Phòng chống tham nhũng, tiêu cực, lãng phí: Cần giải pháp đột phá

Tội phạm về tham nhũng, chức vụ tăng 20,55%

Báo cáo tại phiên họp, Bộ trưởng Bộ Công an Lương Tam Quang cho biết, tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu tiếp tục diễn biến phức tạp trên nhiều lĩnh vực ở hầu hết các địa phương. Số vụ phạm tội về tham nhũng và chức vụ được phát hiện, điều tra, xử lý nhiều hơn 20,55%, số vụ phạm tội về trật tự quản lý kinh tế ít hơn 2,4%, số vụ buôn lậu nhiều hơn 8,25%.

Trong khi đó, theo Viện trưởng Viện Kiểm sát nhân dân tối cao Nguyễn Huy Tiến, ngành Kiểm sát đã tăng cường phối hợp với Bộ Công an, Tòa án nhân dân tối cao đẩy nhanh tiến độ điều tra, truy tố và đưa ra xét xử nghiêm minh nhiều vụ án tham nhũng, kinh tế lớn, các vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo Trung ương về phòng, chống tham nhũng, tiêu cực theo dõi, chỉ đạo. Quá trình điều tra, truy tố, xét xử đã áp dụng các biện pháp bảo đảm để thu hồi số tiền hơn 26.215 tỷ đồng.

Về phát hiện và xử lý hành vi tham nhũng, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong thông tin, các cơ quan điều tra trong lực lượng Công an Nhân dân đã thụ lý điều tra 1.538 vụ án với 3.897 bị can phạm tội về tham nhũng. Đã đề nghị truy tố 856 vụ án với 2.686 bị can. Cơ quan Điều tra hình sự Bộ Quốc phòng đã điều tra 23 vụ án với 70 bị can; đề nghị truy tố 11 vụ án với 57 bị can. Viện kiểm sát Nhân dân các cấp đã thụ lý giải quyết 1.186 vụ với 3.869 bị can, đã giải quyết 1.006 vụ với 3.242 bị can. Tòa án Nhân dân các cấp đã giải quyết sơ thẩm 1.154 vụ với 3.201 bị cáo về các tội phạm tham nhũng; Đã xét xử 917 vụ với 2.418 bị cáo. Tổng số việc phải thi hành án hình sự về tham nhũng, kinh tế là 12.877 việc, có điều kiện thi hành 10.944 việc, đã thi hành xong 9.211 việc.

Toàn cảnh phiên họp. Ảnh: Quang Vinh.

Kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ còn hạn chế

Thẩm tra báo cáo phòng, chống tham nhũng năm 2024 của Chính phủ, bà Lê Thị Nga - Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội đánh giá, tình trạng vi phạm việc thực hiện công khai, minh bạch trong tổ chức và hoạt động, vi phạm việc thực hiện quy tắc ứng xử, thực hiện định mức, tiêu chuẩn, chế độ vẫn diễn ra ở nhiều cơ quan, tổ chức, đơn vị. Kết quả thực hiện chuyển đổi vị trí công tác để phòng ngừa tham nhũng ở một số địa phương còn thấp.

“Việc kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn còn hạn chế; còn nhiều trường hợp sau khi cơ quan điều tra khám xét thì mới phát hiện khối tài sản lớn không kê khai, không rõ nguồn gốc” - bà Nga nói và chỉ rõ tình trạng nhũng nhiễu, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp vẫn chưa được khắc phục triệt để; tình trạng né tránh, đùn đẩy trách nhiệm trong thực thi công vụ vẫn diễn ra.

Đối với kết quả phát hiện, xử lý tham nhũng, thu hồi tài sản tham nhũng, theo bà Nga, vẫn còn hạn chế. Công tác tự kiểm tra, tự phát hiện tham nhũng chưa chuyển biến. Chất lượng, tiến độ giải quyết một số vụ án tham nhũng chưa đạt yêu cầu; còn có vụ án phải đình chỉ do hành vi không cấu thành tội phạm; nhiều vụ án phải tạm đình chỉ do phải chờ kết quả giám định, định giá.

Cùng với đó, là tài sản phải thu hồi trong các vụ án hình sự về tham nhũng, kinh tế vẫn còn tồn đọng lớn… “Tình trạng tham nhũng, tiêu cực trên một số lĩnh vực vẫn còn nghiêm trọng, diễn biến phức tạp, nổi lên là các sai phạm lớn ở một số lĩnh vực như: quy hoạch, xây dựng, năng lượng, đấu thầu, quản lý tài sản công, quản lý, sử dụng đất đai, khai thác tài nguyên, khoáng sản. Tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực trong khu vực hành chính, dịch vụ công vẫn còn diễn ra” - Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp của Quốc hội đánh giá.

Bên cạnh đó, bà Nga thấy rằng, những sai phạm về tham nhũng, tiêu cực thời gian qua cho thấy có sự buông lỏng quản lý, thiếu trách nhiệm của nhiều tập thể, cá nhân, nhất là người đứng đầu trong công tác quản lý nhà nước trong một số lĩnh vực. Công tác kiểm tra, giám sát việc thực thi quyền lực của người có chức vụ, quyền hạn chưa được quan tâm đúng mức. Việc khắc phục tình trạng cán bộ, công chức, viên chức đùn đẩy, né tránh trách nhiệm, hạn chế về năng lực, sợ sai không dám làm còn chậm. Nhiều tồn tại, hạn chế trong công tác phòng chống tham nhũng là thực trạng đã được nhận diện rõ từ nhiều năm qua nhưng đến nay vẫn chưa có giải pháp khắc phục hiệu quả.

Trên cơ sở đó, bà Nga đề nghị, Chính phủ cần tổng kết, đánh giá, nhận diện đầy đủ các hạn chế và nguyên nhân để dự báo đúng tình hình tham nhũng; xác định rõ nguyên nhân chủ yếu và đề ra giải pháp đột phá để phòng, chống hiệu quả.

Tham nhũng chỉ có một số nơi, nhưng lãng phí có khắp mọi nơi

Theo đánh giá của ĐBQH Phạm Đình Thanh (Đoàn Kon Tum), công tác phòng, chống tham nhũng tiêu cực tiếp tục được đẩy mạnh quyết liệt đồng bộ và toàn diện hơn. Tuy nhiên theo ông Thanh, tội phạm về tham nhũng kinh tế, buôn lậu tiếp tục diễn biến phức tạp, nổi lên là vi phạm về quy hoạch, xây dựng, năng lượng, đấu thầu mua sắm tài sản công, quản lý sử dụng đất đai.

“Tội tham ô tài sản tham nhũng tăng 45,61%, vấn đề này cần phải được tổ chức nghiên cứu nghiêm túc để làm rõ nguyên nhân, điều kiện phạm tội, kiểm tra, rà soát chặt chẽ để khắc phục sơ hở, thiếu sót trong công tác quản lý nhà nước về kinh tế, đất đai, tài nguyên, khoáng sản để giúp cho việc phòng ngừa, ngăn chặn, xử lý hiệu quả hơn loại tội phạm này trong thời gian tới” - ông Thanh kiến nghị.

ĐBQH Phan Thị Nguyệt Thu (Đoàn Hà Tĩnh) cho rằng, công cuộc đấu tranh phòng, chống tội phạm, tham nhũng, tiêu cực dưới sự lãnh đạo của Đảng ngày càng quyết liệt, mạnh mẽ cũng đặt ra, áp lực lớn đối với các cơ quan điều tra, truy tố và xét xử, thi hành án, chú trọng thu hồi tài sản do phạm tội mà có.

Bà Thu đề nghị, cần dự báo đúng tình hình vi phạm tội phạm, có giải pháp phòng ngừa, xử lý phù hợp, hiệu quả, nhất là đối với các vi phạm tội phạm trong lĩnh vực quản lý nhà nước về đất đai, kinh tế, tài chính, doanh nghiệp, thẩm định định giá; vi phạm tội phạm trong hoạt động đấu thầu, đấu giá đầu tư.

Cùng quan điểm, ĐBQH Tô Văn Tám (Đoàn Kon Tum) nói: “Đảng ta coi tham nhũng là quốc nạn, giặc nội xâm, phải luôn kiên quyết, kiên trì đấu tranh phòng chống tham nhũng, tiêu cực. Công tác phòng chống tham nhũng tiêu cực dựa trên tinh thần thượng tôn pháp luật, không có vùng cấm, không có ngoại lệ, nhiều vụ việc tham nhũng được dư luận xã hội quan tâm đã được xử lý đúng kế hoạch, đúng pháp luật, nghiêm khắc nhưng cũng rất nhân văn được dư luận và nhân dân đồng tình và đánh giá cao”.

Tuy nhiên, theo ông Tám, việc thu hồi tài sản trong các vụ án hình sự tham nhũng, kinh tế còn tồn đọng lớn, đề nghị Chính phủ quan tâm chỉ đạo quyết liệt. “Bên cạnh đó, cần phát huy vai trò của người dân trong công tác phòng chống tham nhũng, hoàn thiện cơ chế để phát huy vai trò của người dân trong công tác này. Do đó, cần nghiên cứu, thí điểm các hình thức phản ánh tố cáo tham nhũng qua điện thoại, đường dây nóng trong điều kiện công nghệ thông tin phát triển như hiện nay”- ông Tám kiến nghị.

ĐBQH Phạm Văn Hòa (Đoàn Đồng Tháp) nêu: “Phải có sự vào cuộc của cơ quan chức năng trong thanh tra, kiểm toán khách quan trung thực, phòng ngừa để không dám, không lạm dụng, không tham”. Cho rằng, tham nhũng là bề nổi của “tảng băng chìm”, còn vấn đề lãng phí xảy ra bình thường thì lại là vô hình, ít được quan tâm, ông Hòa nhấn mạnh, xét cho cùng lãng phí có thể gây thất thoát không kém gì tham nhũng. Tham nhũng chỉ có một số nơi, nhưng lãng phí có khắp mọi nơi dù là việc nhỏ cho đến việc to trên tất cả các lĩnh vực, việc nào cũng có nhưng ít có sự chú ý. “Đề nghị Quốc hội, Chính phủ, các ngành chức năng quan tâm nhiều hơn về lãng phí để ngăn chặn có hiệu quả lãng phí” - ông Hòa kiến nghị.

Giải trình trước các vấn đề ĐBQH nêu, Tổng Thanh tra Chính phủ Đoàn Hồng Phong cho biết, công tác hoàn thiện thể chế về phòng chống tham nhũng, tiêu cực trong một số trường hợp còn chưa đáp ứng yêu cầu. Một số chủ trương chính sách của Đảng chậm được thể chế hóa thành pháp luật. Trong thời gian tới, thực hiện chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về tháo gỡ điễm nghẽn của điểm nghẽn là thể chế, Chính phủ sẽ tiếp tục chỉ đạo xây dựng hoàn thiện đồng bộ hệ thống pháp luật, tạo sự thông thoáng khơi thông mọi nguồn lực cho phát triển, khắc phục những sơ hở bất cập dễ phát sinh tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Về các biện pháp phòng ngừa tham nhũng, theo ông Phong, trong năm 2024 nhiều biện pháp đã được các cấp các ngành tổ chức thực hiện và đạt được kết quả tích cực. Tuy nhiên, còn nhiều tồn tại hạn chế. Trong thời gian tới, Thanh tra Chính phủ sẽ tiếp tục tham mưu cho Chính phủ tổ chức thực hiện nghiêm các biện pháp phòng ngừa tham nhũng như công khai hoạt động kết quả của các cơ quan đơn vị, chuyển đổi vị trí công tác, cải cách thủ tục hành chính, ứng dụng khoa học công nghệ trong quản lý, đẩy mạnh thanh toán không dùng tiền mặt. “Thực hiện kiểm soát tài sản thu nhập, xử lý trách nhiệm người đứng đầu khi để xảy ra tham nhũng, lãng phí, tiêu cực. Đồng thời, đẩy mạnh công tác thanh tra, kiểm tra những lĩnh vực còn nhiều tồn tại, hạn chế” - ông Phong cho hay.

H.Vũ