Phát triển kinh tế tư nhân: Đặt hàng những 'cánh chim đầu đàn' để dẫn dắt doanh nghiệp nhỏ và vừa

Khi được tin tưởng và trao cơ hội, doanh nghiệp tư nhân có điều kiện để phát triển lớn mạnh. Ảnh minh họa

Công khai tiêu chí lựa chọn và giới hạn phạm vi đặt hàng

Việc đặt hàng các doanh nghiệp lớn là một ý tưởng nằm trong chiến lược thúc đẩy các chính sách công nghiệp của các nước Đông Á, Đông Nam Á trước đây. Điều này nhằm thúc đẩy năng lực cạnh tranh của nền kinh tế thông qua chính sách công nghiệp, đầu tư vào hạ tầng, kết hợp nâng cao năng lực kinh tế nội địa, nhất là các doanh nghiệp tư nhân ở trong nước.

Vì vậy, tại một cuộc tọa đàm về giải pháp cho phát triển kinh tế tư nhân mới đây, nhiều ý kiến đồng tình cho rằng, Chính phủ nên mạnh dạn giao những dự án quan trọng như đường sắt đô thị hay hạ tầng số cho khu vực kinh tế tư nhân. Khi được tin tưởng và trao cơ hội, doanh nghiệp tư nhân mới có thể phát triển lớn mạnh và đóng góp nhiều hơn cho nền kinh tế đất nước.

Theo GS. TS Vũ Minh Khương - Đại học Quốc gia Singapore, điều kiện cần là phải có một quy hoạch để xác định trúng, đúng các lĩnh vực, các công trình trọng điểm cần ưu tiên nguồn lực đầu tư. Việc đặt hàng này sẽ bao gồm phối hợp giữa đầu tư công và tham gia đầu tư của khu vực tư nhân. Vì vậy, theo GS.TS Vũ Minh Khương, phải đi từng ngành để “gõ” đúng quy hoạch của nó và định hướng nó theo hướng kinh tế tiến hóa, tức là làm cái gì để tạo hiệu quả thực sự cho dân, cho nước thì Nhà nước và các doanh nghiệp sẽ cùng chung tay để làm.

Chia sẻ với phóng viên, TS. Nguyễn Quốc Việt - Chuyên gia Chính sách công, Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng, trung tâm của chính sách này là Nhà nước chọn lọc các lĩnh vực, công trình ưu tiên phát triển theo từng giai đoạn và phù hợp với khả năng thu xếp các nguồn lực và đặt hàng của doanh nghiệp để thực hiện các dự án trọng điểm đó. Trong các năm vừa qua, đặc biệt là sau Covid-19, việc Nhà nước tập trung đầu tư công vào những công trình có tính chất trọng điểm xuyên vùng, xuyên quốc gia là một trong những kinh nghiệm rất tốt. Đây cũng là cơ sở để là các doanh nghiệp tư nhân “bật” lên khi được tham gia vào làm các công trình trọng tâm, trọng điểm như vậy.

Theo TS. Nguyễn Quốc Việt, điều kiện là xác định công khai rõ ràng các tiêu chí lựa chọn cũng như là giới hạn phạm vi cụ thể đặt hàng cho các doanh nghiệp lớn là như thế nào, để doanh nghiệp nhỏ được làm những cái nhỏ hay vừa phải, tránh việc doanh nghiệp lớn “ôm” hết khiến doanh nghiệp nhỏ không còn “đất” để phát triển. Những doanh nghiệp tư nhân được lựa chọn phải là những doanh nghiệp đã hoặc có tiềm năng triển khai các lĩnh vực công trình trọng điểm, có khả năng dẫn dắt các xu hướng và lan tỏa ra các ngành, doanh nghiệp khác. Tức là phải tạo được một hệ sinh thái để lôi cuốn và từ đó thúc đẩy tinh thần khởi sự kinh doanh trong khu vực tư nhân nói chung của Việt Nam.

Đồng bộ hóa các luật liên quan để gỡ rào cản

Để hiện thực hóa việc đặt hàng các doanh nghiệp lớn, điều quan trọng nhất theo TS. Nguyễn Quốc Việt là phải rà soát đồng bộ hóa được các văn bản pháp luật liên quan nhằm gỡ bỏ những rào cản, mâu thuẫn. Đồng thời, chắc chắn sẽ phải có những chính sách khuyến khích, ưu đãi một cách cụ thể cho những đơn đặt hàng như thế này. Ví dụ ưu đãi cụ thể tiếp cận các nguồn lực về vốn, đất đai, lao động, thuế... cũng như những thủ tục hành chính khác cần phải được rút gọn lại. Điều này yêu cầu nỗ lực từ cả hai phía. Lãnh đạo cấp trên đã đưa ra quyết tâm, nhưng ngược lại cũng cần các mô hình sáng tạo và sự “phá rào” từ các địa phương.

“Đây là vấn đề mới và chắc chắn trong quá trình "vừa xếp hàng, vừa làm" sẽ phát sinh nhiều vấn đề còn mơ hồ. Bởi vậy, trung ương, địa phương và các doanh nghiệp cùng "xắn tay vào", thì tôi nghĩ việc đó sẽ thành công” - TS. Việt nhấn mạnh.

Ở một khía cạnh khác, PGS. TS Trần Đình Thiên cho rằng, đã lựa chọn kinh tế thị trường và xác định kinh tế tư nhân đóng vai trò chủ đạo, thì các chính sách, chiến lược phát triển cũng phải lấy khu vực này làm trọng tâm. Vai trò của Nhà nước cần theo hướng mở đường, dẫn dắt và quan trọng nhất là xây dựng môi trường kinh doanh thuận lợi để doanh nghiệp tư nhân phát triển.

PGS. TS Trần Đình Thiên cũng lưu ý, tinh thần đổi mới là phải thay đổi triệt để, chứ không chỉ dừng lại ở việc cải tiến cái cũ. Vì thế, cần mở ra một cách nhìn mới, tạo ra một hệ thống doanh nghiệp Việt Nam mới; nỗ lực “thay máu” cho lực lượng doanh nghiệp để doanh nghiệp tư nhân có thể tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu, thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp và sáng tạo.

“Điều quan trọng là doanh nghiệp Việt Nam phải được thiết kế thành “lực lượng doanh nghiệp Việt Nam”. Lực lượng là một khối sức mạnh mà trong đó phân rõ nhiệm vụ của mỗi khu vực doanh nghiệp từ khu vực nhà nước, khu vực tư nhân, doanh nghiệp lớn, doanh nghiệp nhỏ và vừa. Đó là một cấu trúc liên thông, được tổ chức theo mạch, theo chuỗi, mạng. Có như vậy, doanh nghiệp lớn mới kéo được doanh nghiệp nhỏ đi lên”- PGS.TS Trần Đình Thiên khẳng định.

Bà Lý Kim Chi - Chủ tịch Hội Lương thực thực phẩm TP. Hồ Chí Minh: Cần bỏ tư duy “quản không được thì cấm”

Khi Đảng và Chính phủ đưa ra chủ trương phát triển kinh tế tư nhân, tinh thần của cộng đồng doanh nghiệp rất phấn khởi. Chúng tôi cảm thấy tự tin hơn, mạnh dạn phát triển hơn và tin rằng tương lai rất sáng sủa cho cộng đồng doanh nghiệp Việt Nam.

Để chính sách thực sự phát huy hiệu quả, doanh nghiệp cần cảm nhận rõ ràng sự hỗ trợ thực tế từ các cấp chính quyền, chứ không chỉ dừng lại trên giấy tờ. Vừa qua, Thủ tướng Chính phủ đã chỉ đạo cắt giảm 30% thủ tục hành chính, nhưng trên thực tế, trong các dự thảo của một số bộ, ngành vẫn xuất hiện những quy định làm tăng chi phí, gia tăng thủ tục cho doanh nghiệp.

Nếu các bộ, ngành vẫn giữ tư duy “quản không được thì cấm” thì sẽ không thể tháo gỡ những rào cản đối với sự phát triển của nền kinh tế. Chính sách đóng vai trò vô cùng quan trọng trong việc thúc đẩy phát triển kinh tế tư nhân. Vì vậy, việc thực thi chính sách cần được thực hiện một cách đồng bộ, đi vào thực tế sản xuất, kinh doanh và đời sống của doanh nghiệp.

Mai Lâm (ghi)

Ông Đỗ Hà Nam - Chủ tịch Hội đồng Quản trị kiêm Tổng Giám đốc Công ty CP Tập đoàn Intimex: Nhà nước có chính sách hỗ trợ cho các doanh nghiệp đầu ngành

Chúng tôi kiến nghị Nhà nước thực hiện mỗi một ngành hàng cần xây dựng những “con chim đầu đàn”. Nhà nước cần có chính sách cho các doanh nghiệp đầu ngành này, để kéo các doanh nghiệp vừa và nhỏ trong ngành phát triển theo.

Vừa qua, dù mạnh nhưng các tổng công ty nhà nước gặp khó khi chuyển sang cơ chế thị trường, không giữ được cán bộ giỏi do chính sách tiền lương hạn chế, dẫn đến khó phát triển. Là một doanh nghiệp nông nghiệp, công ty chúng tôi cũng gặp khó khăn trong việc trả lương cho nhà khoa học vì khó chứng minh hiệu quả công việc so với các nhóm lao động khác. Việc tạo điều kiện cho các doanh nghiệp nông nghiệp đầu ngành sẽ hỗ trợ lớn cho số đông người lao động và hàng triệu nông dân. Nhà nước cần có chính sách hỗ trợ tốt cho doanh nghiệp, vì chỉ một sai lầm nhỏ cũng có thể dẫn đến nguy cơ phá sản.

Hà My (ghi)

TS. Cấn Văn Lực - Chuyên gia Kinh tế trưởng BIDV: Đa dạng hóa các kênh vốn hỗ trợ doanh nghiệp

Doanh nghiệp tư nhân nhỏ và vừa còn gặp nhiều vướng mắc trong việc tiếp cận vốn - đây cũng không phải là vấn đề mới. Trong nền kinh tế có 5 nguồn vốn, vốn tín dụng ngân hàng thông thường đóng góp 50% và 50% là những nguồn vốn khác. Tôi rất mong muốn chúng ta không chỉ tập trung vào vốn tín dụng ngân hàng mà phải đa dạng hóa các kênh dẫn vốn khác như trái phiếu, cổ phiếu, quỹ đầu tư, đầu tư công, FDI, vốn đầu tư tư nhân.

Chúng ta hiện nay tăng trưởng tín dụng 15 - 16% cao nhất trong khu vực, tiềm ẩn rủi ro, đặc biệt liên quan đến vốn trung dài hạn. Trong 2 tháng đầu năm nay, tín dụng ngân hàng tăng trưởng khoảng hơn 1%, tôi nghĩ rằng điều này là hết sức bình thường bởi theo chu kỳ kinh doanh, yếu tố thời vụ (giai đoạn trước và sau Tết) tương đối chậm. Tuy nhiên, với đà phục hồi kinh tế như hiện nay, tín dụng đã và đang phục hồi, do đó khả năng có thể đạt được mức tăng trưởng 15 - 16% trong năm. Mặc dù vậy, chúng ta cần lưu ý chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước là "lượng phải đi với chất", dù tăng như thế nào vẫn phải đảm bảo chất lượng tín dụng, an toàn cho hệ thống.

Ngoài ra, bản thân doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng phải ý thức và thiện chí, quản trị công khai minh bạch hơn, số liệu phản ánh chính xác về tình hình sản xuất kinh doanh của mình để ngân hàng thẩm định chính xác, qua đó mới cho vay tín chấp.

Hồng Quyên (ghi)

Hà My