Phòng, chống tác hại của thuốc lá: Khoảng trống trong chế tài cấm thuốc lá điện tử

Tập huấn về phòng chống tác hại của thuốc lá, TLĐT, nung nóng.

Với kiểu dáng bắt mắt, mùi thơm hấp dẫn và sự quảng bá rầm rộ trên mạng xã hội, TLĐT, thuốc lá nung nóng không còn là món đồ lén lút, mà đã trở thành “phụ kiện thời thượng” của không ít thanh thiếu niên. Sản phẩm thâm nhập học đường, nơi làm việc và cả khu dân cư mà hầu như không gặp rào cản thực sự nào về mặt pháp lý. Số liệu điều tra tại 34 tỉnh, thành phố năm 2020 cho thấy tỷ lệ hút TLĐT ở người từ 15 tuổi trở lên tăng gấp 18 lần chỉ trong 5 năm, từ 0,2% năm 2015 lên 3,6% năm 2020. Đặc biệt, nhóm tuổi 15–24 có tỷ lệ sử dụng cao nhất, tới 7,3%. Đây cũng là độ tuổi dễ bị tác động bởi tâm lý đám đông, trào lưu mạng và ảnh hưởng từ người nổi tiếng.

Trước thực trạng đó, Nghị quyết 173/2024/QH15 được Quốc hội thông qua, cấm tuyệt đối việc sản xuất, kinh doanh, nhập khẩu, tàng trữ và sử dụng TLĐT và các sản phẩm tương tự từ ngày 1/1/2025. Bộ Y tế dự thảo bổ sung Điều 26a vào Nghị định 117/2020/NĐ-CP, đề xuất phạt tiền từ 3–5 triệu đồng đối với hành vi sử dụng TLĐT, và từ 5–10 triệu đồng với người quản lý nếu không kịp thời ngăn chặn hành vi sử dụng tại địa điểm thuộc quyền kiểm soát. Tuy nhiên, các đề xuất này vẫn đang trong giai đoạn lấy ý kiến, chưa chính thức có hiệu lực thi hành.

Trong khi đó, mạng xã hội diễn ra phần lớn các hoạt động quảng bá, mua bán, giao dịch TLĐT gần như đang nằm ngoài vòng kiểm soát. Từ các clip review sản phẩm, quảng cáo trá hình cho đến hình thức giao hàng, tất cả đều đang hoạt động công khai trên các nền tảng xã hội mà chưa chịu bất kỳ ràng buộc trách nhiệm cụ thể nào về kiểm duyệt nội dung hay báo cáo vi phạm. Việc thiếu chế tài đối với các nền tảng số đã và đang tạo ra một “mảnh đất màu mỡ” để thuốc lá điện tử tiếp cận người dùng, đặc biệt là lứa tuổi vị thành niên.

Dù lệnh cấm có hiệu lực, nhưng hệ thống các quy định chi tiết về giám sát, xử phạt và kiểm soát nội dung trên môi trường mạng cũng cần sớm được hoàn thiện tránh kẽ hở pháp lý. Việc chậm trễ trong thực thi có thể khiến giới trẻ tiếp tục tiếp cận các sản phẩm gây hại một cách âm thầm, kéo dài.

Trong thời gian các quy định cụ thể chưa được ban hành đầy đủ, sự vào cuộc của cộng đồng là rất cần thiết. Mỗi gia đình, nhà trường và cá nhân cần chủ động chung tay phòng ngừa. Việc giáo dục, nhắc nhở và phát hiện sớm sẽ giúp bảo vệ thanh thiếu niên trước làn sóng TLĐT ngày càng lan rộng.

TRANG MINH