Quản lý chặt tàu cá, tăng cường chống khai thác IUU

Trong bối cảnh nghề cá của Việt Nam đứng trước áp lực từ “thẻ vàng” của Ủy ban Châu Âu (EC), tỉnh Cà Mau đặt quyết tâm mạnh mẽ với tinh thần trách nhiệm cao nhằm ngăn chặn hiệu quả các hành vi: khai thác thủy sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định (IUU).

Ông Lê Văn Sử, Phó chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau cho biết địa phương đang thực hiện cao điểm chống khai thác IUU, huy động toàn bộ lực lượng chuyên môn từ xã đến tỉnh để điều tra, xác minh, lập hồ sơ số hóa đối với các tàu cá có nguy cơ cao vi phạm.

Các loại tàu được theo dõi gồm: tàu đã sang bán nhưng chưa sang tên, tàu nằm bờ, tàu hết hạn giấy phép, hết hạn đăng kiểm, mất kết nối VMS... Việc số hóa và quản lý từng đối tượng cụ thể nhằm kịp thời ngăn chặn, xử lý nghiêm hành vi vi phạm theo đúng quy định pháp luật.

Tỉnh Cà Mau tăng cường công tác quản lý tàu cá, hướng tới gỡ thẻ vàng IUU

Tính đến cuối tháng 5.2025, toàn tỉnh Cà Mau có 4.438 tàu cá, trong đó có 1.550 tàu có chiều dài từ 15m trở lên. Trong 5 tháng đầu năm, sản lượng khai thác đạt gần 102.000 tấn, bằng 42,4% kế hoạch năm. Hiện nay, tỉnh Cà Mau có 5 cảng cá đang hoạt động, trong đó 2 cảng Sông Đốc và Rạch Gốc (loại 2) đã được chỉ định phục vụ chứng nhận nguồn gốc thủy sản; cảng Cái Đôi Vàm (loại 3) đủ điều kiện cho tàu cá vùng khơi cập bến.

Đồng thời, địa phương đã lập danh sách theo dõi 464 tàu cá, gồm 463 tàu hết hạn giấy phép và 1 tàu chưa được cấp giấy phép. Trong đó, có 310 tàu nằm trong nhóm nguy cơ cao, cần quản lý chặt vì đã hết hạn giấy phép, đăng kiểm. Về đăng kiểm, đến giữa tháng 5.2025 có 2.677/3.085 tàu còn hạn, đạt 86,77%, còn lại 408 tàu đã hết hạn, chiếm hơn 13%.

Cà Mau đang áp dụng hai phần mềm gồm: hệ thống liên thông kiểm soát tàu cá và bảng dữ liệu Excel online trên nền tảng Google Sheets để quản lý thông tin. Từ đầu năm đến nay, lực lượng chức năng đã phát hiện và xử phạt 70/78 trường hợp vi phạm, tổng số tiền xử phạt lên tới 1,7 tỉ đồng. Trong đó, riêng vi phạm IUU là 23 vụ/25 trường hợp, với số tiền xử phạt 783 triệu đồng.

Đặc biệt, tỉnh kiên quyết không cho tàu cá không đủ điều kiện ra khơi, đồng thời xử lý nghiêm cán bộ liên quan để xảy ra sai sót trong giám sát tại cảng, văn phòng IUU hoặc các trạm biên phòng.

Với đường bờ biển dài 254km và hơn 50 cửa sông, rạch thông ra biển, Cà Mau gặp rất nhiều khó khăn trong kiểm tra, kiểm soát tàu cá. Nhiều cửa biển không có lực lượng trực, tàu cá dễ dàng trốn kiểm soát. Ngoài ra, tình trạng sang nhượng tàu không khai báo, nhất là đưa tàu ra ngoài tỉnh, gây khó khăn cho việc xác minh, truy vết khi xảy ra vi phạm.

Một trong những thách thức lớn hiện nay là việc xác định nguyên nhân thiết bị giám sát hành trình (VMS) mất tín hiệu kết nối. Cả nước hiện chưa ban hành quy chuẩn kỹ thuật quốc gia cho VMS, dẫn đến khó kiểm soát chất lượng và không thể ràng buộc trách nhiệm nhà cung cấp khi thiết bị bị lỗi. Điều này khiến nhiều ngư dân lâm vào cảnh tốn kém chi phí sửa chữa, trong khi buộc phải đưa tàu vào cảng trong 10 ngày theo quy định.

Cùng với đó, hạ tầng nghề cá còn hạn chế, số cảng cá chỉ định chưa đáp ứng đủ nhu cầu cập/rời cảng để bốc dỡ sản phẩm phục vụ truy xuất nguồn gốc. Công tác xử lý vi phạm cũng gặp nhiều trở ngại khi không thể thu thập chứng cứ ngoài lời khai, do vi phạm xảy ra ở vùng biển nước ngoài hoặc vùng giáp ranh, tàu cá đã vô hiệu hóa VMS hoặc ngụy biện lý do bị trôi dạt, hỏng máy…

Hoạt động truy xuất nguồn gốc thủy sản được kiểm soát chặt chẽ

Ông Châu Công Bằng, Phó giám đốc điều hành Sở Nông nghiệp - Môi trường khẳng định: “Cà Mau không chỉ quyết tâm mà còn hành động thực chất để gỡ thẻ vàng IUU. Việc siết chặt quản lý tàu cá, tăng cường kết nối dữ liệu GSHT, truy xuất nguồn gốc và nâng cao vai trò, trách nhiệm các địa phương là nhiệm vụ hàng đầu”.

Tỉnh Cà Mau đặt mục tiêu tất cả chủ tàu có nguy cơ cao vi phạm IUU đều phải ký cam kết không ra khơi nếu chưa đảm bảo điều kiện. Tàu cá thuộc diện nguy cơ cao sẽ được theo dõi, giám sát chặt. 100% hồ sơ số hóa phải đạt yêu cầu để sẵn sàng cung cấp theo đề nghị từ đoàn thanh tra EC và các cơ quan trung ương.

Trần Khải