Se duyên cho Đệ nhất danh quả bưởi Phúc Trạch

Do khả năng đậu quả tự nhiên của cây bưởi thấp nên người dân phải tiến hành thụ phấn bổ sung nhằm bảo đảm năng suất, chất lượng cho sản phẩm bưởi Phúc Trạch.

Từ xa xưa, bưởi Phúc Trạch đã được tôn vinh "Đệ nhất danh quả", đây là sản phẩm đặc sản đặc hữu, đã được Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cấp giấy chứng nhận đăng ký chỉ dẫn địa lý trên địa bàn huyện Hương Khê, đồng thời đây là 1 trong 39 chỉ dẫn địa lý của Việt Nam đã được EU cam kết bảo hộ từ ngày 1/8/2020. Bưởi Phúc Trạch cũng được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đưa vào danh sách cây quý hiếm, cấm xuất khẩu giống.

Cây bưởi Phúc Trạch mặc dù đã bén rễ ở huyện miền núi Hương Khê từ hàng trăm năm qua, tuy nhiên do khả năng đậu quả tự nhiên của cây bưởi thấp, người dân phải tiến hành thụ phấn bổ sung nhằm bảo đảm năng suất mùa vụ. Vì vậy, vào mùa bưởi ra hoa, các hộ dân tập trung ra vườn để thực hiện thụ phấn; thời gian kéo dài khoảng 20 ngày, cho đến lứa hoa cuối cùng.

Để thụ phấn bổ sung, người dân sử dụng hạt phấn của cây bưởi khác dòng, thường được trồng bằng hình thức gieo hạt (bưởi Phúc Trạch là cây bưởi trồng bằng hình thức chiết hoặc ghép) quét lên nhụy hoa bưởi Phúc Trạch.

Ông Phan Trọng Chiến xã Hương Thủy (Hương Khê) dành phần lớn thời gian cho công việc thụ phấn.

Theo giới thiệu của lãnh đạo Phòng Nông nghiệp huyện Hương Khê (Hà Tĩnh), chúng tôi có mặt tại vườn bưởi của gia đình ông Phan Trọng Chiến ở thôn 6, xã Hương Thủy (Hương Khê). Qua giới thiệu của chủ nhà, chúng tôi được biết, trên diện tích hơn 1ha đất, vợ chồng anh đã trồng hơn 500 gốc bưởi Phúc Trạch, bình quân mỗi năm sản phẩm bưởi mang lại cho gia đình anh hơn 350 triệu đồng. Đây cũng là nguồn thu nhập chính của gia đình nên vợ chồng anh luôn dành phần lớn thời gian để chăm sóc, nuôi dưỡng cây trồng.

Ông Chiến cho biết thêm, với cây bưởi Phúc Trạch hiện nay, công việc thụ phấn bổ sung gần như là bắt buộc để bảo đảm tỷ lệ đậu quả. Hiện, gia đình ông đã hoàn thành việc chăm sóc lúa xuân nên sẽ dành toàn thời gian cho công việc thụ phấn. Trong những ngày tới, khi cây bưởi nở hoa rộ hơn, gia đình có thể sẽ phải thuê thêm nhân công để kịp thời vụ.

"Khác với năm trước, vụ bưởi năm 2025 cây bưởi ra hoa chậm. Phải đến cuối tháng Giêng âm lịch, cây bưởi Phúc Trạch mới bắt đầu nở hoa, chậm gần 1 tháng so với thường niên. Cùng với đó, những ngày đầu bung hoa, thời tiết mưa rét liên tục làm gián đoạn quá trình thụ phấn nhân tạo nên khiến nhiều người dân lo lắng. Những ngày này, khi thời tiết thuận lợi hơn, các hộ dân tất bật ra vườn để kịp thụ phấn cho hoa bưởi", ông Phan Trọng Chiến chia sẻ.

Để thụ phấn bổ sung, người dân sử dụng hạt phấn của cây bưởi khác dòng quét lên nhụy hoa bưởi Phúc Trạch.

Theo chia sẻ của người dân trồng bưởi địa phương, cây bưởi Phúc Trạch được chia làm 2 loại, trong đó: bưởi đường là cây chính, trồng bằng cách chiết hoặc ghép từ cây giống, còn bưởi chua là cây phụ, trồng bằng cách gieo hạt với mục đích để lấy hoa, thụ phấn cho cây bưởi đường.

Ngoài ra, để tăng hiệu quả thụ phấn cho cây bưởi Phúc Trạch, người dân địa phương còn sử dụng phấn các loại hoa bưởi khác như bưởi diễn, bưởi da xanh… để thụ phấn chéo với bưởi Phúc Trạch.

Anh Trần Đình Hiến ở thôn Đồng Giang, xã Lộc Yên (Hương Khê), người sở hữu vườn bưởi năng suất, chất lượng nằm ở tốp đầu của địa phương bật mí bí quyết để bưởi đạt tỷ lệ đậu quả cao: "Thời tiết nắng ấm thì việc thụ phấn sẽ đạt hiệu quả cao hơn. Trong khi thời tiết năm nay thất thường, đầu vụ hoa mưa rét liên tục nên chúng tôi chưa thực hiện thụ phấn được. Trong những ngày nắng ấm, chúng tôi cật lực ra vườn để tiến hành thụ phấn. Công việc này cũng khá vất vả vì nhiều cây bưởi lớn, cao, để thụ phấn hiệu quả phải leo lên thang, dùng sào; đồng thời công việc cũng đòi hỏi sự tỉ mẩn, cẩn thận".

Thông qua các lớp tập huấn, chuyển giao khoa học kỹ thuật và kinh nghiệm trồng bưởi lâu năm, hầu hết người trồng bưởi ở Hương Khê đều nắm vững các kỹ thuật thụ phấn bổ sung.

Giám đốc Trung tâm Ứng dụng khoa học kỹ thuật và Bảo vệ cây trồng, vật nuôi huyện Hương Khê Trần Hoài Sơn

Ông Trần Hoài Sơn, Giám đốc Trung tâm Ứng dụng khoa học kỹ thuật và Bảo vệ cây trồng, vật nuôi huyện Hương Khê cho biết, mặc dù thời điểm ra hoa bưởi năm 2025 muộn hơn so với thường năm, tuy nhiên năm nay là năm nhuần (âm lịch) nên sẽ không ảnh hưởng nhiều đến quá trình phát triển của quả. Tuy nhiên, thời tiết thời điểm ra hoa thất thường, mưa dầm nhiều ngày và ẩm nên là điều kiện dễ phát sinh nhiều loại sâu, bệnh. Bên cạnh tập trung cho việc thụ phấn, người dân cũng cần theo dõi sát vườn cây để có giải pháp phòng trừ kịp thời, hiệu quả.

Công đoạn thụ phấn cho hoa bưởi đòi hỏi sự tỷ mẫn, cẩn thận.

"Thông qua các lớp tập huấn, chuyển giao khoa học kỹ thuật và kinh nghiệm trồng bưởi lâu năm, hầu hết người trồng bưởi ở Hương Khê đều nắm vững các kỹ thuật thụ phấn bổ sung".

Giám đốc Trung tâm Ứng dụng khoa học kỹ thuật và Bảo vệ cây trồng, vật nuôi huyện Hương Khê cho biết và khuyến cáo, riêng với trường hợp thời tiết không thuận lợi, mưa nhiều, người dân có thể sử dụng phương pháp hong khô phấn hoa bằng bóng điện để tiến hành thụ phấn.

Cây bưởi thường sẽ ra nhiều đợt hoa, việc thụ phấn cần thực hiện liên tục, không bỏ sót hoa và kết hợp với vệ sinh cành nhằm phòng tránh sâu, bệnh.

NGÔ TUẤN - DƯƠNG CHIẾN