Phát triển công nghiệp hỗ trợ cơ khí: Cần tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế

Ngành công nghiệp hỗ trợ cơ khí Việt Nam đang đứng trước cơ hội lớn để vươn tầm quốc tế

Tiềm năng và thách thức

Phát biểu tại Hội thảo "Phát triển công nghiệp hỗ trợ ngành cơ khí Việt Nam gắn với việc sản xuất, lắp ráp ô tô trong nước, phát triển hệ thống đường sắt Việt Nam" diễn ra ngày 26/3, ông Nguyễn Hồng Diên - Bộ trưởng Bộ Công Thương cho biết, trong những năm qua, với sự quan tâm và chỉ đạo sát sao từ Đảng, Nhà nước, các bộ, ngành và địa phương, ngành công nghiệp hỗ trợ cơ khí Việt Nam đã đạt được những bước tiến quan trọng.

Số lượng doanh nghiệp hoạt động trong ngành ngày càng tăng, năng lực sản xuất và lắp ráp được nâng cao, đáp ứng được hầu hết các chủng loại xe máy, ô tô con, xe tải, xe khách. Một số sản phẩm linh kiện ô tô, xe máy, thiết bị công nghiệp và sản phẩm gia công cơ khí không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn xuất khẩu sang nhiều thị trường quốc tế.

Cùng quan điểm trên, ông Nguyễn Ngọc Thành - Phó Cục trưởng Cục Công nghiệp (Bộ Công Thương) cho biết, ngành công nghiệp cơ khí Việt Nam đã có những bước tăng trưởng đáng kể, cả về quy mô và sản phẩm, không chỉ đáp ứng nhu cầu trong nước mà còn xuất khẩu.

Đặc biệt, ngành cơ khí - máy móc và thiết bị trong nước đã từng bước tham gia sâu hơn vào chuỗi sản xuất và cung ứng cho các doanh nghiệp lớn như Toyota, Thaco, Thành Công, tạo động lực thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghiệp và kinh tế khác, đồng thời tạo việc làm cho hàng triệu lao động. Nhiều doanh nghiệp đã đẩy mạnh đầu tư, chuyển giao công nghệ, nâng cao năng lực cạnh tranh, sản xuất được các sản phẩm như khuôn mẫu, linh kiện cơ khí, nhựa và cao su kỹ thuật, đáp ứng được phần lớn nhu cầu trong nước.

Tuy nhiên, theo đánh giá của Bộ trưởng Nguyễn Hồng Diên, ngành công nghiệp hỗ trợ cơ khí Việt Nam vẫn còn nhiều hạn chế so với các nước trong khu vực và trên thế giới. Tỷ lệ nội địa hóa trong ngành công nghiệp ô tô và đường sắt còn thấp, chủ yếu là các linh kiện, phụ tùng đơn giản, hàm lượng công nghệ chưa cao, giá trị nhỏ trong cơ cấu giá trị sản phẩm. Sự hợp tác - liên kết và chuyên môn hóa giữa các doanh nghiệp trong sản xuất, lắp ráp ô tô và sản xuất phụ tùng, linh kiện còn yếu.

Đối với ngành công nghiệp đường sắt, phần lớn vẫn chỉ đáp ứng nhu cầu bảo dưỡng, sửa chữa, công nghệ còn lạc hậu và phụ thuộc vào nhập khẩu. Việc phát triển các dự án đường sắt mới, sử dụng công nghệ tiên tiến, hiện đại theo quy hoạch mạng lưới đường sắt trong tương lai gặp nhiều khó khăn.

Phó Cục trưởng Nguyễn Ngọc Thành cũng chỉ ra rằng, phần lớn các doanh nghiệp cơ khí trong nước có quy mô nhỏ, năng lực cạnh tranh thấp, khó cạnh tranh với hàng nhập khẩu. Thị phần cơ khí trong nước chủ yếu thuộc về các doanh nghiệp nước ngoài. Chất lượng và độ chính xác của sản phẩm cơ khí trong nước còn thấp, giá thành sản xuất cao, thiếu sức cạnh tranh. Đặc biệt, Việt Nam còn thiếu các doanh nghiệp cơ khí lớn, có tầm vóc quốc tế và đóng vai trò dẫn dắt.

Tập trung tháo gỡ các điểm nghẽn thể chế

Quảng Ninh đang nổi lên như một điểm sáng trong phát triển công nghiệp hỗ trợ, đặc biệt là trong lĩnh vực cơ khí, chế tạo gắn với sản xuất, lắp ráp ô tô và phát triển công nghiệp đường sắt. Theo ông Nguyễn Hồng Diên, tỉnh sở hữu nhiều lợi thế cạnh tranh như vị trí chiến lược, hạ tầng giao thông và khu công nghiệp hiện đại, nguồn tài nguyên và lao động dồi dào, cùng chính sách thu hút đầu tư hấp dẫn.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đã đạt được, Quảng Ninh vẫn còn đối mặt với một số thách thức. Một trong những hạn chế lớn nhất là thiếu vắng các doanh nghiệp đầu tàu có tầm cỡ khu vực và quốc tế, đóng vai trò dẫn dắt và tạo dựng hệ sinh thái bền vững cho ngành công nghiệp hỗ trợ.

Nhận thức rõ tầm quan trọng của ngành công nghiệp chế biến, chế tạo, Bí thư Tỉnh ủy Quảng Ninh Vũ Đại Thắng cho biết, tỉnh đã và đang tập trung mọi nguồn lực để thúc đẩy ngành này trở thành trụ cột tăng trưởng kinh tế. Với tổng vốn đầu tư lên tới 8,6 tỷ USD, trong giai đoạn 2021-2024, tốc độ tăng trưởng bình quân của ngành đạt trên 21%. Đặc biệt, Khu công nghiệp Việt Hưng đang được định hướng trở thành trung tâm công nghiệp hỗ trợ trọng điểm trong tương lai.

Để tạo động lực phát triển mạnh mẽ hơn nữa, Quảng Ninh đang trình Trung ương xem xét khởi động lại Dự án đường sắt Yên Viên - Phả Lại - Hạ Long - Cái Lân, dự kiến hoàn thành trước năm 2030, đồng thời đẩy nhanh tiến độ đầu tư tuyến đường sắt Hải Phòng - Hạ Long - Móng Cái.

Tỉnh cam kết đồng hành cùng các nhà đầu tư, tạo dựng môi trường đầu tư thuận lợi, cơ chế chính sách ổn định, hạ tầng đồng bộ, hiện đại và nguồn nhân lực chất lượng cao.

Phó Thủ tướng Chính phủ Bùi Thanh Sơn nhấn mạnh yêu cầu tập trung tháo gỡ các điểm nghẽn về thể chế, tạo đột phá về cơ chế, chính sách để thu hút doanh nghiệp tham gia vào lĩnh vực công nghiệp hỗ trợ ngành cơ khí, ô tô, đường sắt. Đồng thời, cần tạo điều kiện cho doanh nghiệp lớn trong nước tham gia vào các dự án trọng điểm quốc gia, xây dựng hệ sinh thái và chuỗi cung ứng nội địa vững mạnh, cũng như phát triển nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu.

Phó Thủ tướng cũng chỉ đạo xây dựng các chương trình, dự án phát triển công nghiệp hỗ trợ có tính khả thi, trọng tâm, trọng điểm và đạt kết quả cụ thể. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu xây dựng các khu công nghiệp chuyên biệt cho ngành công nghiệp hỗ trợ, đẩy mạnh hợp tác quốc tế để phát triển lĩnh vực này, góp phần vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước.

Hải Yến