Phân cấp, minh bạch đấu thầu và tháo gỡ vướng mắc BOT

Bộ trưởng Bộ tài chính Nguyễn Văn Thắng

Đột phá phân cấp và đơn giản hóa thủ tục hành chính

Bộ trưởng Bộ Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định, Bộ đã tiếp nhận nhiều ý kiến quý giá từ các đại biểu Quốc hội tại các cuộc thảo luận ở tổ và hội trường, đặc biệt là ý kiến của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm, đại biểu Quốc hội Đoàn thành phố Hà Nội. Để thể hiện tinh thần đột phá trong phân cấp, phân quyền, Bộ Tài chính đề xuất sửa đổi các quy định trong Luật Đấu thầu, Luật PPP, Luật Đầu tư và Luật Đầu tư công nhằm trao thẩm quyền cho các bộ, cơ quan và địa phương, phù hợp với chủ trương phân cấp, phân quyền. Các địa phương được giao quyền tự quyết định và chịu trách nhiệm, đảm bảo nâng cao hiệu quả quản lý và triển khai dự án.

Cụ thể, dự thảo luật phân cấp thẩm quyền chấp thuận chủ trương đầu tư từ Thủ tướng Chính phủ sang Ủy ban nhân dân cấp tỉnh đối với bảy nhóm dự án theo Luật Đầu tư, đồng thời phân cấp triệt để thẩm quyền của Thủ tướng cho các bộ, ngành và địa phương trong việc quyết định chủ trương đầu tư, phê duyệt dự án PPP, lựa chọn hình thức lựa chọn nhà đầu tư phù hợp và quyết định chấm dứt hợp đồng dự án PPP.

Trong Luật Đấu thầu, các quy định chi tiết về chỉ định thầu, chào hàng cạnh tranh và mua sắm tập trung được chuyển sang Chính phủ để quy định chi tiết, tạo sự linh hoạt. Đối với Luật Đầu tư công, toàn bộ thẩm quyền quyết định chủ trương đầu tư và quyết định đầu tư các chương trình, dự án đầu tư công của Thủ tướng được phân cấp cho các bộ và cơ quan trung ương, giúp rút ngắn thời gian và tăng tính chủ động.

Về cắt giảm và đơn giản hóa thủ tục hành chính, Bộ trưởng cho biết, Bộ Tài chính đã thực hiện Nghị quyết số 68 và Nghị quyết số 66 của Bộ Chính trị, rà soát và loại bỏ nhiều thủ tục không cần thiết trong các luật.

Trong Luật Đấu thầu, dự thảo bỏ thủ tục thẩm định kết quả lựa chọn nhà thầu đối với các hình thức đấu thầu đơn giản, quy mô nhỏ, đồng thời bỏ vai trò bên mời thầu, chuyển nhiệm vụ trực tiếp cho chủ đầu tư và tổ chuyên gia để giảm cấp trung gian, tinh gọn đầu mối và đơn giản hóa quy trình.

Đối với Luật PPP, dự thảo bỏ thủ tục thành lập Hội đồng thẩm định, đơn giản hóa nội dung hồ sơ mời thầu và rút ngắn thời gian đánh giá hồ sơ dự thầu, tạo điều kiện thuận lợi cho nhà đầu tư.

Trong Luật Đầu tư công, dự thảo đẩy nhanh quá trình thẩm định, phê duyệt chương trình, dự án bằng cách cho phép thành lập Hội đồng thẩm định đồng thời với quá trình chuẩn bị đầu tư. Thủ tướng có thể giao các bộ, cơ quan ngang bộ thành lập Hội đồng thẩm định phù hợp với chức năng, nhiệm vụ, ngành và lĩnh vực, đảm bảo hiệu quả và phù hợp thực tiễn.

Minh bạch hóa đấu thầu và nâng cao hiệu quả y tế

Bộ trưởng Nguyễn Văn Thắng nhấn mạnh, Luật Đấu thầu nhận được sự quan tâm lớn từ các đại biểu Quốc hội, đặc biệt là ý kiến của đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm về việc khắc phục các hạn chế như chậm tiến độ, tăng chi phí, giảm chất lượng, gây thất thoát và ảnh hưởng đến cán bộ. Dự thảo luật trao quyền cho chủ đầu tư tự quyết định và chịu trách nhiệm trong việc áp dụng các hình thức lựa chọn nhà thầu như đấu thầu, chỉ định thầu, đặt hàng, đảm bảo tiến độ, chất lượng và không làm tăng tổng mức đầu tư.

Dự thảo mở rộng cơ chế chỉ định thầu và áp dụng hình thức lựa chọn nhà thầu trong trường hợp đặc biệt để đẩy nhanh tiến độ, đồng thời bổ sung cơ chế giám sát, kiểm tra, chuyển từ tiền kiểm sang hậu kiểm. Dự thảo áp dụng phương pháp định giá hồ sơ dự thầu theo tiêu chí kỹ thuật hoặc kết hợp kỹ thuật và giá cho các gói thầu trong lĩnh vực viễn thông, y tế, công nghệ và chiến lược, nhằm lựa chọn nhà thầu có điểm kỹ thuật cao và phương pháp tối ưu. Các quy định được bổ sung để đơn giản hóa quy trình, rút ngắn thời gian thực hiện gói thầu, dự án.

Về đấu thầu thuốc trong lĩnh vực y tế, Bộ trưởng cho biết, dự thảo tiếp thu ý kiến của đồng chí Tổng Bí thư, sửa đổi các quy định để nâng cao hiệu quả và chất lượng. Dự thảo trao quyền cho các cơ sở y tế công lập tự chủ tài chính nhóm 1 và nhóm 2 tự quyết định mua sắm thuốc, thiết bị, vật tư y tế không sử dụng ngân sách nhà nước, tạo điều kiện để đàm phán trực tiếp với nhà cung ứng nhằm giảm giá mua sắm. Dự thảo áp dụng phương pháp đánh giá hồ sơ dự thầu kết hợp kỹ thuật và giá, hoặc theo tiêu chí kỹ thuật, nâng tỷ trọng điểm kỹ thuật để lựa chọn nhà thầu có giải pháp công nghệ tốt, đáp ứng yêu cầu về chất lượng và hiệu quả.

Để đảm bảo đấu thầu minh bạch, hiệu quả, Bộ trưởng nhấn mạnh, dự thảo bổ sung cơ chế xử lý trường hợp nhà thầu chào giá thấp bất thường, tiếp thu ý kiến của đại biểu Nguyễn Hữu Thông. Hiện tượng chào giá thấp bất thường, dưới 20% giá trị gói thầu, chiếm gần 10% số gói thầu, gây chậm tiến độ, lãng phí và thất thoát.

Bộ trưởng chia sẻ, khi còn làm Bộ trưởng Bộ Giao thông Vận tải, ông đã chứng kiến các trường hợp chào giá thấp bất thường dẫn đến nhà thầu không thực hiện được, gây chậm tiến độ hoặc bỏ dự án, như một số dự án ở Tây Nguyên hiện vẫn đang được Bộ Xây dựng xử lý. Do đó, dự thảo rà soát, xây dựng lại định mức, đơn giá phù hợp, quy định chế tài xử lý các trường hợp cố tình chào giá thấp bất thường, yêu cầu nhà thầu cam kết bảo hành dài hạn, tăng giá trị bảo đảm thực hiện hợp đồng, hoặc áp dụng phạt hợp đồng nếu không đảm bảo chất lượng, tiến độ.

Dự thảo cụ thể hóa trách nhiệm của chủ đầu tư, tổ chuyên gia và các bên liên quan, quy định chế tài nghiêm như cấm tham gia đấu thầu, xử phạt hành chính hoặc chuyển cơ quan điều tra đối với các hành vi vi phạm nghiêm trọng như thông thầu, gian lận. Chủ đầu tư phải đánh giá kết quả thực hiện hợp đồng trên hệ thống mạng đấu thầu quốc gia để tạo cơ sở dữ liệu về năng lực, uy tín nhà thầu, tăng tính minh bạch. Dự thảo đẩy mạnh đấu thầu điện tử để tăng cạnh tranh, giảm chi phí, ngăn chặn thông đồng, gian lận.

Bộ trưởng cũng tiếp thu ý kiến của các đại biểu Trần Anh Tuấn, Nguyễn Thu Hằng và Phạm Văn Hòa về bổ sung chỉ định thầu cho các gói thầu đặc thù như sự kiện văn hóa, du lịch, nâng hạn mức chỉ định thầu, và yêu cầu nhà thầu có năng lực, giảm giá tốt. Trong nghị định hướng dẫn chi tiết, Bộ sẽ bổ sung các trường hợp này, quy định rõ trách nhiệm, thẩm quyền quyết định và yêu cầu đàm phán giá để đảm bảo hiệu quả kinh tế.

Tháo gỡ vướng mắc BOT và thẩm định nguồn vốn

Về Luật PPP, Bộ trưởng cho biết dự thảo tập trung khuyến khích khu vực tư nhân đầu tư vào các lĩnh vực nhà nước cho phép, rút ngắn thời gian lập, thẩm định dự án, cắt giảm thủ tục chấp thuận chủ trương đầu tư đối với một số nhóm dự án, bỏ thủ tục thành lập Hội đồng thẩm định, trao quyền chủ động cho cơ quan có thẩm quyền.

Dự thảo mở rộng chỉ định thầu, giản lược tiêu chí đánh giá để tạo điều kiện cho nhà đầu tư. Về các dự án BOT, Bộ trưởng báo cáo một số dự án gặp khó khăn hoàn toàn do lỗi của nhà nước, không phải nhà đầu tư. Từ năm 2021-2022, Chính phủ đã ban hành nghị quyết để tháo gỡ, với số tiền cần xử lý giảm từ hơn 10.000 tỷ đồng xuống hơn 8.000 tỷ đồng sau khi rà soát, làm việc với chủ đầu tư và ngân hàng tài trợ. Quốc hội đã ban hành hai nghị quyết, và thông báo tháng 2/2025 của lãnh đạo chủ chốt yêu cầu tiếp tục tháo gỡ. Khi cao tốc Bắc Nam khánh thành, các dự án BOT trên quốc lộ 1A sẽ bị ảnh hưởng do chia sẻ lưu lượng giao thông. Trong nhiệm kỳ 2026-2030, với 2.000 km đường cao tốc mới, nhiều dự án BOT khác cũng sẽ cần xử lý. Do đó, Bộ Tài chính đề nghị đưa quy định vào Luật PPP để tạo hành lang pháp lý chủ động, thay vì ban hành nghị quyết riêng lẻ cho từng nhóm dự án.

Về thẩm định nguồn vốn, Bộ trưởng giải thích, Quốc hội đã thông qua các dự án quan trọng quốc gia như đường sắt tốc độ cao Bắc Nam, đường vành đai 4 Hà Nội, đường vành đai 3 và 4 TP. Hồ Chí Minh, với thời gian thực hiện qua nhiều kỳ trung hạn, nên không thể thẩm định chính xác khả năng cân đối vốn. Việc không thẩm định nguồn vốn nhằm giảm thủ tục, nhưng Luật Đầu tư công vẫn yêu cầu tính toán phương án, lộ trình huy động vốn để đảm bảo tính hợp lý.

Bộ trưởng khẳng định sẽ tiếp thu tối đa ý kiến của đại biểu, đặc biệt khi xây dựng nghị định hướng dẫn, để đáp ứng yêu cầu thực tiễn và kỳ vọng của Quốc hội, góp phần tạo đột phá trong phát triển kinh tế và chuyển đổi số quốc gia.

Dương Công Chiến