Quan hệ thương mại Việt Nam - Trung Quốc: Nền tảng cho sự phát triển kinh tế bền vững trong tương lai

Phương tiện chuyên chở hàng hóa qua cửa khẩu quốc tế đường bộ số II Kim Thành. Ảnh: VGP

Kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và Trung Quốc đã không ngừng tăng trưởng trong những năm gần đây. Theo số liệu năm 2024, tổng kim ngạch thương mại hai chiều đạt 205,2 tỷ USD, lần đầu tiên vượt mốc 200 tỷ USD. Trong đó, xuất khẩu của Việt Nam sang Trung Quốc đạt 61,2 tỷ USD, giảm nhẹ so với năm 2023, trong khi nhập khẩu từ Trung Quốc tăng mạnh, đạt 144 tỷ USD, tăng 30,1% so với năm trước. Mặc dù cán cân thương mại giữa hai nước chưa cân bằng, nhưng con số này vẫn cho thấy mối quan hệ thương mại ngày càng mở rộng và đóng vai trò quan trọng đối với nền kinh tế Việt Nam.

Việt Nam xuất khẩu sang Trung Quốc nhiều mặt hàng chủ lực như nông sản (gạo, cà phê, hạt điều, trái cây...), thủy sản, linh kiện điện tử, dệt may, cao su và dầu thô. Đặc biệt, nông sản Việt Nam có lợi thế lớn tại thị trường Trung Quốc nhờ vào sự gần gũi về địa lý và nhu cầu tiêu dùng cao. Sản phẩm như sầu riêng, thanh long, xoài, chanh leo đã có chỗ đứng vững chắc và tiếp tục tăng trưởng mạnh trong năm 2024. Trong khi đó, Việt Nam nhập khẩu từ Trung Quốc các mặt hàng như máy móc, thiết bị công nghiệp, nguyên vật liệu phục vụ sản xuất, hàng tiêu dùng và linh kiện điện tử. Sự đa dạng trong cơ cấu hàng hóa giữa hai nước giúp tận dụng được lợi thế so sánh của từng bên, góp phần vào sự phát triển kinh tế chung.

Bên cạnh thương mại truyền thống, thương mại điện tử giữa hai nước cũng phát triển nhanh chóng. Các nền tảng thương mại điện tử đang trở thành kênh quan trọng để doanh nghiệp Việt Nam tiếp cận thị trường Trung Quốc. Đặc biệt, các sản phẩm nông sản Việt Nam như sầu riêng, chanh leo, vải thiều đã được xuất khẩu mạnh mẽ sang Trung Quốc thông qua các kênh trực tuyến, mở ra cơ hội lớn cho doanh nghiệp Việt Nam tham gia vào thị trường tiêu dùng rộng lớn này.

Cơ sở hạ tầng giữa Việt Nam và Trung Quốc ngày càng được nâng cấp để phục vụ nhu cầu thương mại song phương. Các tuyến đường cao tốc, hệ thống cửa khẩu, đường sắt liên vận và cảng biển đang được đầu tư mở rộng, giúp giảm chi phí vận chuyển và tăng cường khả năng lưu thông hàng hóa. Điều này đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy xuất nhập khẩu giữa hai nước, đảm bảo hàng hóa được luân chuyển nhanh chóng và hiệu quả hơn.

Bên cạnh các tuyến thương mại chính ngạch, thương mại biên giới giữa Việt Nam và Trung Quốc cũng đóng vai trò quan trọng, đặc biệt đối với các tỉnh giáp biên như Lạng Sơn, Quảng Ninh, Lào Cai và Cao Bằng. Hoạt động thương mại biên giới giúp thúc đẩy sự phát triển kinh tế địa phương, tạo việc làm cho hàng triệu lao động và cung cấp hàng hóa thiết yếu cho người dân hai nước. Năm 2024, thương mại biên giới Việt Nam - Trung Quốc ghi nhận sự phục hồi mạnh mẽ sau đại dịch và sự gián đoạn chuỗi cung ứng toàn cầu. 2 tháng đầu năm 2025, thương mại Việt Nam - Trung Quốc tiếp tục khởi sắc và đã đạt 31,2 tỷ USD, đóng góp đáng kể vào tổng kim ngạch thương mại song phương.

Các mặt hàng được giao dịch chủ yếu qua biên giới bao gồm nông sản, thủy sản, hàng tiêu dùng, vật liệu xây dựng và thiết bị điện tử. Trong đó, nông sản Việt Nam như dưa hấu, thanh long, xoài và vải thiều tiếp tục là những mặt hàng xuất khẩu chủ lực qua các cửa khẩu như Hữu Nghị, Móng Cái và Kim Thành. Chính phủ hai nước đã và đang thực hiện nhiều chính sách nhằm thúc đẩy thương mại biên giới, bao gồm việc nâng cấp cơ sở hạ tầng cửa khẩu, áp dụng công nghệ thông tin trong quản lý hải quan và đơn giản hóa thủ tục thông quan. Việc mở rộng các kho ngoại quan và khu thương mại tự do tại các tỉnh biên giới giúp cải thiện hiệu quả vận chuyển hàng hóa, giảm thời gian chờ đợi và tối ưu hóa chuỗi cung ứng.

Việt Nam có nhiều cơ hội và tiềm năng xuất khẩu các sản phẩm rau, củ, quả sang Trung Quốc. Ảnh: CTV

Việt Nam và Trung Quốc đều tham gia vào nhiều hiệp định thương mại tự do quan trọng như RCEP (Hiệp định đối tác kinh tế toàn diện khu vực), ACFTA (Hiệp định thương mại tự do ASEAN - Trung Quốc). Những hiệp định này đã giúp giảm thuế quan, tạo điều kiện thuận lợi hơn cho các doanh nghiệp hai nước mở rộng hợp tác và tăng cường quan hệ kinh tế. Chính phủ hai bên cũng liên tục có những chính sách hỗ trợ, đẩy mạnh thương mại song phương thông qua các hội nghị, diễn đàn kinh tế và các chương trình xúc tiến thương mại.

Thành tựu thương mại giữa Việt Nam và Trung Quốc mang lại nhiều ý nghĩa quan trọng đối với cả hai quốc gia. Trước hết là sự thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, tạo ra nguồn thu nhập lớn cho các doanh nghiệp và người lao động. Hàng triệu việc làm đã được tạo ra nhờ sự phát triển của thương mại song phương, từ các doanh nghiệp sản xuất, xuất nhập khẩu đến các ngành dịch vụ phụ trợ. Bên cạnh đó, thương mại với Trung Quốc giúp Việt Nam tiếp cận nguồn nguyên vật liệu dồi dào, phục vụ cho ngành công nghiệp chế biến, chế tạo. Việc nhập khẩu máy móc, linh kiện và công nghệ từ Trung Quốc giúp doanh nghiệp Việt Nam nâng cao năng lực sản xuất, từ đó tăng cường khả năng cạnh tranh trên thị trường quốc tế.

Ngoài ra, thương mại biên giới đóng vai trò quan trọng trong việc phát triển kinh tế địa phương, đặc biệt là các tỉnh giáp biên. Hoạt động xuất nhập khẩu qua biên giới không chỉ giúp nông sản và hàng hóa Việt Nam tiếp cận thị trường rộng lớn, mà còn góp phần thúc đẩy hạ tầng cơ sở, giao thông và dịch vụ tại khu vực biên giới. Cùng với đó, quan hệ thương mại Việt Nam - Trung Quốc đóng góp vào sự ổn định chính trị và hợp tác khu vực. Thông qua các hiệp định thương mại tự do và cơ chế hợp tác song phương, hai nước đã xây dựng được mối quan hệ đối tác vững chắc, tạo nền tảng cho sự phát triển bền vững trong tương lai.

Tuy nhiên, bên cạnh những lợi ích, thương mại song phương cũng đặt ra một số thách thức như nhập siêu, sự phụ thuộc vào thị trường Trung Quốc và yêu cầu cao về tiêu chuẩn chất lượng. Thương mại giữa Việt Nam và Trung Quốc đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, đóng góp đáng kể vào sự phát triển kinh tế của cả hai nước. Với sự hợp tác chặt chẽ, chính sách hỗ trợ và sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, quan hệ thương mại song phương sẽ tiếp tục mở rộng trong tương lai.

Thu Minh