Quảng Ninh phát huy giá trị văn hóa gắn với phát triển bền vững

Người dân ở Bình Liêu gìn giữ văn hóa ẩm thực truyền thống.

Kho tàng văn hóa đồ sộ

Được ví như “Việt Nam thu nhỏ”, Quảng Ninh hội tụ nhiều giá trị văn hóa đặc sắc của nhiều dân tộc, vùng miền.

Hiện Quảng Ninh có 637 di sản văn hóa vật thể (đình, chùa, đền, miếu, danh lam thắng cảnh…); 362 di sản văn hóa phi vật thể (lễ hội, phong tục, tập quán, trò chơi dân gian...), trong đó có 8 di tích quốc gia đặc biệt; 12 di sản văn hóa phi vật thể được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia; Di sản thực hành Then của người Tày, Nùng, Thái ở Việt Nam (trong đó có Then nghi lễ người Tày ở huyện Bình Liêu) được ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.

Quảng Ninh cũng là nơi duy nhất có nhà vua sau khi thắng giặc ngoại xâm từ bỏ ngai vàng lên núi hóa Phật, để lại Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử mang bản sắc riêng của Phật giáo Việt Nam với tư tưởng về hòa nhập đạo pháp với dân tộc và đoàn kết các tôn giáo.

Trong tất cả các giai đoạn lịch sử, Đảng và Nhà nước ta luôn nhất quán quan điểm coi văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu, vừa là sức mạnh nội sinh, động lực quan trọng để phát triển đất nước.

Biểu diễn hát Then của người Tày ở Bình Liêu.

Thực hiện quan điểm xuyên suốt này, Quảng Ninh đã có nhiều chủ trương, chính sách thể hiện sự nhất quán về tư duy và hành động khẳng định văn hóa là nguồn tài nguyên tiềm tàng, quý hóa nhất.

Con người được xác định là nguồn lực quan trọng nhất, là trung tâm, chủ thể, nguồn lực chủ yếu và là mục tiêu của sự phát triển bền vững, mọi sự phát triển đích cuối đều vì hạnh phúc của nhân dân.

Suốt nhiều năm qua, Quảng Ninh luôn kiên trì kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế nhanh, bền vững với phát triển văn hóa, con người, xây dựng nền văn hóa giàu bản sắc Quảng Ninh.

Khơi dậy và phát huy mạnh mẽ giá trị văn hóa, sức mạnh con người Quảng Ninh, truyền thống và sức mạnh “kỷ luật và đồng tâm”, sự năng động, sáng tạo, ý chí tự lực, tự cường, khát vọng đổi mới vượt lên mạnh mẽ và bền vững của nhân dân các dân tộc tỉnh Quảng Ninh.

Văn hóa là cội nguồn của dân tộc

Tiếp nối những kết quả đã đạt được của Nghị quyết số 11-NQ/TU ngày 9/3/2018, tỉnh Quảng Ninh tiếp tục ban hành Nghị quyết số 17-NQ/TU ngày 30/10/2023 về xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Quảng Ninh trở thành nguồn lực nội sinh, động lực cho phát triển nhanh, bền vững.

Nghị quyết đã đặt ra 18 mục tiêu phát triển con người Quảng Ninh toàn diện cả về nhân cách, trí tuệ, năng lực sáng tạo, thể chất, tâm hồn, trách nhiệm xã hội, nghĩa vụ công dân, ý thức tuân thủ pháp luật, tình yêu quê hương, đất nước với các đặc trưng “Bản lĩnh, Tự cường, Kỷ cương, Đoàn kết, Nghĩa tình, Hào sảng, Sáng tạo, Văn minh” phù hợp với xu thế thời đại, thích ứng với xu thế của cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư và yêu cầu phát triển kinh tế, xã hội.

Năm 2024, Quảng Ninh lựa chọn chủ đề công tác năm là “Nâng cao chất lượng tăng trưởng kinh tế; phát triển văn hóa, con người giàu bản sắc Quảng Ninh”, tiếp tục huy động sự vào cuộc tích cực, quyết tâm của các cấp ủy, chính quyền và nhân dân trong việc vun bồi, nuôi dưỡng, phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Quảng Ninh trong xây dựng khối đại đoàn kết, tạo nên sức mạnh tổng hợp để phát triển bền vững và hội nhập quốc tế.

Người Dao Thanh Y nô nức trẩy hội làng Bằng Cả, xã Bằng Cả, TP Hạ Long.

Phát triển văn hóa, con người chính là một trong những yếu tố có vai trò quyết định sức mạnh và vị thế của mỗi quốc gia, dân tộc trên trường quốc tế. Thực tiễn đã chứng minh, chủ trương đầu tư cho phát triển văn hóa, con người, đã và đang góp phần quan trọng tạo dựng nên vóc dáng của một Quảng Ninh hôm nay với các đặc trưng “Thiên nhiên tươi đẹp, Văn hóa đặc sắc, Xã hội văn minh, Hành chính minh bạch, Kinh tế phát triển, Nhân dân hạnh phúc”, hiện thực hóa mục tiêu trở thành tỉnh kiểu mẫu, giàu đẹp, văn minh, hiện đại.

Điển hình như huyện Bình Liêu, với hơn 96% dân số là đồng bào dân tộc, địa phương này là vùng đất văn hóa đa dạng, giàu bản sắc, trở thành tài nguyên vô giá để huyện phát triển du lịch.

Trong những năm qua, huyện đã chú trọng dành nhiều nguồn lực hoàn thành Đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa tiêu biểu tộc người Tày Bình Liêu phục vụ phát triển du lịch cộng đồng đến năm 2025, định hướng đến năm 2030”; hoàn thiện đề cương Đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa người Dao gắn với phát triển du lịch cộng đồng tại bản Sông Moóc, xã Đồng Văn giai đoạn 2022-2025, định hướng đến năm 2030”, Đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa người Sán Chỉ gắn với phát triển du lịch cộng đồng tại bản Lục Ngù, xã Húc Động giai đoạn 2022-2025, định hướng đến năm 2030”; xây dựng cuốn sách “Học tiếng Tày Bình Liêu”... qua đó, xây dựng thành “bảo tàng sống” trong cộng đồng các dân tộc.

Bên cạnh khôi phục và duy trì các lễ hội đặc sắc của các dân tộc thiểu số như Lễ hội đình Lục Nà của người Tày, hội Soóng cọ của người Sán Chỉ, ngày hội Kiêng gió của người Dao Thanh Phán… huyện cũng quan tâm tổ chức các chương trình hoạt động du lịch mới dựa trên bản sắc văn hóa các dân tộc như: Hội hoa sở, Hội mùa vàng, Ngày hội Văn hóa - Thể thao các dân tộc huyện Bình Liêu…

Những hoạt động này đã giới thiệu những nét đẹp trong văn hóa truyền thống, phong tục tập quán của đồng bào các dân tộc trên địa bàn huyện tới du khách, tạo sản phẩm du lịch độc đáo, hấp dẫn du khách.

Huyện Ba Chẽ thi đua thực hiện tốt các nội dung theo tinh thần Nghị quyết số 17-NQ/TU của tỉnh.

Xác định văn hóa là cội nguồn của dân tộc, thời gian qua, các địa phương đặc biệt chú trọng đến công tác giáo dục văn hóa cho học sinh trên địa bàn, từ đó, củng cố niềm tự hào của thế hệ trẻ vào các giá trị nhân văn tốt đẹp, giá trị lịch sử. Xây dựng cảm xúc, lý tưởng đúng đắn, góp phần xây dựng cuộc sống của bản thân, gia đình và xã hội ngày một tốt đẹp hơn...

Có thể kể đến như huyện Ba Chẽ, bên cạnh giảng dạy về lịch sử Đảng bộ huyện, Ba Chẽ đã biên soạn và phát hành tài liệu giáo dục truyền thống và lịch sử huyện Ba Chẽ cho cấp Tiểu học và THCS. Riêng cấp học Mầm non, huyện cũng tổ chức lồng ghép giáo dục văn hóa địa phương thông qua các hoạt động như: Phát triển “Ngôn ngữ và văn hóa dân tộc”, “Ngày Tết quê em”, “Em làm chú bộ đội”… Học sinh cấp THPT được tham gia vào các phiên chợ vùng cao, hoạt động Stem tìm hiểu văn hóa, trang phục và ẩm thực truyền thống của các dân tộc.

Huyện Ba Chẽ cũng đã tiến hành phục dựng, mở 12 lớp truyền dạy văn hóa phi vật thể cho 320 người về các nội dung: Dạy hát dân ca, dân vũ, thêu hoa văn của người Dao; hát soóng cọ của người Sán Chay; hát then đàn tính của người Tày…

Bên cạnh đó thành lập các CLB hát soóng cọ, hát đối, hát then, thêu thổ cẩm với hơn 230 người tham gia. Đặc biệt, một số nghi lễ đặc trưng của người Dao như nhảy lửa, múa rùa, dân ca cổ, dân vũ... đang từng bước được phục dựng. Tùy từng cấp học, học sinh trên địa bàn huyện đều được tham gia vào các câu lạc bộ tìm hiểu lịch sử, giữ gìn, xây dựng bản sắc văn hóa.

Minh Cương