Quy định thêm quyền hạn, trách nhiệm của Chính phủ và Thủ tướng Chính phủ

Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) sáng 18/2

Sáng 18/2, tại Kỳ họp bất thường lần thứ 9, với 463/465 đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tham gia biểu quyết tán thành (chiếm 96,86%), Quốc hội đã chính thức thông qua Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi).

Được thực hiện một số giải pháp khác quy định pháp luật

Trước khi được thông qua, thay mặt Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH), Ủy viên Ủy ban Thường vụ Quốc hội, Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Hoàng Thanh Tùng đã trình bày báo cáo giải trình, tiếp thu, chỉnh lý đối với dự thảo Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi).

Theo đó, về vị trí, chức năng của Chính phủ, Luật quy định: Chính phủ là cơ quan hành chính Nhà nước cao nhất của nước Cộng hòa Xã hội Chủ nghĩa Việt Nam, thực hiện quyền hành pháp, là cơ quan chấp hành của Quốc hội.

Chính phủ chịu trách nhiệm trước Quốc hội và báo cáo công tác trước Quốc hội, UBTVQH, Chủ tịch nước.

Đáng lưu ý, dự thảo Luật sau khi hoàn thiện đã bổ sung quy định tại điểm h khoản 8 Điều 10 về nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ: "Trên cơ sở được sự đồng ý của cấp có thẩm quyền, Chính phủ báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội cho phép thực hiện giải pháp khác với quy định của luật, nghị quyết, pháp lệnh hiện hành trong trường hợp cần huy động các nguồn lực để triển khai chương trình mục tiêu quốc gia, dự án quan trọng quốc gia, sau đó báo cáo Quốc hội tại kỳ họp gần nhất".

Đồng thời, bổ sung vào điểm e khoản 4 Điều 13 quy định về thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ: "Trường hợp thật cần thiết vì lợi ích quốc gia, phòng, chống thiên tai, dịch bệnh, bảo đảm tính mạng, tài sản của nhân dân, Thủ tướng Chính phủ quyết định áp dụng các biện pháp cấp bách khác quy định của pháp luật hiện hành, báo cáo cơ quan có thẩm quyền của Đảng, Quốc hội trong thời gian gần nhất".

Trong thời gian luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của UBTVQH chưa sửa đổi, bổ sung theo thời hạn quy định, để bảo đảm giải quyết việc phân quyền, phân cấp đối với một số lĩnh vực ưu tiên, cấp bách, giao Chính phủ ban hành văn bản quy phạm pháp luật điều chỉnh một số nhiệm vụ, quyền hạn và quy định khác có liên quan đến việc thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn của Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ đang được quy định trong các điều, khoản, điểm có liên quan tại luật, nghị quyết của Quốc hội, pháp lệnh, nghị quyết của UBTVQH để thống nhất áp dụng, báo cáo UBTVQH; trường hợp liên quan đến luật, nghị quyết của Quốc hội thì báo cáo Quốc hội tại kỳ họp Quốc hội gần nhất.

Trong thời gian cơ quan có thẩm quyền chưa ban hành văn bản quy phạm pháp luật để điều chỉnh nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ phù hợp với quy định của Luật này thì các quy định của pháp luật hiện hành về nhiệm vụ, quyền hạn của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ được tiếp tục thực hiện cho đến khi cơ quan có thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật sửa đổi, bổ sung hoặc thay thế.

Đại biểu Quốc hội biểu thông qua Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) sáng 18/2

Rõ hơn quy định về phân quyền, phân cấp, ủy quyền

Ông Hoàng Thanh Tùng cho biết, dự thảo Luật đã tiếp thu mạnh mẽ ý kiến đóng góp của ĐBQH trong đổi mới mạnh mẽ cơ chế phân định thẩm quyền, phân cấp, ủy quyền nhằm thực hiện chủ trương của Đảng về đẩy mạnh phân cấp, phân quyền.

Về nguyên tắc tổ chức và hoạt động của Chính phủ, Luật quy định tuân thủ Hiến pháp và pháp luật, quản lý xã hội bằng Hiến pháp và pháp luật, thực hiện nguyên tắc tập trung dân chủ; bảo đảm bình đẳng giới.

Tổ chức bộ máy hành chính quản lý đa ngành, đa lĩnh vực, tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả; bảo đảm nguyên tắc cơ quan cấp dưới phục tùng sự lãnh đạo, chỉ đạo và chấp hành nghiêm chỉnh quyết định của cơ quan cấp trên.

Phân định rõ nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm giữa Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ với Bộ trưởng, Thủ trưởng cơ quan ngang Bộ và chức năng, phạm vi quản lý giữa các Bộ, cơ quan ngang Bộ; bảo đảm nguyên tắc tập thể lãnh đạo, cá nhân phụ trách, đề cao trách nhiệm cá nhân của người đứng đầu. Phân quyền, phân cấp hợp lý giữa Chính phủ với chính quyền địa phương, bảo đảm quyền quản lý thống nhất của Chính phủ và phát huy tính chủ động, sáng tạo, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương.

Về chế độ làm việc của Chính phủ và từng thành viên Chính phủ, Luật quy định: Chế độ làm việc của Chính phủ, các thành viên Chính phủ được thực hiện trên cơ sở phân định rõ chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn và đề cao trách nhiệm của Thủ tướng Chính phủ, từng thành viên Chính phủ theo quy định của pháp luật. Chính phủ làm việc theo chế độ tập thể, quyết định theo đa số. Chính phủ ban hành Quy chế làm việc của Chính phủ.

Đối với đề nghị làm rõ thêm các nội dung về phân quyền, phân cấp, ủy quyền, UBTVQH nhận thấy, dự thảo Luật đã được thiết kế đồng bộ với quy định tại dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi) về phân quyền.

Trong đó, xác định rõ cơ quan, tổ chức, cá nhân tiếp nhận quyền được quy định tại các luật, nghị quyết của Quốc hội.

Đối với những vấn đề đã phân quyền cho chính quyền địa phương theo nguyên tắc phân quyền quy định tại Luật Tổ chức chính quyền địa phương thì chính quyền địa phương chủ động quyết định, tổ chức thực hiện và chịu trách nhiệm về nhiệm vụ, quyền hạn được phân quyền.

Về phân cấp, UBTVQH đã chỉ đạo rà soát, bảo đảm tính đồng bộ, thống nhất và xác định rõ về chủ thể phân cấp, chủ thể nhận phân cấp và trách nhiệm của các chủ thể này; cách thức thực hiện việc phân cấp.

Trên cơ sở nguyên tắc phân cấp tại Luật này, khi thực hiện phân quyền, phân cấp, văn bản pháp luật chuyên ngành sẽ xác định cụ thể các vấn đề không được phân cấp.

Về ủy quyền, các nội dung trong dự thảo Luật đã được thiết kế đồng bộ với quy định tại dự thảo Luật Tổ chức chính quyền địa phương (sửa đổi), theo đó xác định rõ chủ thể ủy quyền, chủ thể được ủy quyền và trách nhiệm của các chủ thể này; cách thức, nội dung, phạm vi, thời hạn ủy quyền và các điều kiện mang tính nguyên tắc trong việc thực hiện ủy quyền. Những quy định nêu trên trong dự thảo Luật đã thể hiện yêu cầu mà ĐBQH đã nêu.

Ngoài ra, có ý kiến đề nghị quy định việc phân cấp, phân quyền, ủy quyền phải rành mạch, rõ ràng, đồng bộ, toàn diện, triệt để, có liên đới chịu trách nhiệm; tăng cường giám sát của cơ quan phân cấp, phân quyền; làm rõ trường hợp cấp dưới nhận việc phân cấp, phân quyền, ủy quyền mà nhận thấy không đủ điều kiện thực hiện thì có quyền từ chối hay không.

Ông Tùng cho biết, UBTVQH nhận thấy trách nhiệm giám sát thực hiện phân cấp, phân quyền đã thể hiện tại khoản 7 Điều 6; cơ chế liên đới chịu trách nhiệm đã thể hiện tại khoản 3 và khoản 4 Điều 8, khoản 4 và khoản 5 Điều 9; cơ chế từ chối nhận phân cấp, ủy quyền đã thể hiện tại khoản 5 Điều 8 và khoản 6 Điều 9, bảo đảm hài hòa giữa nguyên tắc thực thi công vụ tại khoản 2 Điều 5 "bảo đảm nguyên tắc cơ quan cấp dưới phục tùng sự lãnh đạo, chỉ đạo và chấp hành nghiêm chỉnh quyết định của cơ quan cấp trên" và việc cơ quan, tổ chức, người nhận phân cấp, ủy quyền được chủ động trong góp ý, đề nghị điều chỉnh nội dung phân cấp, ủy quyền khi không bảo đảm điều kiện thực hiện.

Luật Tổ chức Chính phủ (sửa đổi) gồm 5 Chương, 3 Điều, có hiệu lực thi hành từ ngày 1/3/2025.

Minh Minh