Quyết tâm chống hàng giả: Việt Nam siết chặt kiểm soát để bảo vệ thị trường và lòng tin

Ngày 14/5/2025, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính chủ trì cuộc họp chuyên đề nhằm đánh giá công tác chống buôn lậu, gian lận thương mại và hàng hóa không rõ nguồn gốc trong thời gian qua, đồng thời đưa ra định hướng chiến lược cho giai đoạn tiếp theo. Cuộc họp được tổ chức trong bối cảnh tình trạng hàng hóa vi phạm vẫn diễn biến phức tạp, đặc biệt là trên nền tảng thương mại điện tử và các kênh phân phối phi chính thống.

Kiểm soát nguồn gốc hàng hóa là chìa khóa để bảo vệ lợi ích lâu dài của nền kinh tế quốc gia.

34.000 vụ vi phạm chỉ trong 4 tháng

Thủ tướng nhấn mạnh rằng, mặc dù công tác phòng chống gian lận thương mại và hàng hóa không đảm bảo chất lượng đã đạt được một số kết quả nhất định, nhưng sự buông lỏng trong giám sát tại nhiều địa phương đã khiến hàng loạt vụ việc nghiêm trọng xảy ra. Điển hình như vụ việc liên quan đến sữa không đạt tiêu chuẩn ở Hà Nội, thực phẩm chức năng không đảm bảo an toàn tại Thanh Hóa và hàng giả tại TP.HCM. Những vi phạm này không chỉ đe dọa sức khỏe người dân mà còn làm xói mòn niềm tin vào hệ thống pháp lý và quản lý thị trường.

Theo báo cáo từ Ban Chỉ đạo 389 quốc gia, chỉ trong 4 tháng đầu năm 2025, đã có hơn 34.000 vụ vi phạm được phát hiện và xử lý, trong đó có hơn 8.200 vụ liên quan đến hàng hóa cấm, 25.100 vụ gian lận thương mại và thuế, và hơn 1.100 vụ liên quan đến vi phạm quyền sở hữu trí tuệ. Tổng số tiền thu nộp vào ngân sách nhà nước từ các vụ việc này lên tới gần 4.900 tỉ đồng. Những con số này phần nào cho thấy quy mô và mức độ lan rộng của tình trạng hàng hóa không minh bạch trên thị trường nội địa.

Một vấn đề đáng lưu ý là sự gia tăng của các hành vi vi phạm trong môi trường thương mại điện tử. Với khả năng lan truyền nhanh, ít bị kiểm soát và khó truy xuất nguồn gốc, các nền tảng trực tuyến đang trở thành điểm nóng cho việc phân phối hàng hóa không đạt chất lượng. Nhiều sản phẩm như thực phẩm chức năng, mỹ phẩm, thậm chí là thuốc chữa bệnh được rao bán tràn lan mà không có kiểm định rõ ràng, khiến người tiêu dùng dễ bị tổn thương.

Không chỉ trong nước, vấn đề hàng hóa không đảm bảo còn đặt Việt Nam vào tình thế nhạy cảm trong quan hệ thương mại quốc tế. Các thông tin của truyền thông quốc tế cho thấy Mỹ đang tăng cường giám sát hoạt động thương mại của Việt Nam, đặc biệt là liên quan đến chuyển tải hàng hóa không minh bạch và vi phạm sở hữu trí tuệ. Các sản phẩm từ các thương hiệu lớn như Prada, Samsung, Mattel, thậm chí là phần mềm của Microsoft và Adobe đang nằm trong danh sách cần kiểm tra gắt gao khi qua biên giới.

Trong bối cảnh đàm phán với phía Mỹ để tránh các biện pháp thuế quan khắc nghiệt, Việt Nam đã thể hiện rõ cam kết trong việc tăng cường năng lực giám sát và thực thi pháp luật. Việc Thủ tướng yêu cầu xử lý trách nhiệm cá nhân và tập thể trong các vụ việc nghiêm trọng, đồng thời chỉ đạo hoàn thiện hành lang pháp lý cho việc kiểm soát hàng hóa là một thông điệp rõ ràng: Việt Nam không dung thứ cho những hành vi làm tổn hại đến môi trường đầu tư, sức khỏe cộng đồng và uy tín quốc gia.

Việt Nam siết chặt kiểm soát

Nhiều giải pháp đã được triển khai như tăng cường thanh tra, kiểm tra thị trường, phát hiện và xử lý hàng chục nghìn vụ việc; thúc đẩy chuyển đổi số để truy vết nguồn gốc; khởi động dự thảo luật thành lập các tòa án chuyên trách về sở hữu trí tuệ. Tuy nhiên, vấn đề cốt lõi vẫn là năng lực thực thi và trách nhiệm cá nhân - điều mà Thủ tướng đã nêu đích danh trong cuộc họp: “Tại sao có đủ cơ quan chức năng mà hàng chục tấn hàng giả vẫn lọt lưới? Trách nhiệm thuộc về ai?”.

Ông Nguyễn Hữu Vinh, chuyên gia chính sách thương mại, bình luận: “Việt Nam đang đứng giữa ngã ba đường: hoặc tăng tốc cải cách thể chế để khẳng định năng lực quốc gia, hoặc chịu thiệt hại nặng nề về uy tín, thương mại và niềm tin nhà đầu tư. Chống hàng giả không còn là vấn đề nội bộ, mà là yêu cầu sống còn cho vị thế Việt Nam trong chuỗi giá trị toàn cầu.”

Dư luận quốc tế cũng đang dõi theo cách Việt Nam xử lý các trung tâm bán hàng giả lớn như Saigon Square, khu chợ bị USTR liệt kê vào danh sách “điểm nóng”. Trong khi đó, các nền tảng thương mại điện tử như Shopee cũng bị nêu đích danh là kênh phân phối hàng giả quy mô lớn.

Rõ ràng, Việt Nam không còn nhiều thời gian. Những biện pháp “cũ kỹ” đã không đủ sức răn đe trong môi trường số hóa và thương mại xuyên biên giới. Cuộc chiến chống hàng giả giờ đây đòi hỏi một cuộc tái cấu trúc toàn diện, từ luật pháp, cơ chế phối hợp, đến hạ tầng công nghệ và đạo đức công vụ.

Theo một số chuyên gia trong ngành, việc Việt Nam đẩy mạnh kiểm tra, giám sát và minh bạch hóa thị trường không chỉ phục vụ mục tiêu bảo vệ người tiêu dùng mà còn là bước đi chiến lược để củng cố năng lực cạnh tranh quốc gia. TS. Nguyễn Hữu Đức, chuyên gia phân tích chính sách công, nhận định: “Việc xây dựng một môi trường kinh doanh minh bạch, tuân thủ và hiệu quả là nền tảng để Việt Nam nâng cấp vị trí trong chuỗi giá trị toàn cầu. Những động thái mới đây từ Chính phủ là cần thiết và đúng hướng.”

Chuyên gia kinh tế Phạm Chi Lan nhận định: “Cuộc chiến chống hàng hóa không minh bạch không chỉ là vấn đề pháp lý mà còn là bài toán kinh tế. Nếu không kiểm soát tốt, Việt Nam có thể mất niềm tin từ các đối tác quốc tế, dẫn đến nguy cơ bị áp thuế cao, mất cơ hội tiếp cận các chuỗi cung ứng toàn cầu.”

Việc Việt Nam xây dựng tòa án chuyên trách về sở hữu trí tuệ, cùng với cam kết cải thiện giám sát thương mại điện tử, là bước tiến quan trọng hướng đến một môi trường kinh doanh công bằng và minh bạch hơn. Tuy nhiên, để các biện pháp này đi vào thực chất, cần sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ ngành, địa phương và sự tham gia tích cực từ cộng đồng doanh nghiệp.

Trong bối cảnh Việt Nam đang phấn đấu trở thành trung tâm sản xuất và thương mại mới của khu vực, việc bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ, kiểm soát nguồn gốc hàng hóa và nâng cao hiệu quả quản lý thị trường không chỉ là yêu cầu từ bên ngoài, mà còn là chìa khóa để bảo vệ lợi ích lâu dài của nền kinh tế quốc gia.

Trung Việt