Phải căn cứ vào vị trí, lĩnh vực công tác

Kiểm soát tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn là một trong những giải pháp quan trọng trong phòng, chống tham nhũng, giúp ngăn ngừa, phát hiện và xử lý tài sản tham nhũng. Tuy nhiên, qua tổng kết thi hành 10 năm thực hiện Luật Phòng, chống tham nhũng, giải pháp này được đánh giá là còn mang tính hình thức và hiệu quả phòng, chống tham nhũng thấp.

Có nên mở rộng diện đối tượng kê khai tài sản, thu nhập vẫn là vấn đề còn nhiều ý kiến trái chiều. Tại kỳ họp Quốc hội vừa qua, đây cũng là nội dung gây tranh cãi tại cả các phiên thảo luận hội trường và thảo luận tổ của các đại biểu.

Nhiều ý cho rằng, việc mở rộng sẽ vượt quá khả năng của các cơ quan có trách nhiệm kiểm soát việc kê khai tài sản, thu nhập. Một số ý kiến khác lại khẳng định, tham nhũng có thể xảy ra ở nhiều đối tượng, lĩnh vực nên việc mở rộng đối tượng kê khai tài sản, thu nhập là cần thiết.

Dự thảo Luật đưa ra 2 phương án. Phương án 1 theo hướng mở rộng đối tượng kê khai tài sản, thu nhập trên tinh thần của Nghị quyết Trung ương 3 (khóa X) đối với tất cả công chức khi được bổ nhiệm vào ngạch; viên chức giữ chức vụ lãnh đạo, quản lý; cán bộ, công chức khi được bầu, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, cử giữ chức vụ trong cơ quan Nhà nước, tổ chức chính trị, tổ chức chính trị - xã hội, tổ chức chính trị xã hội - nghề nghiệp và các tổ chức khác được giao biên chế và sử dụng tài chính công, tài sản công.

Các đại biểu Quốc hội bàn về Dự án Luật Phòng chống tham nhũng sửa đổi. ảnh: p.thảo

Phương án 2 theo hướng thu hẹp đối tượng kê khai tài sản, thu nhập. Cụ thể tập trung vào đối tượng có hệ số phụ cấp chức vụ cao (từ 0,7 trở lên ở cấp Trung ương và 0,9 trở lên ở cấp địa phương); một số đối tượng có hệ số phụ cấp chức vụ dưới 0,7 và là người đứng đầu cơ quan, tổ chức, đơn vị trong một số lĩnh vực quản lý Nhà nước dễ xảy ra tham nhũng do Chính phủ quy định.

Phó Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Mạnh Cường cho biết, theo quy định hiện hành, đối tượng phải kê khai được áp dụng đối với cán bộ, công chức, viên chức có hệ số phụ cấp chức vụ từ 0,2 trở lên. Nhưng thực tế cho thấy, việc kê khai tài sản, thu nhập thời gian qua còn hình thức, hiệu quả thấp, chưa kiểm soát được tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn.

Nguyên nhân của tình trạng này là do số người có nghĩa vụ kê khai tài sản, thu nhập quá lớn, mỗi năm trung bình có tới hơn 1 triệu bản kê khai. Vì vậy ông Cường cho rằng, cần hết sức cân nhắc việc mở rộng đối tượng kê khai tài sản, thu nhập đối với tất cả công chức khi được bổ nhiệm vào ngạch để bảo đảm tính khả thi, hiệu quả trong kiểm soát tài sản, thu nhập.

Đại biểu Trần Văn Mão (Nghệ An) đồng quan điểm, cho rằng nếu quy định như phương án 1 sẽ khó thực hiện vì quá rộng. Vì vậy, trước mắt nên giữ nguyên đối tượng kê khai tài sản, thu nhập, hoặc thu hẹp ở mức độ hợp lý, tập trung vào các đối tượng giữ vị trí quan trọng ở Trung ương, địa phương, những lĩnh vực có nguy cơ tham nhũng cao để bảo đảm tập trung nguồn lực thực hiện kiểm soát hiệu quả hơn, tránh hình thức. Sau này, khi đã làm tốt việc kiểm soát tài sản, thu nhập thì sẽ nghiên cứu mở rộng.

Đại biểu Ngọ Duy Hiểu (TP Hà Nội) cho rằng, cần có nghiên cứu, điều tra xã hội học, đánh giá xem thời gian qua, lĩnh vực nào, vị trí công tác nào, chức vụ nào có nguy cơ tham nhũng. Từ đó, xác định đối tượng thuộc diện kê khai tài sản, thu nhập. Theo ông Hiểu, phải căn cứ vào vị trí, lĩnh vực công tác, không nên mở rộng tất cả các đối tượng công chức khi được bổ nhiệm vào ngạch.

“Căn cứ vào đâu chọn người có nghĩa vụ kê khai ở Trung ương có hệ số phụ cấp chức vụ từ 0,7 trở lên nhưng ở địa phương lại quy định từ 0,9 trở lên? Điều này là không có cơ sở khoa học”, ông Hiểu nói. Đại biểu này cũng dẫn ví dụ, muốn chọn trưởng phòng, nhất là trưởng phòng tài chính UBND huyện để làm Phó Chủ tịch HĐND huyện thì phải gặp gỡ, thuyết phục, mặc dù Phó Chủ tịch HĐND huyện thì hệ số phụ cấp cao hơn, có phòng làm việc riêng.

Liên quan đến việc kê khai tài sản, thu nhập, Dự thảo sửa đổi đã bỏ quy định về kê khai hàng năm và thay vào đó là kê khai lần đầu và kê khai bổ sung. Kê khai lần đầu được thực hiện với tất cả người có nghĩa vụ kê khai ngay sau khi Luật sửa đổi có hiệu lực. Kê khai bổ sung đối với người đã kê khai lần đầu được dự kiến bầu, bổ nhiệm, bổ nhiệm lại, cử làm đại diện phần vốn Nhà nước tại doanh nghiệp và khi có biến động về tài sản hoặc thu nhập có giá trị từ 50 triệu đồng trở lên.

Các hành vi tham nhũng:

1. Tham ô tài sản.

2. Nhận hối lộ.

3. Lạm dụng chức vụ, quyền hạn chiếm đoạt tài sản.

4. Lợi dụng chức vụ, quyền hạn trong khi thi hành công vụ vì vụ lợi.

5. Lạm quyền trong khi thi hành nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi.

6. Lợi dụng chức vụ, quyền hạn gây ảnh hưởng đối với người khác để trục lợi.

7. Giả mạo trong công tác vì vụ lợi.

8. Đưa hối lộ, môi giới hối lộ được thực hiện bởi người có chức vụ, quyền hạn để giải quyết công việc của cá nhân, cơ quan, tổ chức, đơn vị hoặc địa phương vì vụ lợi.

9. Lợi dụng chức vụ, quyền hạn sử dụng trái phép tài sản của Nhà nước vì vụ lợi.

10. Không thực hiện nhiệm vụ, công vụ vì vụ lợi.

11. Lợi dụng chức vụ, quyền hạn để bao che cho người có hành vi vi phạm pháp luật vì vụ lợi; cản trở, can thiệp trái pháp luật vào việc kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án vì vụ lợi.

12. Nhũng nhiễu vì vụ lợi. (Theo Điều 3 Dự thảo Luật Phòng chống tham nhũng sửa đổi, bổ sung)

Phương Thảo – Nguyễn Lực