Sốc: 3,9 triệu người chết mỗi năm vì thói quen tưởng vô hại này

“Thủ phạm thầm lặng” mang tên: Ăn thiếu rau quả

Theo WHO, việc không ăn đủ rau và trái cây nằm trong top 10 nguyên nhân gây tử vong hàng đầu toàn cầu. Con số ước tính khiến nhiều người giật mình, chỉ riêng năm 2017 có 3,9 triệu ca tử vong liên quan trực tiếp đến chế độ ăn thiếu rau quả.

Đáng nói hơn, 14% ca tử vong do ung thư đường tiêu hóa, 11% do bệnh tim thiếu máu cục bộ, và 9% do đột quỵ bắt nguồn từ việc ăn thiếu rau.

Ăn thiếu rau củ quả là “thủ phạm thầm lặng” làm gia tăng bệnh tim mạch, tiểu đường và ung thư- Ảnh: minh họa

Tại Việt Nam, theo Tổng điều tra Dinh dưỡng toàn quốc 2019–2020, lượng rau quả tiêu thụ tuy có tăng so với 10 năm trước nhưng vẫn chưa đạt mức khuyến nghị của WHO.

Cụ thể, người Việt chỉ đang ăn khoảng 66–77% lượng rau quả cần thiết mỗi ngày – tức là vẫn thiếu khoảng 100–150g rau hoặc trái cây/ngày so với chuẩn là 400g/người/ngày. “Nghe tưởng nhỏ nhưng hậu quả rất lớn”, bác sĩ Lê Thị Mỹ Hạnh - Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM nhấn mạnh. “Cơ thể thiếu chất xơ, vitamin và khoáng chất trong rau củ sẽ làm suy yếu hệ miễn dịch, tăng nguy cơ mắc bệnh mạn tính và rút ngắn tuổi thọ”.

Không phải ngẫu nhiên mà các chuyên gia dinh dưỡng gọi rau củ quả là ‘lá chắn xanh’ bảo vệ sức khỏe. Nhóm thực phẩm này giàu vitamin, khoáng chất, chất xơ và chất chống oxy hóa tự nhiên – tất cả đều đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì hoạt động của các cơ quan và phòng ngừa bệnh tật.

Theo bác sĩ Lê Thị Mỹ Hạnh, việc ăn rau củ quả mỗi ngày sẽ bảo vệ hệ tiêu hóa – rau xanh giúp kích thích nhu động ruột, làm mềm phân, giảm táo bón và bảo vệ hệ tiêu hóa. Người ăn ít rau dễ bị táo bón, trĩ, rối loạn tiêu hóa và lâu dài là ung thư đại trực tràng – căn bệnh đang ngày càng trẻ hóa tại Việt Nam.

Giảm nguy cơ tim mạch và đột quỵ - các loại rau củ nhiều chất xơ hòa tan giúp giảm cholesterol xấu (LDL) và tăng cholesterol tốt (HDL). Cùng với đó, kali và magie trong rau xanh giúp điều hòa huyết áp, hạn chế nguy cơ xơ vữa động mạch – yếu tố gây đột quỵ và nhồi máu cơ tim.

Ổn định đường huyết, ngăn tiểu đường - chất xơ trong rau củ làm chậm hấp thu đường, giúp ổn định glucose trong máu, hỗ trợ kiểm soát đường huyết. Đây là “vũ khí tự nhiên” giúp người bị tiểu đường hoặc tiền tiểu đường kiểm soát bệnh hiệu quả mà không cần lạm dụng thuốc.

Giúp kiểm soát cân nặng, phòng béo phì - rau củ quả giàu chất xơ, ít calo, giúp no lâu và giảm cảm giác thèm ăn. Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng, người ăn nhiều rau có xu hướng giảm cân bền vững, hạn chế tích mỡ nội tạng – nguyên nhân gây bệnh gan nhiễm mỡ và hội chứng chuyển hóa.

Tăng sức đề kháng, trẻ lâu, sống khỏe - các vitamin C, E, beta-caroten trong rau quả chống lại gốc tự do, làm chậm lão hóa tế bào và tăng cường miễn dịch. Một số loại rau quả như cam, bưởi, cà rốt, bí đỏ, rau cải xanh, ớt chuông còn giúp giảm nguy cơ ung thư vú, ung thư phổi, ung thư ruột kết.

Tốt cho trí não, tinh thần và giấc ngủ - rau củ có màu xanh đậm và tím sẫm chứa nhiều flavonoid và anthocyanin, giúp tăng khả năng tập trung, cải thiện trí nhớ và chống stress. Một chế độ ăn giàu rau củ quả còn giúp ngủ sâu hơn, nhờ các hợp chất tự nhiên giúp điều hòa serotonin – hormone hạnh phúc.

Vì sao người Việt vẫn “ngại” ăn rau?

Người Việt Nam vốn có truyền thống ẩm thực phong phú với nhiều món rau dân dã, nhưng nhịp sống hiện đại đã thay đổi thói quen ăn uống.

Đồ ăn nhanh, thịt nướng, chiên xào chiếm ưu thế trên mâm cơm, trong khi rau củ thường bị coi là “món phụ”.

Theo khảo sát của Viện Dinh dưỡng, có đến 65% người trẻ dưới 35 tuổi thừa nhận không ăn đủ rau mỗi ngày, đặc biệt là dân văn phòng và học sinh – sinh viên. Nguyên nhân phổ biến là thiếu thời gian chuẩn bị, khẩu vị ngọt – béo, và quan niệm sai lầm rằng “ăn rau không có năng lượng”.

Bác sĩ Hạnh cảnh báo: “Ăn nhiều thịt, ít rau khiến cơ thể thừa đạm, thiếu chất xơ, làm tăng nguy cơ rối loạn chuyển hóa, tăng mỡ máu, gout, gan nhiễm mỡ. Rau củ quả không phải “phụ” mà là “thuốc bổ” tự nhiên nếu biết dùng đúng cách”.

WHO khuyến cáo mỗi người trưởng thành nên ăn ít nhất 400g rau và trái cây mỗi ngày (không tính các loại củ giàu tinh bột như khoai, sắn). Để đạt được điều này, các chuyên gia dinh dưỡng đã khuyến cáo người dân nên ăn rau quả đa dạng, nhiều màu sắc; ưu tiên thực phẩm tươi, theo mùa; dùng trái cây tươi thay đồ ngọt; không “ăn lệch” giữa rau và quả.

Các quốc gia có tuổi thọ cao như Nhật Bản, Hàn Quốc hay khu vực Địa Trung Hải đều có chế độ ăn giàu rau củ quả, ít thịt đỏ và chất béo bão hòa. Người Nhật trung bình ăn tới 6–8 loại rau mỗi ngày, trong khi người Việt chỉ đạt khoảng 2–3 loại. Nhiều nghiên cứu cho thấy, ăn thêm 100g rau mỗi ngày có thể giảm nguy cơ tử vong sớm 5–10%. “Chỉ cần bạn thay đổi một chút mỗi bữa – thêm rau luộc, canh cải hoặc một phần salad – là đã giúp cơ thể khỏe hơn mỗi ngày”, bác sĩ Hạnh khuyến khích.

Hồ Quang