Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả

Ông Phạm Quang Mười, cố vấn Hợp tác xã Nông nghiệp xanh HD và MN (buôn Yông, xã Ea Drơng, huyện Cư M’gar, Đắk Lắk) chăm sóc vườn sầu riêng.

Để sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả, trách nhiệm, thời gian qua, ngành chức năng đã thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp.

Chuyển biến tích cực

Đưa chúng tôi đi thăm vườn cây, cố vấn Hợp tác xã Nông nghiệp xanh HD và MN (buôn Yông, xã Ea Drơng, huyện Cư M’gar, Đắk Lắk) Phạm Quang Mười cho biết, với 14 thành viên, hợp tác xã đã thuê 80 ha đất để trồng sầu riêng và cây công nghiệp. Trong đó, diện tích sầu riêng chiếm khoảng 40 ha và hầu hết đã cho thu hoạch. Trước đây, khi phòng trừ sâu bệnh, hầu hết người dân không tuân thủ theo định kỳ, bạ đâu phun đấy.

“Tại hợp tác xã, chúng tôi ra vườn thăm cây mỗi ngày, kịp thời phát hiện sớm sâu bệnh và thực hiện các biện pháp phòng, trừ theo hướng dẫn. Trong quá trình trị bệnh cho cây, chúng tôi luôn ưu tiên sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sinh học. Trường hợp phải sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hóa học, người dân sẽ chọn các loại thuốc thế hệ mới và tuân thủ nguyên tắc “bốn đúng” (đúng thuốc, đúng lúc, đúng nồng độ liều lượng, đúng cách). Nhờ vậy, vườn sầu riêng sinh trưởng phát triển tốt, hạn chế được số lần phun thuốc, tiết kiệm chi phí đầu vào, giảm sự phụ thuộc cũng như lạm dụng thuốc; trong khi năng suất, chất lượng vẫn bảo đảm”, ông Mười cho biết.

Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) Huỳnh Tấn Đạt cho biết, hiện nay, danh mục thuốc bảo vệ thực vật được phép sử dụng ở Việt Nam có khoảng 4.500 tên thương phẩm.

Trong đó, số lượng thuốc bảo vệ thực vật sinh học khoảng 830 tên thương phẩm, còn lại là thuốc bảo vệ thực vật hóa học. Để nâng cao nhận thức của người dân về sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, một chiến dịch rộng khắp đã được triển khai. Cục đã phối hợp 14 doanh nghiệp thuốc bảo vệ thực vật, Hội Doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật Việt Nam (VIPA), Hiệp hội CropLife Việt Nam ký cam kết phối hợp thực hiện chương trình “Hướng dẫn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn và hiệu quả; phát triển sản xuất và sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sinh học giai đoạn 2021-2025”.

Tính đến cuối năm 2024, chương trình đã tổ chức tập huấn cho hơn 1 triệu nông dân và 27.404 cơ sở buôn bán, đại lý về hướng dẫn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả theo hình thức trực tiếp và trực tuyến trên khắp các tỉnh, thành phố trong cả nước. Đồng thời, xây dựng 235 bể chứa, thu gom và xử lý hơn 143 tấn bao gói thuốc bảo vệ thực vật sau sử dụng theo quy định.

Cùng với đó, chương trình xây dựng các mô hình sử dụng thuốc bảo vệ thực vật sinh học và mô hình sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả trên cây lúa, cây ăn quả và rau màu với 1.906 điểm trình diễn, tổng diện tích thực hiện đạt hơn 167 nghìn ha. Thói quen sử dụng thuốc bảo vệ thực vật của nhà nông đã có sự chuyển biến tích cực. Năm 2020, lượng thuốc bảo vệ thực vật trung bình của cả nước là 3,81 kg/ha; đến năm 2023, con số này giảm còn 3,42 kg/ha.

Các hiệp hội, doanh nghiệp thuốc bảo vệ thực vật cũng có nhiều đóng góp tích cực trong việc nâng cao nhận thức sử dụng thuốc bảo vệ thực vật cho cộng đồng. Chủ tịch Hội các doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật Việt Nam (VIPA) Nguyễn Văn Sơn cho biết, trong khoảng 10 năm trở lại đây, VIPA đã phối hợp ngành chức năng và các đơn vị liên quan triển khai 47.000 lớp tập huấn theo hình thức trực tiếp và trực tuyến cho các đại lý và nông dân trên khắp cả nước về sử dụng thuốc bảo vệ thực vật theo các chương trình như: Quản lý cây trồng tổng hợp-CM, quản lý dịch hại tổng hợp-IPM, quản lý sức khỏe cây trồng tổng hợp-IPHM.

Theo Chủ tịch Hiệp hội CropLife Việt Nam Đặng Văn Bảo, năm 2024, CropLife đã phối hợp Cục Bảo vệ thực vật (nay là Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật) và các đơn vị liên quan xây dựng nền tảng tập huấn trực tuyến chính thức về sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, tạo điều kiện cho người dân và các đại lý vật tư nông nghiệp dễ dàng tiếp cận kiến thức về sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Nền tảng này dự kiến sẽ bắt đầu triển khai rộng vào cuối năm 2025. CropLife Việt Nam còn phối hợp triển khai chương trình “Hướng dẫn sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả và có trách nhiệm tại tỉnh Đồng Tháp” trong giai đoạn 2021-2026.

Tính đến hết năm 2024, chương trình đã triển khai tập huấn cho hơn 3.700 nông dân, gần 1.000 đại lý vật tư nông nghiệp và 100 cán bộ kỹ thuật tại tỉnh Đồng Tháp về các nguyên tắc sử dụng và buôn bán thuốc bảo vệ thực vật an toàn, có trách nhiệm. Bên cạnh đó, các bên cũng phối hợp triển khai sáu mô hình sử dụng thuốc bảo vệ thực vật có trách nhiệm trên các cây trồng chủ lực của tỉnh bao gồm: Lúa, hoa cảnh, sầu riêng, ớt, xoài và cây có múi, với tổng diện tích thực hiện hơn 350 ha, khoảng 600 hộ nông dân tham gia…

Nâng cao trách nhiệm của nhà nông và các cơ sở kinh doanh

Mặc dù nhận thức của nông dân về sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đã có nhiều thay đổi tích cực nhưng hiện vẫn còn tồn tại nhiều hạn chế. Nhiều nông dân chưa sử dụng thuốc bảo vệ thực vật theo nguyên tắc “bốn đúng”, trong đó phổ biến là họ phun thuốc khi chưa cần thiết hoặc phun thuốc nhiều lần hơn so với khuyến cáo. Ngoài ra, nhiều trường hợp chưa tuân thủ đầy đủ quy định về sử dụng đồ bảo hộ khi pha chế và phun thuốc.

Để nâng cao nhận thức cho cộng đồng về sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, Chủ tịch Hội Doanh nghiệp sản xuất và kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật Việt Nam Nguyễn Văn Sơn kiến nghị, cơ quan chức năng cần tăng cường hơn nữa công tác quản lý, tổ chức thanh kiểm tra chất lượng, giám sát thị trường buôn bán, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Tiếp tục rà soát, quản lý chặt chẽ đầu vào của thuốc bảo vệ thực vật.

Đẩy mạnh việc xây dựng mô hình thí điểm cũng như lộ trình tập huấn cụ thể về cách thức sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả cho người dân; từng bước hướng tới việc sử dụng hài hòa thuốc sinh học và hóa học. Xây dựng các tài liệu về kỹ thuật sử dụng thuốc bảo vệ thực vật đơn giản, dễ hiểu để người dân dễ dàng tiếp cận.

Ưu tiên triển khai các chương trình đào tạo, tập huấn và truyền thông tới nông dân cũng như các đại lý về sử dụng thuốc bảo vệ thực vật an toàn, hiệu quả, từ đó từng bước nâng cao nhận thức của cộng đồng về thực hành nông nghiệp tốt và có trách nhiệm. Tăng cường hơn nữa việc hợp tác giữa cơ quan quản lý nhà nước, hiệp hội và doanh nghiệp để thúc đẩy việc quản lý, sử dụng các giải pháp bảo vệ thực vật hiệu quả và bền vững.

Hiện nay, việc “bắt bệnh” và “kê đơn” khi cây trồng bị sâu bệnh phần lớn vẫn do các đại lý và cửa hàng vật tư nông nghiệp thực hiện. Chủ tịch Hiệp hội CropLife Việt Nam Đặng Văn Bảo cho rằng, các đại lý kinh doanh thuốc bảo vệ thực vật đóng vai trò là cầu nối trong việc hướng dẫn và tư vấn cho nông dân về các nguyên tắc sử dụng thuốc an toàn, đúng đối tượng phòng trừ và cây trồng.

Về phía nông dân - chủ thể quan trọng trong chuỗi sản xuất, họ phải trở thành những “nhà nông thông thái”, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật một cách an toàn và có trách nhiệm. Điều này được thể hiện thông qua việc tuân thủ đúng các hướng dẫn của nhà sản xuất và các cơ quan chức năng, bao gồm: Lựa chọn thuốc nằm trong danh mục được phép sử dụng tại Việt Nam, tuân thủ nguyên tắc “bốn đúng” và “năm quy tắc vàng” khi sử dụng thuốc…

Huệ Minh