Phòng tránh sốt xuất huyết - Những giải pháp nào hiệu quả?

Lực lượng chức năng hướng dẫn người dân phường Việt Hưng (quận Long Biên) diệt bọ gậy phòng, chống dịch sốt xuất huyết.

Sốt xuất huyết đang trở nên khó lường, nguy hiểm

Theo báo cáo của Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế), trung bình mỗi năm, nước ta ghi nhận khoảng 200.000 người mắc sốt xuất huyết, trong đó có khoảng 40 trường hợp tử vong. Riêng từ đầu năm 2024 đến nay có khoảng 126.000 ca bệnh, trong đó có 20 ca tử vong. Dịch bệnh này hiện phổ biến ở hầu hết các tỉnh, thành phố trên cả nước. Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho biết, Việt Nam được liệt kê trong số các quốc gia có gánh nặng sốt xuất huyết nghiêm trọng nhất. Điều đáng nói, dịch bệnh này đang trở nên khó lường và nguy hiểm hơn vì không còn diễn biến theo chu kỳ, thậm chí đã mở rộng vùng lưu hành.

Đề cập đến những yếu tố khiến dịch bệnh sốt xuất huyết khó kiểm soát, GS.TS Vũ Sinh Nam, cố vấn cao cấp về sốt xuất huyết, Viện Vệ sinh dịch tễ trung ương, Tổng Thư ký Hội Y học dự phòng Việt Nam cho biết, trước đây, chu kỳ từ 10 đến 12 năm xảy ra 1 vụ dịch lớn. Thế nhưng gần đây, từ năm 2019 đến năm 2023 đã có 2 vụ dịch lớn. Cụ thể, năm 2019 có hơn 300.000 ca và năm 2022 là 370.000 ca với 150 ca tử vong. Thêm vào đó, dịch tễ sốt xuất huyết ở Việt Nam hiện nay có thay đổi. Trước đây, dịch bệnh chủ yếu tập trung ở Đồng bằng sông Cửu Long và ven biển miền Trung nhưng hiện đã lan rộng ra các tỉnh, thành phố vùng Đông Nam Bộ, Bắc Trung Bộ, Tây Nguyên. Đặc biệt, các địa phương ở khu vực miền Bắc như Hà Nội và một số tỉnh miền núi hiện cũng đã ghi nhận sốt xuất huyết lưu hành.

“Khác với muỗi truyền bệnh sốt rét hay viêm não Nhật Bản là trú đậu ở ngoài nhà, muỗi vằn truyền bệnh sốt xuất huyết ở trong nhà, thích hút máu người, sinh sản và đẻ trứng dưới nguồn nước sạch do con người tạo ra. Vì vậy, nếu chỉ có sự vào cuộc của ngành Y tế, chính quyền địa phương thì chúng ta không thể diệt được muỗi, vector truyền bệnh, mà cần sự tham gia tích cực, chủ động của cộng đồng”, GS.TS Vũ Sinh Nam nói.

Đồng quan điểm trên, Tiến sĩ Hoàng Minh Đức, Cục trưởng Cục Y tế dự phòng (Bộ Y tế) thừa nhận, để kiểm soát dịch bệnh sốt xuất huyết không đơn giản. Trước đây, nước ta có chương trình mục tiêu quốc gia, chủ yếu dùng mạng lưới cộng tác viên ở xã, phường, thôn, bản để truyền thông, hướng dẫn người dân phòng, chống sốt xuất huyết bằng cách loại bỏ lăng quăng, bọ gậy ở các dụng cụ chứa nước sạch trong nhà, nhờ đó, số ca bệnh đã giảm. Tuy nhiên, sau khi chương trình mục tiêu quốc gia kết thúc vào năm 2020, căn cứ theo quy định, các địa phương bố trí ngân sách phòng, chống sốt xuất huyết. Thế nhưng, khi không có chương trình cụ thể thì vấn đề tuyên truyền, chỉ đạo cũng giảm bớt. Chính vì vậy, trong những năm gần đây, sốt xuất huyết quay trở lại. Đơn cử như tại Hà Nội, năm 2023 đã có hơn 40.000 ca, cao nhất từ trước đến nay. Năm nay, đến thời điểm này, Hà Nội có hơn 7.800 ca.

Cần giải pháp bền vững

Một nghiên cứu đánh giá về tài chính cho công tác phòng, chống sốt xuất huyết cho thấy, mỗi người nhập viện tốn 6-10 triệu đồng. Cùng với đó, mỗi bệnh nhân lại cần một số người nhà đi theo chăm sóc đã tạo ra gánh nặng về kinh tế - xã hội rất lớn. Hơn nữa, trước đây, sốt xuất huyết chủ yếu lây nhiễm ở người dưới 15 tuổi. Thế nhưng, hiện nay, bệnh gặp ở tất cả lứa tuổi với tỷ lệ mắc, nhập viện, mức độ tăng nặng như nhau. Với gánh nặng bệnh cao và điều kiện khí hậu thuận lợi cho sự phát triển của muỗi truyền bệnh, Việt Nam cần tập trung vào các giải pháp bền vững, trong đó vắc xin là một phần không thể thiếu.

Tại Việt Nam, vắc xin phòng bệnh sốt xuất huyết đã được Bộ Y tế cấp phép lưu hành vào tháng 5-2024. Tỷ lệ tiêm vắc xin không bị nhiễm sốt xuất huyết đạt 85% và khi bị nhiễm thì hơn 90% không có triệu chứng nặng phải nhập viện. GS.TS Vũ Sinh Nam cho rằng, theo hướng dẫn của WHO, ngoài việc sử dụng vắc xin thì không thể lơ là công tác phòng, chống vector truyền bệnh. Vấn đề này đang được triển khai ở nhiều nước, như Thái Lan, Indonesia. Theo đó, dù các nước đã áp dụng vắc xin phòng bệnh sốt xuất huyết nhưng vẫn đồng thời tiến hành các biện pháp diệt vector truyền bệnh.

“Chúng ta cần tăng cường tuyên truyền, nâng cao nhận thức của cộng đồng để sử dụng vắc xin cũng như tích cực tham gia chủ động loại bỏ dụng cụ phế thải có nước đọng, diệt lăng quăng, bọ gậy, muỗi truyền bệnh ở hộ gia đình giúp bảo đảm việc phòng, chống sốt xuất huyết có hiệu quả lâu dài. Tiếp theo là phải tiếp tục công tác giám sát, cập nhật các thông tin về dịch bệnh, phát hiện sớm ổ dịch, những biểu hiện bùng phát dịch… Từ đó, đưa ra biện pháp tổng hợp như vắc xin, diệt vector truyền bệnh để đáp ứng dập dịch nhanh chóng và hiệu quả”, GS.TS Vũ Sinh Nam nhấn mạnh.

Thu Trang