'Sức nóng' của cuộc chiến giành nguồn cung khí đốt toàn cầu

Theo số liệu từ Cơ quan Năng lượng quốc tế (IEA), nhu cầu LNG toàn cầu dự kiến sẽ tăng 10% trong năm tới, gây áp lực lớn lên các thị trường đang phát triển. Chẳng hạn, châu Âu đã tăng cường nhập khẩu LNG từ Mỹ và Qatar để giảm sự phụ thuộc vào Nga, trong khi Trung Quốc và Ấn Độ tìm kiếm các nguồn cung thay thế từ châu Phi và Trung Đông.

Cơ sở dự trữ khí đốt tự nhiên tại Zsana, Hungary. Ảnh: Tân Hoa Xã

Điều này dẫn đến sự tái cấu trúc trong thị trường năng lượng, với nhiều quốc gia phải ký kết các thỏa thuận dài hạn để đảm bảo an ninh năng lượng cho tương lai, đồng thời điều chỉnh chiến lược phát triển kinh tế và chính sách đối ngoại. Tuy nhiên, việc tìm kiếm nguồn cung thay thế không hề đơn giản.

Các hợp đồng LNG dài hạn đang bị kiểm soát chặt chẽ và giá cả trên thị trường giao ngay vẫn tiếp tục gia tăng do nhu cầu cao từ cả châu Á và châu Âu. Các nhà phân tích dự đoán rằng, mức giá LNG có thể tăng thêm 15-20% trong năm tới, đẩy nhiều nền kinh tế vào tình trạng khó khăn, đặc biệt là các quốc gia đang phát triển phụ thuộc vào nhập khẩu năng lượng giá rẻ.

Ngoài ra, cơ sở hạ tầng vận chuyển và lưu trữ LNG ở nhiều khu vực vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu ngày càng tăng, tạo thêm rào cản cho việc đảm bảo nguồn cung ổn định. Tình trạng này trở nên trầm trọng hơn khi các chính sách năng lượng của từng quốc gia không đồng nhất.

Trong khi châu Âu cố gắng đa dạng hóa nguồn cung và thúc đẩy năng lượng tái tạo, nhiều quốc gia châu Á vẫn tập trung vào các hợp đồng dài hạn nhằm bảo đảm sự ổn định. Điều này dẫn đến tình trạng phân mảnh trong thị trường năng lượng, khiến giá cả trở nên khó dự đoán và làm gia tăng tính bất ổn toàn cầu.

Không chỉ giới hạn ở khía cạnh kinh tế, cuộc chiến năng lượng này còn có tác động đến cân bằng quyền lực quốc tế. Mỹ đang tận dụng lợi thế về nguồn cung LNG dồi dào để gia tăng ảnh hưởng tại châu Âu, đồng thời giảm thiểu khả năng phụ thuộc của đồng minh vào Nga. Trong khi đó, Nga vẫn tiếp tục khai thác các thị trường châu Á như Trung Quốc và Ấn Độ để duy trì nguồn thu từ khí đốt bất chấp các lệnh trừng phạt từ phương Tây.

Sự chuyển hướng này không chỉ làm thay đổi dòng chảy năng lượng toàn cầu mà còn đặt ra những thách thức chiến lược đối với các nền kinh tế lớn. Châu Âu đang đối mặt với nguy cơ khan hiếm khí đốt cho mùa đông tới. Dù mức dự trữ hiện tại đủ để duy trì ngắn hạn, nhưng thời tiết lạnh giá và gián đoạn chuỗi cung ứng khiến thị trường căng thẳng. Theo nhà phân tích năng lượng Thierry Bros tại Viện Quan hệ quốc tế Paris (IFRI), “nếu Nga tiếp tục cắt giảm cung ứng, châu Âu sẽ phải đối mặt với một mùa đông khó khăn và giá năng lượng cao kỷ lục”.

Việc Nga cắt giảm cung ứng qua Ukraine buộc châu Âu gia tăng nhập khẩu LNG từ Mỹ, Qatar và các nhà cung cấp khác. Tuy nhiên, điều này không hề dễ dàng khi châu Á đang gia tăng mua và ký hợp đồng dài hạn với Qatar và Mỹ, giới hạn nguồn cung LNG tự do. Các chuyên gia tại IEA cho rằng, trong tình huống xấu nhất, châu Âu có thể phải đối mặt với tình trạng thiếu hụt trầm trọng, dẫn đến những hậu quả kinh tế lớn.

Bên cạnh đó, giá khí đốt tăng cao cũng ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực quan trọng như sản xuất công nghiệp, điện năng và vận tải. Một số ngành công nghiệp nặng như luyện kim, hóa chất, sản xuất thép đã bắt đầu cắt giảm sản lượng do chi phí đầu vào tăng mạnh. Chính phủ các nước châu Âu đang triển khai các biện pháp khẩn cấp để hỗ trợ doanh nghiệp và người tiêu dùng, bao gồm trợ cấp giá khí đốt, áp dụng chính sách tiết kiệm năng lượng bắt buộc, và tăng cường nhập khẩu LNG từ các nguồn phi Nga.

Đức đã thành lập quỹ trị giá 200 tỷ euro để giảm chi phí năng lượng cho các hộ gia đình và doanh nghiệp, trong khi Pháp áp đặt mức trần giá khí đốt để kiểm soát lạm phát. Dù các biện pháp này giúp giảm bớt áp lực trước mắt, nhiều chuyên gia cảnh báo rằng chúng chỉ mang tính tạm thời và không thể giải quyết triệt để tình trạng thiếu hụt nguồn cung trong dài hạn.

Khi các nền kinh tế đang tìm cách thích nghi với biến động thị trường khí đốt, các nước châu Á tiếp tục chiếm vị trí trung tâm trong cuộc chiến năng lượng toàn cầu. Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc đã ký kết nhiều hợp đồng dài hạn với Qatar và Mỹ nhằm đảm bảo nguồn cung ổn định. Theo Viện Nghiên cứu Năng lượng Oxford, sự gia tăng nhu cầu từ khu vực này đã làm giảm đáng kể lượng LNG có sẵn trên thị trường giao ngay, khiến giá cả tăng cao và hạn chế khả năng tiếp cận của các nước châu Âu và các quốc gia đang phát triển.

Việc Trung Quốc tích cực thu mua LNG với khối lượng lớn không chỉ tác động đến giá cả mà còn gây ra tình trạng thiếu hụt ở các quốc gia Nam Á và châu Phi. Mỹ là một trong những nước hưởng lợi lớn nhất trong bối cảnh khủng hoảng năng lượng toàn cầu. Nhờ các dự án LNG mới được phát triển ở Texas và Louisiana, xuất khẩu khí đốt tự nhiên hóa lỏng của Mỹ đã tăng mạnh, củng cố vị thế của nước này trên thị trường năng lượng.

Theo Bộ Năng lượng Mỹ, xuất khẩu LNG của nước này đã tăng hơn 30% trong năm qua. Qatar, với chiến lược dài hạn, cũng tiếp tục mở rộng cơ sở hạ tầng sản xuất và vận chuyển LNG. Nga, dù chịu các lệnh trừng phạt từ phương Tây, vẫn tìm được những thị trường thay thế tại châu Á, đặc biệt là Trung Quốc và Ấn Độ. Theo Cơ quan Hải quan Nga, xuất khẩu LNG sang Trung Quốc đã tăng 50% trong năm 2024, đạt mức 20 triệu tấn, trong khi Ấn Độ đã ký kết các hợp đồng dài hạn để nhập khẩu khoảng 7 triệu tấn LNG từ Nga mỗi năm.

Nhìn chung, cuộc chiến giành nguồn cung khí đốt không chỉ là bài toán kinh tế mà còn là một phần của chiến lược địa chính trị toàn cầu. Khi thế giới bước vào giai đoạn tái cấu trúc năng lượng, sự cạnh tranh sẽ tiếp tục leo thang, tạo ra những biến động lớn đối với chính trị và kinh tế toàn cầu. Các quốc gia buộc phải điều chỉnh chính sách đối ngoại và năng lượng của mình để thích nghi với tình hình mới.

Tại châu Âu, các nước không chỉ đẩy mạnh nhập khẩu LNG từ Mỹ và Qatar mà còn tìm cách đa dạng hóa nguồn cung bằng cách phát triển các dự án năng lượng tái tạo và tăng cường hợp tác với các nhà sản xuất khác như Norway, Algeria và Azerbaijan. Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi này đòi hỏi đầu tư khổng lồ vào cơ sở hạ tầng và thời gian để xây dựng mạng lưới cung cấp ổn định.

Trong khi đó, ở châu Á, Trung Quốc, Nhật Bản và Hàn Quốc tiếp tục là những khách hàng lớn nhất của thị trường LNG, đồng thời mở rộng quan hệ thương mại với các đối tác mới nhằm đảm bảo nguồn cung dài hạn. Trung Quốc đã ký kết nhiều thỏa thuận nhập khẩu LNG từ Qatar và Nga, đồng thời đầu tư mạnh vào công nghệ lưu trữ và tái chế khí đốt để giảm thiểu sự phụ thuộc vào các nguồn cung không ổn định.

Mỹ và Nga tiếp tục đối đầu trong việc giành quyền kiểm soát thị trường năng lượng. Trong khi Mỹ tập trung vào việc mở rộng sản xuất và xuất khẩu LNG, tận dụng lợi thế công nghệ và khả năng vận chuyển linh hoạt, Nga lại thúc đẩy các dự án mới như Arctic LNG 2 và Power of Siberia 2 để củng cố vị thế tại châu Á. Điều này tạo ra một cuộc chạy đua chiến lược, trong đó năng lượng không chỉ là nguồn lực kinh tế mà còn là vũ khí ngoại giao quan trọng.

Bối cảnh cạnh tranh này đang làm gia tăng mức độ bất ổn trên thị trường, gây ra những hậu quả đối với cả các nền kinh tế phát triển lẫn đang phát triển. Giá khí đốt biến động mạnh, làm suy yếu các ngành công nghiệp sử dụng nhiều năng lượng, đẩy lạm phát tăng cao và ảnh hưởng đến đời sống của hàng triệu người trên thế giới. Việc giải quyết bài toán cung - cầu khí đốt không chỉ đòi hỏi chiến lược kinh tế mà còn yêu cầu hợp tác đa phương để ổn định thị trường trong dài hạn.

Đặng Hà