở mắt hoặc mặt làm tăng áp lực cho ống dẫn nước mắt…

Có khoảng 20% trẻ em bị tắc tuyến lệ bẩm sinh. Phần lớn trẻ sẽ tự khỏi khi được 1 tuổi. Với người lớn thì bệnh này thường xảy ra khi bệnh nhân bị sưng nề, chấn thương, khối u hoặc gặp các nhiễm trùng tại mắt. Tình trạng bệnh có thể điều trị khỏi dứt điểm, tùy thuộc vào độ tuổi, mức độ bệnh lý mà bác sĩ sẽ đưa ra phác đồ điều trị cụ thể.

Ngoài ra, những nguyên nhân khác có thể dẫn đến tắc tuyến lệ nhưng ít gặp hơn là:

Tuổi tác: Ở người cao tuổi thì các lỗ nhỏ dẫn lưu nước mắt có thể bị hẹp lại và dẫn đến tắc nghẽn.
Chấn thương: Các chấn thương vùng mũi có thể làm tắc ống dẫn nước mắt.
Khối u: Các khối u cũng có thể là nguyên nhân dẫn đến tắc tuyến lệ khi đè lên hệ thống ống dẫn nước mắt.
Tác dụng phụ của thuốc khi điều trị ung thư.

2. Dấu hiệu tắc tuyến lệ

Hệ thống thoát lưu nước mắt có thể bị tắc ở bất kì vị trí nào, gây ra triệu chứng chảy nước mắt sống và làm tăng nguy cơ viêm nhiễm tại mắt. Các triệu chứng này có thể sẽ nặng lên khi bị cảm lạnh, viêm xoang, hoặc khi ra nắng, gió và nơi có không khí lạnh.

Lệ đạo tắc nghẽn có thể sẽ dẫn đến tình trạng ứ đọng vi trùng trong ống lệ mũi và gây viêm túi lệ. Các triệu chứng của nhiễm trùng bao gồm:

Viêm (sưng nề), mềm, đỏ ở góc mắt trong hoặc ở khu vực giữa mắt và mũi.
Nhiễm trùng mắt tái đi tái lại.
Xuất tiết nhầy mắt.
Đóng vảy ở lông mi.
Nhìn mờ.
Nước mắt có lẫn vệt máu.
Sốt

Nhìn chung khi có triệu chứng chảy nước mắt hoặc bị kích ứng, viêm nhiễm kéo dài, bạn cần đi khám bác sĩ nhãn khoa.

Tắc tuyến lệ hay còn gọi là tắc tuyến lệ đạo là bệnh lý xảy ra khi hệ thống dẫn lưu nước mắt bị tắc nghẽn.

3. Bệnh tắc tuyến lệ có lây không?

Tắc lệ đạo là khi hệ thống dẫn lưu nước mắt bị tắc nghẽn một phần hoặc hoàn toàn, nguyên nhân phổ biến do bẩm sinh, chấn thương, tuổi tác... nên bệnh không thể lây nhiễm.

4. Phòng ngừa tắc tuyến lệ

Để phòng ngừa và cải thiện tình trạng bệnh, có thể áp dụng một số phương pháp sau đây:

Không dụi tay vào mắt, đảm bảo mắt được bảo vệ sạch sẽ.
Sử dụng kính chắn bụi, kính râm cho mắt.
Không hút thuốc gần em bé để tránh khói gây kích ứng đường mũi và làm cho bệnh trầm trọng hơn.
Hạn chế mắt tiếp xúc với ánh sáng mạnh, khói bụi, hơi cay.
Không dùng chung các sản phẩm như thuốc nhỏ mắt với người mắc bệnh.
Hạn chế sử dụng mỹ phẩm cho mắt như kẻ mắt, chuốt mắt, phấn mắt, kính áp tròng.

5. Điều trị tắc tuyến lệ

Nhiều trường hợp tắc lệ đạo bẩm sinh sẽ tự cải thiện trong vòng vài tháng sau sinh khi hệ thống thoát lưu nước mắt của trẻ hoàn thiện hơn hoặc khi lớp màng che ống lệ mũi mở ra được. Trong một số trường hợp, bác sĩ nhãn khoa sẽ hướng dẫn cách ấn vuốt dọc cạnh mũi của trẻ để làm bật lớp màng này ra.

Mục đích của việc ấn vuốt là để tạo một lực lên vùng túi lệ nhằm đẩy bật lớp màng che ở đầu dưới ống lệ mũi. Ấn ngón út lên vùng da nằm giữa góc mắt trong và cạnh bên của mũi, sau đó vuốt xuống trong vài giây. Cần thực hiện vài lần mỗi ngày, chẳng hạn cứ mỗi lần thay tã thì ấn vuốt vùng lệ đạo cho trẻ.

Hầu hết những trường hợp bị tắc lệ đạo sau chấn thương mặt sẽ không cần phương pháp điều trị hỗ trợ vì hệ thống thoát lưu nước mắt thường phải mất vài tháng mới tự hoạt động lại được. Do đó, bác sĩ nhãn khoa có thể sẽ đề nghị bạn chờ đợi vài tháng trước khi cân nhắc phẫu thuật.

Ở những trẻ mà sự bít tắc không tự cải thiện, hoặc các trường hợp người lớn bị bán tắc lệ đạo, hẹp bán phần điểm lệ, bác sĩ sẽ can thiệp bằng phương pháp thông lệ đạo. Một dụng cụ sẽ được dùng để nong dãn điểm lệ trước khi đưa que thông vào lệ đạo qua điểm lệ này. Chiếc que sẽ được luồn xuống đến mũi rồi rút ra. Sau đó, lệ đạo sẽ được bơm rửa với nước muối sinh lý để đẩy trôi những chất ứ đọng gây nghẹt.

Đối với các trường hợp lệ đạo bị hẹp tắc do viêm hoặc do mô sẹo, bác sĩ sẽ sử dụng một dây ống nhỏ luồng vào lệ đạo xuống tận ống lệ mũi, bơm hơi vào để phần bóng ở đầu ống phình ra nong chỗ hẹp, sau đó xả bóng. Phương pháp này cần phải gây mê toàn thân.

Một phương pháp khác cũng cần gây mê toàn thân gọi là phương pháp đặt ống. Bác sĩ sẽ đưa đoạn dây ống nhỏ vào lệ đạo thông qua một hoặc cả hai điểm lệ ở góc trong của mắt, sau đó luồn hẳn xuống mũi và được giữ nguyên như vậy trong 3 đến 4 tháng. Phần đầu ống ở điểm lệ được thắt nút để giữ cho dây không bị tuột mất. Điểm thắt này sẽ không gây cảm giác khó chịu cho bạn.

Phẫu thuật thường được lựa chọn trong những trường hợp tắc lệ đạo tiến triển. Phương pháp này cũng khá hiệu quả đối với các trẻ nhỏ bị tắc lệ đạo bẩm sinh. Tuy nhiên, nó được áp dụng sau khi các phương pháp trên thất bại.

Phẫu thuật mở túi lệ xuống đến tận mũi: Chỉ định cho người lớn và trẻ lớn bị chống chỉ định ống thông, ngoài ra nó còn được chỉ định cho trẻ sơ sinh và trẻ mới biết đi với ống dẫn nước mắt bị tật bẩm sinh khi đã sử dụng các phương pháp khác mà không có hiệu quả. Phẫu thuật nhằm giúp mở lối loát nước mắt vào mũi.

Nội soi: Phương pháp này có nhiều ưu điểm như không có vết mổ, vết sẹo, quá trình hồi phục thường nhanh và dễ dàng hơn, tuy nhiên nó cũng có mặt hạn chế như tỷ lệ thành công không cao như với các kỹ thuật mổ mở và đòi hỏi bác sĩ phẫu thuật phải được đào tạo chuyên môn cao.

Sau khi phẫu thuật thành công mở ống dẫn nước mắt, cần dùng một loại thuốc xịt mũi để đề phòng quá trình viêm nhiễm sau phẫu thuật, xịt 2 - 3 lần một ngày trong 2 - 3 tuần sau thủ thuật.

BS. Trần Thị Thu Hiền