Tác động từ các cuộc tấn công của Ukraine vào lãnh thổ Nga trong năm 2024

Cuộc tấn công bằng UAV ở Tatarstan, Nga vào ngày 2/4/2024. (Ảnh chụp màn hình từ video trên mạng xã hội)

Các cuộc tấn công của Ukraine đã nhắm vào các nhà máy lọc dầu, kho vũ khí, nhà máy sản xuất vũ khí cũng như các sân bay quân sự của Nga.

Các cuộc tấn công sâu bên trong lãnh thổ Nga không có khả năng ngăn chặn xung đột nhưng được cho là đã làm chậm bước tiến của Moscow, cản trở hậu cần và đẩy các kho vũ khí về phía Đông.

"Theo những gì chúng tôi được biết, điều này không còn là bí mật nữa, máy bay không người lái (UAV) tầm xa của Ukraine về mặt lý thuyết có thể hoạt động ở phạm vi lên tới 2.000 km", người phát ngôn Cơ quan tình báo quân sự Ukraine (HUR) Andrii Yusov cho biết vào ngày 27/12.

Số lượng hơn chất lượng

Đối với Ukraine, năm 2024 là một năm đột phá trong việc triển khai UAV tầm xa. Vào cuối tháng 9, Bộ trưởng Quốc phòng Ukraine Rustem Umerov cho biết lực lượng nước này đã phá hủy hoặc làm hư hại hơn 200 cơ sở quân sự ở Nga bằng công nghệ "bầy đàn UAV". Cả Ukraine và Nga đều sử dụng công nghệ này, bao gồm việc phóng hàng chục, đôi khi là hàng trăm UAV cùng một lúc, để chế ngự hệ thống phòng không, thường là theo từng đợt.

Các hệ thống phòng không của Nga, chủ yếu được thiết kế để bảo vệ chống lại các mục tiêu lớn như tên lửa hoặc máy bay, không phải lúc nào cũng xác định được UAV kích thước nhỏ. Ukraine đã chế tạo được hàng nghìn UAV tầm xa trong vòng một năm.

Các quan chức Ukraine không công khai xác nhận các cuộc tấn công bằng UAV nên số lượng UAV được phóng chỉ có thể ước tính dựa trên các báo cáo của Nga, phương tiện truyền thông độc lập địa phương hoặc phương tiện truyền thông xã hội.

Theo các báo cáo của Nga, cuộc tấn công UAV lớn nhất của Ukraine trong năm 2024 vào lãnh thổ Nga diễn ra vào ngày 1/9. Chính quyền Nga tuyên bố đã bắn hạ 158 UAV trên 16 khu vực, bao gồm cả Moscow. Theo Reuters, cuộc tấn công đã gây ra hỏa hoạn tại nhà máy lọc dầu của Gazpromneft ở quận Kapotnya của Moscow, sau đó nhà máy đã đóng cửa một nửa công suất.

Các nhà máy điện ở vùng Moscow và vùng Tver cũng bị nhắm mục tiêu, và một mạng lưới phân phối khí đốt ở Konakovo thuộc vùng Tver đã bị hư hại.

Cuộc tấn công lớn thứ hai được ghi nhận diễn ra vào ngày 10/9, khi các quan chức Nga tuyên bố rằng phòng không Nga đã bắn hạ 144 UAV. Số lượng UAV cao nhất, 72 chiếc, được báo cáo là bị bắn hạ ở vùng Bryansk, tiếp theo là vùng Moscow (20 chiếc) và vùng Kursk (14 chiếc).

Thống đốc vùng Moscow Andrey Vorobyov cho biết các mảnh vỡ của UAV đã rơi xuống các tòa nhà dân cư. Tại thị trấn Ramenskoye, cách Moscow 46 km (28 dặm) về phía Đông Nam, một phụ nữ 46 tuổi đã thiệt mạng và ba người khác bị thương.

Ông Mattias Eken, một chuyên gia về quốc phòng và an ninh tại Tổ chức RAND (tổ chức phi lợi nhuận có trụ sở tại Mỹ), cho rằng Nga có thể sẽ cần nâng cấp công nghệ radar của mình để chống lại sự hiện diện ngày càng tăng của các UAV nhỏ. Công nghệ này tích hợp các hệ thống phát hiện quang học và âm thanh để phát hiện UAV một cách đáng tin cậy ở tầm xa và việc nâng cấp có thể mất nhiều năm, theo chuyên gia này.

Trong khi đó, Nga đang cố gắng bảo vệ không phận của mình bằng cách tăng số lượng các nhóm hỏa lực cơ động, cùng với các phương pháp khác. Ukraine đã chứng minh rằng bước đi này cũng sẽ đòi hỏi nguồn lực lớn, xét đến khả năng tầm xa của UAV.

Tầm hoạt động hàng nghìn km

UAV có giá thành rẻ hơn nhiều so với tên lửa đang được sản xuất nhưng có tầm hoạt động ấn tượng không kém. Theo Bộ trưởng Quốc phòng Umerov, Ukraine đã tăng cường năng lực quân sự tầm xa của mình "nhiều lần" trong năm nay.

Vào tháng 4, Ukraine lần đầu tiên đã bắn trúng mục tiêu cách biên giới quốc gia 1.300 km (807 dặm).

Một UAV của Ukraine đã nhắm vào một trong những nhà máy lọc dầu lớn nhất của Nga, tọa lạc tại thành phố Nizhnekamsk ở Tatarstan của Nga. Cuộc tấn công vào Tatarstan cũng đã đánh trúng một cơ sở sản xuất UAV tấn công loại Shahed tại Đặc khu kinh tế Alabuga của Nga.

Một nguồn tin trong Cơ quan an ninh Ukraine (SBU) cho biết UAV đã tấn công cơ sở lọc dầu chính của nhà máy lọc dầu với công suất sản xuất hàng năm khoảng 8 triệu tấn, chiếm 2,6% công suất chế biến dầu hàng năm của Nga.

Vào tháng 7, một UAV của Ukraine đã lập kỷ lục tầm xa mới khi tấn công sân bay quân sự Olenya ở tỉnh Murmansk của Nga và làm hư hại một máy bay ném bom Tu-22M3. Mục tiêu này cách biên giới khoảng 1.800 km.

Các cuộc tấn công tầm xa buộc Nga phải di dời máy bay, ảnh hưởng đến kế hoạch chiến lược trong xung đột với Ukraine. Cho đến nay, Nga đã di chuyển 90% máy bay cách biên giới với Ukraine hơn 300 km sau các cuộc đàm phán cho phép tấn công tầm xa bằng tên lửa do Mỹ cung cấp vào sâu trong lãnh thổ Nga.

Tuy nhiên, nhiều cơ sở quân sự của Nga không thể di chuyển và do đó trở thành mục tiêu mở cho UAV của Ukraine.

Các kho vũ khí

Một trong số các mục tiêu mà Ukraine tập trung nhắm đến là các kho vũ khí của Nga. Vào tháng 9, UAV của Ukraine đã đốt cháy ít nhất 30.000 tấn đạn dược của Nga, được cho là bao gồm cả tên lửa đạn đạo.

Kho vũ khí ở Toropets thuộc Tver Oblast của Nga được cho là có thể chịu được một cuộc tấn công hạt nhân nhưng dường như lại đối phó không hiệu quả với UAV do Ukraine sản xuất. Nguồn tin trong SBU cho biết cuộc tấn công "thực sự đã xóa sổ một nhà kho lớn các bộ phận tên lửa và pháo binh chính của Bộ Quốc phòng Nga".

Trong khi đó, Bộ Quốc phòng Anh nhận định rằng các cuộc tấn công vào Toropets và sau đó là kho vũ khí ở thị trấn Tikhoretsk đã phá hủy số vũ khí được coi là "thiệt hại đạn dược lớn nhất" của Nga kể từ xung đột với Ukraine.

Các chuyên gia Ukraine tin rằng ngay cả những thiệt hại nhỏ đối với các nhà kho, mặc dù có thể không nhìn thấy trên hình ảnh vệ tinh, cũng có thể dẫn đến những biến chứng đáng kể trong các hoạt động hậu cần của Nga.

"Nếu bạn tiến hành 10 cuộc tấn công bằng UAV và khiến cơ sở vũ khí đó không thể dỡ hoặc lưu trữ đạn dược mới trong 5, 6 giờ hoặc 8 giờ, thì đó là một tác động lớn vì cơ sở đó không hoạt động trong một ngày. Nó có thể không gây ra thiệt hại gì, nhưng nó vẫn sẽ có tác động tới xung đột vì những quả đạn dược đó sẽ không đến được tiền tuyến", ông Michael Bohnert, một kỹ sư thuộc Tổ chức nghiên cứu RAND, nói.

Federico Borsari, một thành viên tại Trung tâm phân tích chính sách châu Âu (CEPA), lưu ý rằng những tổn thất đáng kể hơn, chẳng hạn như lượng vũ khí đắt tiền đủ dùng trong một tháng, có thể làm chậm tốc độ tiến quân của quân đội Nga ở tiền tuyến, cũng như làm giảm lượng hỏa lực.

Gây áp lực cho dầu Nga

Xuất khẩu năng lượng từ lâu là nguồn thu chính của Moscow. Tuy nhiên, ngành công nghiệp dầu mỏ của Nga đã chịu thiệt hại nặng nề nhất từ các cuộc tấn công gần đây của Ukraine, dẫn đến gián đoạn sản xuất và giá nhiên liệu tăng mạnh ở nước này.

Vào cuối tháng 4, giá dầu diesel tăng gần 10%, trong khi giá xăng đạt mức cao nhất trong sáu tháng, tăng hơn 20% so với đầu năm, Politico đưa tin. Trong khi đó, gã khổng lồ khí đốt của Nga Gazprom đã chịu lỗ ròng nửa đầu năm 2024, gần gấp đôi so với cùng kỳ năm ngoái, theo báo cáo tài chính của công ty.

Sau các cuộc tấn công, nhiều nhà máy lọc dầu cũng đã buộc phải tạm dừng sản xuất. Theo tính toán của Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) vào tháng 7, các cuộc tấn công bằng UAV của Ukraine vào các nhà máy lọc dầu của Nga đã khiến sản lượng giảm khoảng 17%.

Vào tháng 8, một cuộc tấn công của Ukraine vào nhà máy lọc dầu Kavkaz bên ngoài Proletarsk, một thị trấn ở Rostov Oblast của Nga, đã gây ra một vụ hỏa hoạn kéo dài. Đám cháy lan sang một cơ sở lưu trữ dầu mỏ, khiến việc dập tắt trở nên cực kỳ khó khăn. Chính quyền Nga không thông báo mức độ thiệt hại, nhưng hình ảnh vệ tinh cho thấy khu vực bị ảnh hưởng khá lớn.

Theo Reuters, tính đến tháng 11, ít nhất ba nhà máy lọc dầu của Nga, bao gồm Tuapse, Ilyich và Novoshakhtinsk, đã buộc phải dừng hoặc thu hẹp sản xuất do thua lỗ đáng kể và phải đối mặt với nguy cơ đóng cửa.

Dưới các cuộc tấn công thường xuyên của Ukraine và áp lực từ các lệnh trừng phạt của phương Tây, ngành công nghiệp dầu mỏ của Nga đang tìm ra những hướng mới để tiếp tục xuất khẩu.

Điều gì xảy ra tiếp theo?

Tại diễn đàn công nghiệp quốc phòng quốc tế lần thứ hai của Ukraine vào tháng 10, Tổng thống Volodymyr Zelensky cho biết Ukraine có thể sản xuất ít nhất 4 triệu UAV mỗi năm và hơn 1,5 triệu UAV đã được ký hợp đồng sản xuất.

Bước sang năm 2025, quân đội Ukraine không chỉ với cam kết tăng sản lượng UAV mà còn tìm cách tăng cường sản xuất tên lửa trong bối cảnh nguồn cung vũ khí từ các đối tác phương Tây, đặc biệt là Mỹ, có thể suy giảm.

Ông Zelensky đã kêu gọi đầu tư vào ngành công nghiệp quốc phòng của Ukraine để duy trì sản lượng ở mức cao.

"Nhờ có ngành công nghiệp quốc phòng, Ukraine sẽ trở thành một trong những quốc gia đóng góp quan trọng cho an ninh toàn cầu và là một đối thủ rất mạnh trên thị trường công nghệ quốc phòng và vũ khí toàn cầu", ông Zelensky nhấn mạnh.

Các tên lửa do Ukraine sản xuất có thể là một nhân tố thay đổi cuộc chơi tiềm tàng đối với các cuộc tấn công bên trong lãnh thổ Nga và giảm sự phụ thuộc vào viện trợ của các đồng minh.

Tuy nhiên, trong năm mới, quân đội Ukraine sẽ tiếp tục phải đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm sự tiến công mạnh mẽ của Nga trên tuyến đầu, cũng như không đủ tên lửa và UAV để đối phó với sự tấn công của Nga ở phía Bắc, phía Đông và phía Nam.

(theo Kyiv Independent)

Quang Hiếu