Quy hoạch mạng lưới cơ sở GD đại học: Chọn lĩnh vực, trường trọng điểm để đầu tư

Giờ thực hành của sinh viên Trường Đại học Giao thông Vận tải. Ảnh: TG

Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 452/QĐ-TTg phê duyệt Quy hoạch mạng lưới cơ sở giáo dục đại học và sư phạm thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Quy hoạch). Theo ông Nguyễn Anh Dũng - Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học (Bộ GD&ĐT), Quy hoạch có tác động tích cực đến các cơ sở giáo dục đại học.

Tác động tích cực

- Ông có thể cho biết, cơ sở nào để xây dựng Quy hoạch này?

- Việc xây dựng Quy hoạch được thực hiện bài bản và có đầy đủ căn cứ chính trị, pháp lý, thực tiễn và đối sánh quốc tế. Quy hoạch dựa trên nhiều văn bản, báo cáo để dự báo về phát triển kinh tế, xã hội, nhu cầu nhân lực, thống kê độ tuổi khác nhau và có đối sánh quốc tế…; đặc biệt là các chủ trương, định hướng lớn của Đảng và Nhà nước như: Nghị quyết số 57-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia; Kết luận 91-KL/TW của Bộ Chính trị về tiếp tục đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo; Nghị quyết số 81/2023/QH15 của Quốc hội về Quy hoạch tổng thể quốc gia thời kỳ 2021 - 2030, tầm nhìn đến năm 2050 (Nghị quyết 81).

Tất cả được đề cập trong báo cáo tổng thể, trên cơ sở đó xây dựng Quy hoạch. Chẳng hạn, về quy mô hơn 3 triệu người học, đạt 260 sinh viên đại học trên một vạn dân, cơ sở để xây dựng mục tiêu này là Nghị quyết số 81. Nghị quyết đặt mục tiêu, phát triển nền giáo dục Việt Nam đạt trình độ tiên tiến trong khu vực thuộc nhóm 10 quốc gia có hệ thống giáo dục đại học hàng đầu châu Á. Tỷ lệ sinh viên đại học đạt 260/vạn dân. Nghị quyết 81 là căn cứ chắc chắn để xây dựng Quy hoạch với mục tiêu về quy mô người học đến năm 2030 như đã đề cập ở trên.

- Vậy, theo ông đâu là điểm nhấn có giá trị cốt lõi của Quy hoạch?

- Quy hoạch có tác động tích cực đến các cơ sở giáo dục đại học. Mục tiêu là củng cố, đầu tư, hiện đại hóa… để đến năm 2030 không còn trường nào không đạt chuẩn. Theo đó, các trường được mở rộng không gian phát triển, đầu tư cơ sở vật chất; đặc biệt các trường đại học vùng, đại học quốc gia, trường trọng điểm sẽ được nâng cao năng lực, chất lượng và mở rộng quy mô. Đây là điều quan trọng nhất của Quy hoạch lần này.

Ông Nguyễn Anh Dũng - Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục Đại học (Bộ GD&ĐT). Ảnh: Duy Thông

Đầu tư trọng điểm

- Theo Quy hoạch, tỷ trọng quy mô đào tạo các ngành khoa học, công nghệ, kỹ thuật và toán (STEM) đạt 35%. Con số này liệu có khả thi và cần những giải pháp gì để đạt mục tiêu?

- Chủ trương của Đảng, Nhà nước là phát triển khoa học công nghệ, lấy khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số quốc gia làm động lực phát triển. Vì vậy các chương trình đào tạo STEM cần ưu tiên.

Như đã trao đổi ở trên, việc xây dựng Quy hoạch được thực hiện bài bản và có đầy đủ căn cứ chính trị, pháp lý, thực tiễn và có đối sánh quốc tế… Quy hoạch tạo ra năng lực để thực hiện, chứ không phải là giải pháp duy nhất. Năng lực để đạt chính ở các nội dung đầu tư cho các trường đại học trọng tâm, trọng điểm cấp quốc gia, vùng, lĩnh vực… Quy hoạch là để đầu tư vào các lĩnh vực đó nhằm tăng cường năng lực.

Trong phần giải pháp, Quy hoạch đề xuất chính sách làm sao tăng cường năng lực nghiên cứu cho các trường. Chúng ta sẽ có những giải pháp khác ngoài quy hoạch. Bộ GD&ĐT đang trình Thủ tướng Chính phủ xem xét phê duyệt Đề án đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao phục vụ phát triển công nghệ cao; trong đó chú trọng phát triển đào tạo STEM với nhiều giải pháp đột phá.

- Bên cạnh những trường được đầu tư trọng điểm, nhiều cơ sở đào tạo lo ngại sẽ phải giải thể. Quan điểm của ông về vấn đề này?

- Như đã nói, Quy hoạch có tác động tích cực đến các cơ sở giáo dục đại học nhưng không phải để giải thể, hay trừng phạt hoặc làm các trường tổn thương. Trong quá trình thực hiện Quy hoạch, nếu các trường được đầu tư, tạo điều kiện phát triển nhưng không đạt yêu cầu, thì chứng tỏ hoạt động kém hiệu quả. Nghị quyết 19-NQ/TW ngày 25/10/2017 của Trung ương Đảng nêu rõ, những trường kém hiệu quả thì phải sắp xếp hợp nhất, sáp nhập hoặc giải thể. Tất cả vì lợi ích chung của ngành Giáo dục và xã hội.

Bộ GD&ĐT đã ban hành Chuẩn cơ sở giáo dục đại học theo Thông tư 01/2024/TT-BGDĐT; trong đó có những tiêu chí cụ thể. Nếu các trường không đạt Chuẩn sẽ phải tính đến việc sắp xếp, hợp nhất với trường khác hoặc giải thể.

- Vậy tiêu chí chọn trường đầu tư trọng điểm là gì thưa ông? Còn những trường chưa được đầu tư trọng điểm thì sao, liệu có hết cơ hội được đầu tư?

- Tiêu chí quan trọng nhất lựa chọn các trường trọng điểm là để đầu tư. Vì vậy, bên cạnh ngành trọng điểm phải lựa chọn trường trọng điểm. 6 năm nữa đến năm 2030, chúng ta không còn nhiều thời gian. Nếu trong Quy hoạch đưa ra tiêu chí trường nào đạt sẽ thành trọng điểm thì không biết bao giờ mới lựa chọn được. Vì vậy, Quy hoạch đã lựa chọn những ngành, lĩnh vực trọng điểm và các đại học trọng điểm theo ngành để đầu tư. Tiêu chí đầu tư phải dựa trên hiệu quả và chất lượng. Như vậy phải chọn những trường, cơ sở giáo dục đại học có uy tín nhất, đặc biệt trong các lĩnh vực trọng điểm.

Quy hoạch này không đưa ra tất cả, chỉ đưa ra các đại học quốc gia, đại học vùng, cơ sở giáo dục trọng điểm về đào tạo sư phạm, kỹ thuật công nghệ. Việc tập trung đầu tư cho các trường đại học trọng điểm về kỹ thuật công nghệ cũng nhằm đáp ứng nhu cầu đào tạo trong các ngành công nghệ cao như: Vi mạch bán dẫn, năng lượng hạt nhân, đường sắt tốc độ cao... Chẳng hạn, Trường Đại học Giao thông Vận tải được quy hoạch trọng điểm về kỹ thuật công nghệ, nhưng cụ thể trong lĩnh vực giao thông vận tải là để chuẩn bị cho đào tạo lĩnh vực đường sắt tốc độ cao.

Còn lại, đối với các ngành y tế, sức khỏe dự kiến có 3 - 5 trường nhưng sẽ do Bộ Y tế lựa chọn xây dựng đề án để phát triển trọng điểm. Các lĩnh vực khác sẽ do các Bộ, ngành chủ quản phụ trách lựa chọn để phát triển. Những trường không được đầu tư trọng điểm không phải không còn cơ hội, mà còn nhiều chương trình khác để đầu tư phát triển.

- Xin cảm ơn ông!

Sỹ Điền (Thực hiện)