Robot không chỉ là đồ dùng công nghệ, mà là một phần quan trọng của các gia đình

Robot không chỉ là công cụ - Ảnh: Frontiers

Robot đọc sách hình cú nhỏ tên Luka được trao cho các gia đình lúc con cái họ đang học mẫu giáo, bắt đầu tập đọc. Nhiệm vụ của Luka rất rõ ràng: quét từng trang sách rồi đọc to, giúp trẻ sớm xây dựng kỹ năng đọc - viết.

Năm 2025 khi quay trở lại, nhóm nghiên cứu chẳng mong đợi nhiều. Lũ trẻ đã lớn, trình độ đọc của Luka không còn phù hợp nữa. Nhiệm vụ hoàn thành. Nhưng 18 gia đình vẫn giữ robot, trong đó nhiều trường hợp vẫn sạc pin cho chúng. Một số dùng robot như máy nghe nhạc, số khác đặt lên kệ bên cạnh sách vở và đồ lưu niệm.

Kết quả trên cho thấy các gia đình không xem công nghệ như công cụ dùng xong rồi vứt đi, mà như người bạn đồng hành có vai trò thay đổi theo thời gian. Trong nhiều cuộc phỏng vấn, các gia đình mô tả Luka một cách cảm động. Một đứa trẻ gọi robot là “em trai nhỏ”, một trẻ khác nói rằng Luka là “thú cưng duy nhất mà em từng có”. Vài phụ huynh thừa nhận họ giữ robot vì bản thân nhiều hơn, chúng đóng vai trò vật khơi gợi hoài niệm về những câu chuyện được kể trước lúc đi ngủ cũng như về loạt cột mốc đầu đời của con cái.

Nhiệm vụ hỗ trợ học đọc rõ ràng đã không còn, tuy nhiên vai trò cảm xúc lại sâu sắc hơn. Các gia đình chăm sóc, đùa giỡn với Luka, thậm chí truyền lại cho trẻ nhỏ hơn. Đây không chỉ là sử dụng lâu dài mà là sự gắn bó lâu dài.

Robot đọc sách Luka - Ảnh: Zhao Zhao

Thao bà Zhao, ở lĩnh vực nghiên cứu tương tác người - máy tính (HCI) và tương tác người - robot (HRI) giới khoa học thường chỉ tập trung vào mức độ tương tác hay hiệu suất công việc. Nghiên cứu của nữ tiến sĩ chỉ ra ngay cả robot tương đối đơn giản - không di chuyển hay nói năng tự do - cũng có thể trở thành một phần trong cuộc sống gia đình. Giống như thú nhồi bông được yêu thích hay bức vẽ thời thơ ấu, Luka chuyển từ chức năng sang ký ức. Một phụ huynh chia sẻ: “Tôi không dùng nó nữa nhưng không thể vứt nó đi. Nó giống như một phần lịch sử của chúng tôi vậy”. Vài người khác còn nói đùa Luka sẽ theo con họ lên đến đại học.

Với kết quả nghiên cứu như vậy, giới thiết kế lẫn giới nghiên cứu sau này nên xem xét về vòng đời của robot dài hạn hơn – không phải tính bằng tháng mà bằng năm, hình dung sự chuyển đổi vai trò từ vật hỗ trợ sang “bạn đồng hành” cũng như sự gắn bó về mặt cảm xúc với người dùng.

Cẩm Bình