Phát huy vai trò gắn kết và thúc đẩy hòa bình của ASEAN trong một thế giới phân mảnh

Toàn cảnh phiên toàn thể thứ năm với chủ đề “Vai trò gắn kết và thúc đẩy hòa bình của ASEAN trong một thế giới phân mảnh” trong khuôn khổ Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025. (Ảnh: Tuấn Anh)

Chủ đề nhận được dự quan tâm thảo luận của các diễn giả trong và ngoài khu vực, bao gồm ông Kirti Vardhan Singh, Quốc vụ khanh Ấn Độ về Môi trường, Lâm nghiệp, Biến đổi khí hậu và Đối ngoại; Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Takeshi Iwaya; Bộ trưởng Ngoại giao Vương quốc Anh David Lammy; Đại sứ Ong Keng Yong, Phó Chủ tịch thường trực, Trường Nghiên cứu quốc tế S. Rajaratnam (RSIS); GS. Amitav Acharya, Giáo sư danh dự, Đại học Mỹ; ông Marc Abensour, Đặc phái viên của Pháp về Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương; TS. Valeria Vershinina, Phó Giám đốc Trung tâm ASEAN, Học viện Ngoại giao Nga; ông Daniel Flitton, Biên tập viên, Tạp chí The Interpreter (Viện Lowy).

Thế kỷ 21 là thế kỷ của Ấn Độ và các quốc gia ASEAN

Quốc vụ khanh Ấn Độ về Môi trường, Lâm nghiệp, Biến đổi khí hậu và Đối ngoại Kirti Vardhan Singh chia sẻ về quan hệ hợp tác ASEAN-Ấn Độ trong bối cảnh mới tại phiên toàn thể thứ năm Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025. (Ảnh: Tuấn Anh)

Phát biểu tại phiên họp, ông Kirti Vardhan Singh, Quốc vụ khanh Ấn Độ về Môi trường, Lâm nghiệp, Biến đổi khí hậu và Đối ngoại khẳng định, ASEAN là một hình mẫu tiêu biểu về hợp tác khu vực, hội nhập và chủ nghĩa đa phương thành công. Được thành lập cách đây 58 năm, ASEAN ngày nay là biểu tượng của sự đoàn kết và vai trò trung tâm, đồng thời là một tiếng nói mạnh mẽ ủng hộ hòa bình, thịnh vượng và ổn định tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Kiến trúc khu vực do ASEAN dẫn dắt truyền cảm hứng cho các cuộc đối thoại mang tính xây dựng và hợp tác thực chất trong khu vực.

Ấn Độ bắt đầu tham gia với ASEAN từ năm 1992, nhưng mối quan hệ giữa Ấn Độ và khu vực này bắt nguồn từ di sản chung, tri thức và tín ngưỡng, kéo dài hàng nghìn năm. Những kết nối này tiếp tục truyền cảm hứng và tạo nền tảng vững chắc cho quan hệ hai bên ngày nay.

Dẫn lời Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi tại Hội nghị cấp cao ASEAN tháng 10/2024 tại Lào khẳng định “ là thế kỷ của ASEAN, là thế kỷ của Ấn Độ và các quốc gia ASEAN”, ông Kirti Vardhan Singh cho rằng, trong bối cảnh thế giới đang chuyển dịch từ đơn cực sang đa cực, tinh thần đoàn kết, bao trùm và khả năng thích ứng của ASEAN giúp châu Á vượt qua những thách thức cả ở cấp khu vực và toàn cầu trong một thế giới ngày càng phân mảnh.

Quốc vụ khanh Ấn Độ về Môi trường, Lâm nghiệp, Biến đổi khí hậu và Đối ngoại khẳng định, ASEAN là nền tảng cốt lõi trong chính sách Hành động hướng Đông của Ấn Độ và Tầm nhìn Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương. Ấn Độ là một trong những quốc gia ủng hộ mạnh mẽ nhất đối với sự đoàn kết và vai trò trung tâm của ASEAN.

"Bước sang thập niên thứ tư của quan hệ ASEAN - Ấn Độ, chúng tôi cam kết tăng cường và làm sâu sắc hơn quan hệ Đối tác chiến lược toàn diện ASEAN - Ấn Độ. ASEAN và Ấn Độ, với tư cách là láng giềng và đối tác tại phương Nam toàn cầu, đại diện cho khát vọng ngày càng lớn mạnh của hơn 1,1 tỷ người. Chúng tôi tin rằng sự tương đồng giữa Tầm nhìn ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương và Sáng kiến Đại dương Ấn Độ Dương của Ấn Độ sẽ tạo động lực thúc đẩy các mục tiêu chung về hòa bình và thịnh vượng trong khu vực. Hợp tác ASEAN - Ấn Độ có tiềm năng to lớn để đóng góp hơn nữa vào sự phát triển chung và giải quyết các thách thức khu vực và toàn cầu", ông Kirti Vardhan Singh nhấn mạnh.

Quốc vụ khanh Ấn Độ về Môi trường, Lâm nghiệp, Biến đổi khí hậu và Đối ngoại cũng đề xuất tập trung một số sáng kiến nhằm tăng cường hợp tác giữa hai bên: Ưu tiên kết nối khu vực; Rà soát Hiệp định Thương mại hàng hóa ASEAN - Ấn Độ; Hợp tác trong lĩnh vực cơ sở hạ tầng số và thanh toán kỹ thuật số xuyên biên giới; Hợp tác trong lĩnh vực biến đổi khí hậu và phát triển bền vững...

Là thành viên tích cực trong tất cả các cơ chế do ASEAN dẫn dắt, Ấn Độ cũng mong muốn thúc đẩy quan hệ đối tác phát triển lấy con người làm trung tâm thông qua 4 Quỹ ASEAN - Ấn Độ: Quỹ Hợp tác, Quỹ Xanh, Quỹ Khoa học - Công nghệ và Quỹ Tương lai Kỹ thuật số.

“Chúng tôi xin khẳng định lại sự ủng hộ kiên định đối với đoàn kết và vai trò trung tâm của ASEAN. Với tư cách là một 'Vishwa Mitra' – người bạn của thế giới, Ấn Độ sẽ tiếp tục hợp tác với ASEAN để củng cố hơn nữa quan hệ Đối tác chiến lược Toàn diện ASEAN - Ấn Độ vì sự thịnh vượng chung. Như một văn tự cổ đã nói: “Hãy để những tư tưởng cao quý đến với chúng ta từ mọi phương”, ông Kirti Vardhan Singh bày tỏ.

ASEAN - “mắt xích” quan trọng của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương

Chiều ngày 26/2, Phiên toàn thể thứ năm: “Vai trò gắn kết và thúc đẩy hòa bình của ASEAN trong một thế giới phân mảnh” ASEAN Future 2025. (Ảnh: Tuấn Anh)

Bày tỏ sự ủng hộ đối với chủ đề của Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025, Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Takeshi Iwaya khẳng định khi tình trạng chia rẽ và xung đột trong cộng đồng quốc tế ngày càng trầm trọng, môi trường an ninh trở nên phức tạp hơn bao giờ hết, vai trò của ASEAN - “mắt xích” quan trọng của khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương - ngày càng trở nên thiết yếu đối với hòa bình và thịnh vượng chung của toàn khu vực.

"Nhật Bản cam kết ủng hộ tiến trình hội nhập ASEAN và không ngừng củng cố quan hệ với các quốc gia ASEAN, coi đây là một trong những ưu tiên hàng đầu. Đặc biệt, chúng tôi mong muốn cùng ASEAN kiến tạo một tương lai năng động thông qua thúc đẩy hợp tác trong các lĩnh vực mới nổi như chuyển đổi xanh và chuyển đổi số. Đồng thời, Nhật Bản sẽ tăng cường hợp tác thực chất trong khuôn khổ Sáng kiến Cộng đồng không phát thải châu Á (AZEC)", Bộ trưởng Takeshi Iwaya cho hay.

Trong bối cảnh cộng đồng quốc tế đang trải qua những biến động lớn, việc bảo vệ tự do, thượng tôn pháp luật và đề cao các giá trị về đa dạng, bao trùm và cởi mở là vô cùng quan trọng. Nhật Bản là đối tác đầu tiên ngoài khu vực bày tỏ sự ủng hộ hoàn toàn đối với Tầm nhìn của ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (AOIP).

"Chúng tôi rất khích lệ khi AOIP chia sẻ các nguyên tắc cốt lõi như cởi mở, minh bạch, bao trùm và dựa trên luật lệ, phù hợp với Tầm nhìn về một Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở (FOIP) mà Nhật Bản thúc đẩy. Chúng tôi sẽ tiếp tục đồng hành cùng ASEAN để đưa AOIP trở thành dòng chảy chính trong hợp tác khu vực", ông Takeshi Iwaya cam kết.

Theo người đứng đầu ngành Ngoại giao Nhật Bản, vai trò của ASEAN không chỉ giới hạn trong khu vực mà còn có ý nghĩa quan trọng đối với hòa bình và ổn định toàn cầu. Nhật Bản mong muốn mở rộng hợp tác với ASEAN trên quy mô toàn cầu. Một ví dụ điển hình là Hội nghị Hợp tác giữa các quốc gia Đông Á vì sự phát triển của Palestine (CEAPAD), nơi Nhật Bản và ASEAN cùng chung tay đóng góp vào sự ổn định và thịnh vượng của khu vực Trung Đông.

"Nhật Bản và ASEAN là những người bạn thực sự, gắn kết bằng tình cảm chân thành. Hãy cùng nhau định hình tương lai của châu Á và thế giới", Bộ trưởng Takeshi Iwaya nhấn mạnh.

Anh muốn cùng ASEAN kiến tạo một tương lai tươi sáng

Chia sẻ qua thông điệp ghi hình, Bộ trưởng Ngoại giao Vương quốc Anh David Lammy cho biết, sau 6 tháng đảm nhận vị trí mới, ông đã có 2 chuyến công tác đến các nước Đông Nam Á và chứng kiến sự sôi động trong mối quan hệ hợp tác giữa ASEAN và Vương quốc Anh.

Theo ông David Lammy, chủ đề của Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025 cho thấy rằng đây là thời kỳ mà toàn cầu đang được chứng kiến những chuyển đổi, điều quan trọng là các nước phải nắm bắt được tiềm năng từ những chuyển đổi đó. Vương quốc Anh hiện đang là đối tác lớn thứ ba của ASEAN trong lĩnh vực dịch vụ tài chính và là một trong sáu nhà đầu tư hàng đầu của ASEAN.

Bộ trưởng Ngoại giao Vương quốc Anh David Lammy chia sẻ tại phiên họp thông qua thông điệp ghi hình. (Ảnh: Tuấn Anh)

Bộ trưởng Ngoại giao Vương quốc Anh kỳ vọng hai bên sẽ tăng cường hợp tác hơn nữa trong việc tăng cường khả năng chống chịu của chuỗi cung ứng và thiết lập các tiêu chuẩn cho các công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI) nhằm tạo ra sự thịnh vượng chung.

Vương quốc Anh ủng hộ Tầm nhìn của ASEAN về Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương (AIOP), tiến trình đàm phán Bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông (COC) và cũng như Đồng thuận 5 điểm của ASEAN về vấn đề Myanmar. Chúng tôi mong muốn được trở thành thành viên đầy đủ của Diễn đàn Khu vực ASEAN (ARF) và Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN mở rộng (ADMM+), qua đó, góp phần đảm bảo hòa bình trong khu vực và trên thế giới.

Bộ trưởng David Lammy cũng bày tỏ mong muốn được chia sẻ kinh nghiệm với ASEAN trong các lĩnh vực như năng lượng sạch, tài chính xanh..."Chúng tôi ủng hộ vai trò trung tâm của ASEAN, và tin rằng nếu kết hợp được thế mạnh và chuyên môn của Vương quốc Anh thì chúng ta có thể cùng nhau kiến tạo một tương lai tươi sáng hơn", ông nói.

Quan hệ đối tác ASEAN-Pháp đang trở nên cần thiết hơn bao giờ hết

Chia sẻ tại phiên toàn thể thứ năm, ông Marc Abensour, Đặc phái viên của Pháp về Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương cho rằng, quan hệ đối tác giữa ASEAN với Pháp và với EU đang trở nên cần thiết hơn bao giờ hết. Trong một thế giới ngày càng phân mảnh, cạnh tranh chiến lược giữa các nước lớn ngày càng gia tăng, mối quan hệ giữa ASEAN với Pháp và EU rất quan trọng.

Ông Marc Abensour, Đặc phái viên của Pháp về Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương khẳng định ASEAN là trung tâm trong Chiến lược Ấn Độ Dương Thái Bình Dương của Pháp. (Ảnh: Tuấn Anh)

"Chúng ta cùng chia sẻ những cam kết rất tương đồng và điều này đã được thể hiện thông qua những chiến lược của EU và của Pháp về khu vực Ấn Độ Dương Thái Bình Dương và thông qua Tầm nhìn AOIP của ASEAN. Chúng ta đã có những cam kết rất tương đồng về một trật tự dựa trên luật lệ và những cam kết đó cũng được thể hiện đối với chủ nghĩa đa phương, hợp tác quốc tế và phát triển bao trùm", ông Marc Abensour khẳng định.

Theo Đặc phái viên của Pháp về Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, ASEAN là trung tâm trong Chiến lược Ấn Độ Dương Thái Bình Dương của Pháp và điều này được thể hiện rất rõ thông qua chuyến thăm của Tổng thống Pháp Emmanuel Macron đến Đông Nam Á vào tháng 5 tới.

Ông Marc Abensour cũng điểm lại những dấu ấn hợp tác giữa ASEAN và Pháp: Paris đã trở thành đối tác phát triển của ASEAN hơn 5 năm trước; hợp tác phát triển năng lượng; hợp tác trong lĩnh vực đào tạo, đổi mới sáng tạo; các dự án phát triển; hợp tác hàng hải...

"Cuối cùng, tôi muốn nhấn mạnh rằng, dù là cách tiếp cận của Pháp hay cách tiếp cận của EU, chúng tôi sẽ tiếp tục đóng một vai trò rất chủ động và chiến lược cạnh khu vực Ấn Độ Dương Thái Bình Dương", ông Marc Abensour nhấn mạnh.

Phiên toàn thể thứ năm tập trung thảo luận về tiềm năng và vai trò của ASEAN trong việc thu hẹp khoảng cách giữa các nước trong một thế giới phân mảnh. (Ảnh: Tuấn Anh)

Với sự điều phối của TS. Nguyễn Hùng Sơn,Quyền Giám đốc Học viện Ngoại giao (Bộ Ngoại giao), phiên toàn thể thứ năm tiếp tục tập trung thảo luận về tiềm năng và vai trò của ASEAN trong việc thu hẹp khoảng cách giữa các nước trong một thế giới phân mảnh. Nội dung thảo luận xoay quanh vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực đang được định hình lại, đặc biệt nhấn mạnh khả năng thúc đẩy đối thoại trong bối cảnh cạnh tranh giữa các cường quốc.

Bên cạnh đó, các chuyên gia cùng tập trung phân tích cách thức để ASEAN có thể tận dụng vị thế đặc thù của mình trong thúc đẩy hợp tác, bao gồm hợp tác tiểu đa phương mà vẫn duy trì đoàn kết nội khối; tìm ra những giải pháp mới nhằm nâng cao tiếng nói của ASEAN tại các diễn đàn quốc tế, đồng thời củng cố vai trò gắn kết, cân bằng giữa lợi ích khu vực và những thách thức toàn cầu của ASEAN.

Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025 diễn ra từ ngày 25-26/2, có hơn 600 đại biểu tham dự trực tiếp, trong đó có trên 230 đại biểu quốc tế, tăng hơn 2,5 lần so với năm 2024. Đặc biệt, Diễn đàn năm nay vinh dự có sự hiện diện của Tổng thống Timor Leste José Ramos-Horta, Thủ tướng Malaysia, Chủ tịch ASEAN 2025 Dato’ Seri Anwar bin Ibrahim, Thủ tướng New Zealand Christopher Luxon, Tổng thư ký ASEAN Kao Kim Hourn; cùng thông điệp ghi hình của Thủ tướng Thái Lan, Chủ tịch Ủy ban châu Âu và Phó Tổng thư ký Liên hợp quốc; trên 10 Phó Thủ tướng, Bộ trưởng các nước tham dự trực tiếp và gửi thông điệp ghi hình, 160 đại biểu ngoại giao đoàn (trong đó có 40 Đại sứ), và 230 đại biểu trong nước (gồm 20 lãnh đạo bộ ngành, 10 lãnh đạo tỉnh thành).

Xem thêm các bài viết về Diễn đàn Tương lai ASEAN 2025 trên Báo Thế giới và Việt Nam tại đây.

Chu Văn