Phát triển kinh tế tư nhân: Việt Nam cần tránh lặp lại thất bại của các nước Đông Nam Á bằng cải cách thể chế kịp thời

Tại tọa đàm “Kinh tế tư nhân: Động lực vươn mình từ Nghị quyết 68” sáng 13/5, các chuyên gia đã đánh giá vai trò và cơ hội mới của khu vực kinh tế tư nhân trong bối cảnh mới, đồng thời góp ý khơi thông các điểm nghẽn thể chế, rào cản pháp lý đối với doanh nghiệp tư nhân.

Tọa đàm “Kinh tế tư nhân: Động lực vươn mình từ Nghị quyết 68.

PGS.TS Trần Quốc Toản, nguyên Phó chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ, khẳng định Nghị quyết 68 của Bộ Chính trị là một văn kiện có ý nghĩa rất quan trọng, thể hiện nhận thức và khẳng định rõ ràng của Đảng về vai trò thiết yếu của kinh tế tư nhân trong thời đại mới. Đặc biệt, Nghị quyết đã xác định kinh tế tư nhân là một động lực quan trọng của nền kinh tế quốc dân, điều mà trước đây còn nhiều tranh luận. Đây là sự chuyển biến căn bản trong tư duy phát triển, góp phần mở rộng động lực đưa đất nước đi lên.

Tuy nhiên, nhìn vào thực tiễn phát triển thời gian qua, kinh tế tư nhân vẫn còn nhiều hạn chế. Ông Toản chỉ ra ba nguyên nhân lớn, bao gồm: nhận thức chưa đầy đủ và chưa thống nhất về vai trò của kinh tế tư nhân; thể chế, chính sách và bộ máy thực thi còn nhiều điểm nghẽn, chưa theo kịp yêu cầu phát triển; bản thân khu vực kinh tế tư nhân còn yếu, tiềm lực hạn chế, chưa thực sự trở thành lực lượng đủ mạnh.

Đồng tình, TS Lê Xuân Nghĩa, nguyên Phó chủ tịch Ủy ban Giám sát tài chính quốc gia, đánh giá kinh tế tư nhân ở Việt Nam đang tồn tại nhiều hạn chế sâu sắc. Nghị quyết 68 là một văn kiện quan trọng, thể hiện chủ trương thúc đẩy kinh tế tư nhân phát triển mạnh mẽ. Tuy nhiên, không thể kỳ vọng chỉ nhờ một nghị quyết mà kinh tế Việt Nam sẽ đột phá.

“Nếu thể chế và bộ máy Chính phủ không thực sự chuyển biến về chất lượng, Việt Nam có thể đi vào vết xe đổ của các nước Đông Nam Á – nơi từng kỳ vọng lớn vào khu vực tư nhân nhưng lại không đạt được thành công”, ông lưu ý.

Chuyên gia phân tích so sánh, các quốc gia Đông Bắc Á thành công bao nhiêu thì các nước Đông Nam Á thất bại bấy nhiêu. Những "rồng con" từng được kỳ vọng ở Đông Nam Á cuối cùng dần thất bại, cho thấy rõ ràng rằng thể chế và chất lượng điều hành quốc gia mới là yếu tố quyết định thành – bại.

Theo TS Lê Xuân Nghĩa, một trong những thất bại lớn của 4 quốc gia Đông Nam Á là về cấu trúc tài chính. Các nước này đã tư nhân hóa toàn bộ hệ thống ngân hàng và gắn liền với bất động sản. Hệ quả là rất nhiều ngân hàng nhỏ ra đời, cạnh tranh khốc liệt để huy động vốn, chủ yếu đổ dồn vào lĩnh vực bất động sản. Sự cạnh tranh gay gắt này khiến mặt bằng lãi suất bị đẩy lên cao, tới 12 - 15%.

“Với mức lãi suất như vậy, không một nền công nghiệp non trẻ nào có thể trụ vững. Lãi suất cao đã bóp nghẹt các doanh nghiệp sản xuất và làm lệch lạc ưu tiên phát triển của nền kinh tế”, chuyên gia cho biết.

Không chỉ tín dụng ngân hàng, ngay cả kênh trái phiếu doanh nghiệp cũng chủ yếu phục vụ bất động sản. Cũng có những doanh nghiệp tiên phong phát hành trái phiếu ngoài lĩnh vực bất động sản, song thực tế, các doanh nghiệp này vẫn còn gặp rất nhiều khó khăn.

“Cấu trúc tài chính của Việt Nam hiện nay cũng mang dáng dấp tương tự các nước Đông Nam Á – quá tập trung vào bất động sản. Nếu muốn xây dựng một nền kinh tế dựa trên công nghiệp hiện đại và bền vững, chúng ta cũng phải chuyển hướng, ưu tiên rõ ràng cho sản xuất – công nghiệp”, ông Nghĩa nói.

Chuyên gia nhận định, doanh nghiệp tư nhân Việt Nam không có nguồn lực tài chính để đầu tư cho khoa học – công nghệ.

Trong khi đó, tại các nền kinh tế như Mỹ, Đài Loan, Nhật Bản… Chính phủ đóng vai trò chủ lực trong việc tài trợ kinh phí nghiên cứu và phát triển cho khu vực tư nhân. Nhờ sự hậu thuẫn này, các doanh nghiệp mới có thể tạo ra đột phá công nghệ và từ đó thúc đẩy công nghiệp hóa.

“Muốn theo kịp các nền kinh tế phát triển, Việt Nam cũng phải hành động quyết liệt, có tầm nhìn chiến lược, không thể làm một cách hời hợt. Nghị quyết 68 là một dấu mốc quan trọng, song chỉ ra một nghị quyết là chưa đủ. Điều cần thiết là tất cả phải làm một cách thật quyết liệt, không hời hợt, chỉ như thế Nghị quyết mới có thể thực sự thành công”, TS Lê Xuân Nghĩa nhấn mạnh.

Đỗ Kiều