Rút ngắn con đường đến Net Zero

Bộ Khoa học và Công nghệ phổ biến Chương trình khoa học và công nghệ Net Zero tới các doanh nghiệp, nhà khoa học.

Chương trình Khoa học và công nghệ Net Zero sẽ song hành các chương trình khoa học và công nghệ quốc gia khác đã và đang thực hiện để chung tay thúc đẩy các giải pháp khoa học và công nghệ, nhất là hướng tới công nghệ xanh, công nghệ giảm phát thải khí nhà kính, góp phần thực hiện cam kết của Việt Nam tại Hội nghị thượng đỉnh về biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc năm 2021 (COP26).

Chương trình với các mục tiêu cụ thể như: Đề xuất hoàn thiện cơ chế, chính sách, tiêu chuẩn, giải pháp nhằm nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước liên quan mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 tại Việt Nam; đề xuất các mô hình và các giải pháp phát triển kinh tế-xã hội xanh, tuần hoàn, phát thải các-bon thấp, phát triển nguồn nhân lực. Ngoài ra, nghiên cứu, ứng dụng, giải mã, đổi mới và chuyển giao công nghệ, các giải pháp quản lý và kỹ thuật, khoa học-công nghệ tiên tiến trong các ngành, lĩnh vực.

Theo Bộ trưởng Khoa học và Công nghệ Huỳnh Thành Đạt, Chương trình có nhiều nét mới, được triển khai theo hướng "tiếp cận từ mục tiêu", huy động nguồn lực, trí tuệ của cộng đồng doanh nghiệp kết hợp các nhà khoa học, chuyên gia từ khối viện nghiên cứu, trường đại học và Nhà nước để giải quyết mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 tại Việt Nam. Chương trình chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu khoa học bằng việc bỏ quy định phạt 2 năm không được tham gia tuyển chọn nếu có nhiệm vụ trước đó nghiệm thu không đạt.

Chương trình được kỳ vọng tạo ra các giải pháp đột phá về các công nghệ mới trong các ngành, lĩnh vực như công nghệ thu giữ và lưu trữ các-bon; công nghệ giảm phát thải khí nhà kính; công nghệ xanh, công nghệ tuần hoàn; các giải pháp quản lý, kỹ thuật phục vụ mục tiêu giảm phát thải; thúc đẩy phát triển công nghệ, đổi mới sáng tạo, tạo việc làm trong ngành công nghệ xanh và nâng cao năng lực cạnh tranh.

Để các nhiệm vụ khoa học được triển khai ngay trong năm 2025, Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức các hội thảo nhằm thông tin và định hướng nghiên cứu tới cộng đồng doanh nghiệp, các tổ chức khoa học và công nghệ, viện nghiên cứu, trường đại học và các chuyên gia, nhà khoa học. Thí dụ, định hướng nghiên cứu cho nhóm ngành nông-lâm nghiệp là giảm phát thải từ ruộng lúa, nghiên cứu phát triển các giống lúa và giống cây trồng giảm phát thải khí nhà kính, giống cây trồng có khả năng hấp thụ CO2 cao…

Có thể nói, Chương trình gắn liền với vai trò của các doanh nghiệp trong việc ứng dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo vào sản xuất. Nhiều ý kiến cho rằng, phần lớn doanh nghiệp hoạt động ở quy mô vừa và nhỏ, gặp khó khăn về tài chính và nhân lực, và chưa có lộ trình rõ ràng hướng tới Net Zero. Dù vậy, Net Zero là xu hướng phát triển tất yếu, yêu cầu doanh nghiệp phải tiếp cận khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo. Đặc biệt, các ngành nông nghiệp và công nghiệp, vốn là nguồn phát thải khí nhà kính lớn, cần phát triển theo xu hướng xanh, tiếp cận các công nghệ tiên tiến để triển khai mô hình kinh tế tuần hoàn.

Tại các vùng chịu ảnh hưởng nghiêm trọng của biến đổi khí hậu như Đồng bằng sông Cửu Long, Bộ Khoa học và Công nghệ đã tổ chức tuyên truyền chương trình nhằm tìm các giải pháp thiết thực để thực hiện mục tiêu Net Zero tại các khu vực này. Đồng chí Nguyễn Văn Thọ, Chủ tịch UBND tỉnh Bà Rịa-Vũng Tàu cho rằng, phải có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, các tổ chức và nhất là sự tham gia có trách nhiệm của cộng đồng doanh nghiệp. Đây vừa là thách thức, nhưng cũng là cơ hội giúp các địa phương, tổ chức và doanh nghiệp chuyển đổi xanh, phát triển bền vững, nâng cao sức cạnh tranh và thúc đẩy hợp tác thương mại, đầu tư cho phát triển, trong bối cảnh một số quốc gia và vùng lãnh thổ đang hướng tới thiết lập áp dụng hàng rào các-bon đối với các sản phẩm nhập khẩu của Việt Nam.

Đồng chí Dương Tấn Hiển, Phó Chủ tịch Thường trực UBND thành phố Cần Thơ cũng khẳng định, để hiện thực hóa mục tiêu phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050, nhiều thách thức, khó khăn cần giải quyết. Trong đó, sự phối hợp chặt chẽ giữa các cấp chính quyền, doanh nghiệp, nhà khoa học và cộng đồng người dân là yếu tố then chốt, cần được đẩy mạnh. Cam kết này là chìa khóa để các doanh nghiệp chuyển đổi sang mô hình kinh doanh bền vững. Doanh nghiệp không chỉ là nhân tố đóng góp vào sự thành công của các mục tiêu phát triển bền vững mà còn là người thụ hưởng thành quả từ chính sự phát triển bền vững do mình tạo dựng.

Việc ứng dụng khoa học, công nghệ và đổi mới sáng tạo là giải pháp rút ngắn con đường đến với Net Zero. Vì thế, vai trò của các nhà khoa học cũng rất quan trọng trong việc nghiên cứu và chuyển giao công nghệ hỗ trợ ứng dụng năng lượng xanh, phân bón hữu cơ, và công nghệ lưu trữ năng lượng.

Theo các nhà khoa học, mặc dù mục tiêu của Chương trình khá rộng, yêu cầu tìm ra các giải pháp công nghệ mới, công nghệ xanh là thách thức không nhỏ đối với cộng đồng doanh nghiệp và các nhà khoa học, nhưng với tinh thần trách nhiệm, tâm huyết của các tổ chức, cá nhân liên quan sẽ biến những thách thức thành cơ hội, tìm ra được các kết quả, giải pháp khoa học, công nghệ thiết thực để sớm hoàn thành mục tiêu đạt mức phát thải ròng bằng 0 tại Việt Nam.

Chương trình Khoa học và công nghệ Net Zero không chỉ là cơ hội cải thiện chất lượng môi trường sống, bảo vệ đa dạng sinh học, mà còn là động lực thúc đẩy đổi mới sáng tạo, tạo việc làm trong ngành công nghệ xanh, nâng cao năng lực cạnh tranh của Việt Nam trên trường quốc tế.

HÀ LINH