Phụ nữ, viết lách và đấu tranh!

Virginia Woolf đã thẳng thắn chỉ ra nhiều khó khăn của người phụ nữ khi viết lách. Ảnh: Một cảnh trong phim Vita & Virginia.

Ở Việt Nam, thời hiện đại cũng không thiếu những nữ nhà văn chiếm lĩnh văn đàn, ngang ngửa nam giới. Đó là những Lê Minh Khuê, Dạ Ngân, Y Ban, Nguyễn Thị Thu Huệ... Những lớp kế cận có thể kể đến Nguyễn Ngọc Tư, Đỗ Bích Thúy, Tống Ngọc Hân... và còn rất nhiều cây bút trẻ hơn nữa đang nối tiếp con đường sáng tạo.

Nhưng có đúng là phụ nữ viết văn dễ dàng như nam giới? Nhìn vào bề nổi thì đúng như vậy nhưng xét những yếu tố chi tiết thì phụ nữ dường như có nhiều khó khăn để vượt qua hơn rất nhiều so với nam giới. Nhà văn Nguyễn Huy Thiệp trong một phát biểu có vẻ mang hơi hướm “áp đặt” kiểu đàn ông đã cho rằng: Phụ nữ chỉ cần mỗi tháng vật vã với kinh kì của họ đã đủ mệt rồi chứ nói gì đến việc viết văn nặng nhọc!

Ý của Nguyễn Huy Thiệp là với những hạn chế nhất định về thể chất so với nam giới và các nghĩa vụ làm vợ, làm mẹ của mình, phụ nữ có ít thời gian để viết hoặc thường viết những tác phẩm xinh xẻo, vừa phải mà thôi.

Nhận định có vẻ “vui miệng” của Nguyễn Huy Thiệp không phải không có lý, nhưng nó chỉ đúng một phần và đang thay đổi. Đúng là phụ nữ với thể trạng của mình, họ bị thách thức hơn khi làm những công việc nặng nhọc. Viết văn là công việc nặng nhọc, ít nhất là về mặt tinh thần. Nó chưa hề dễ dàng với bất cứ ai, kể cả là nam giới, nếu muốn sáng tạo ra những tác phẩm có giá trị thực sự.

Ngoài ra với thiên chức làm vợ, làm mẹ, họ hầu như không có thời gian rảnh rỗi cho mình, mà viết văn là công việc đòi hỏi rất nhiều thời gian và tĩnh tâm, hầu như các nhà văn đều phải làm một nghề khác để kiếm sống, những người chỉ viết văn để sống khá ít.

Phụ nữ thường không có không gian, thời gian và tâm thế xã hội ủng hộ. Thậm chí một nữ nhà văn tiên phong trong cách tân văn học là Virginia Woolf đã viết hẳn một chuyên luận Căn phòng riêng để thuyết trình vấn đề “phụ nữ và tiểu thuyết”, sự đấu tranh của phụ nữ để có quyền viết văn như nam giới, cùng với vai trò và khả năng của phụ nữ trong nghề.

Nhưng sự thay đổi trong xã hội hiện đại ngày càng nhiều, phụ nữ cơ bản đã được giải phóng từ gánh nặng giới và trách nhiệm gia đình. Họ có các phương tiện hiện đại hỗ trợ và nam giới chia sẻ một phần trách nhiệm. Phụ nữ có nhiều thời gian hơn, cũng như sức khỏe thể chất và tinh thần được cải thiện.

Nhiều nhà văn nữ đã bước vào con đường chuyên nghiệp, trở thành những tác giả nổi tiếng và bán chạy, họ có thể sống bằng nghề. Nước Mỹ có nhà văn Ayn Rand với những cuốn tiểu thuyết lừng danh như Suối nguồn, Atlas vươn mình từng có tác động rất lớn đến những người trẻ, là sách gối đầu cho rất nhiều thế hệ.

Uông Triều/ Trần Lê Books & NXB Văn học