Ông Trump tố Trung Quốc phá vỡ thỏa thuận đất hiếm, đe dọa siết chặt trừng phạt

Tổng thống Mỹ Donald Trump đưa ra thông báo về thỏa thuận thương mại với Vương quốc Anh, tại Phòng Bầu dục ở Nhà Trắng ngày 8/5. Ảnh: Reuters.

Tổng thống Mỹ Donald Trump ngày 30/5 tuyên bố Trung Quốc đã vi phạm thỏa thuận với Mỹ về việc cùng nhau dỡ bỏ thuế quan và hạn chế thương mại đối với khoáng sản chiến lược, đồng thời đưa ra lời đe dọa ngầm rằng Washington có thể sẽ có biện pháp cứng rắn hơn với Bắc Kinh.

"Trung Quốc, có lẽ không quá bất ngờ với một số người, đã hoàn toàn vi phạm thỏa thuận với Mỹ. Thế là hết chuyện làm người tốt!", ông Trump viết trên mạng xã hội Truth Social của mình.

Ông Trump cho biết ông đã đạt được một "thỏa thuận nhanh" vào giữa tháng 5 với các quan chức Trung Quốc, theo đó hai bên sẽ tạm thời dừng áp thuế ba chữ số trong 90 ngày. Ông khẳng định đã làm điều này để "giải cứu" Trung Quốc khỏi tình trạng thảm họa do thuế quan của Mỹ gây ra – lên tới 145% – dẫn đến đóng cửa nhà máy và bất ổn xã hội.

Tuy nhiên, ông Trump không nêu rõ cụ thể Trung Quốc đã vi phạm điều khoản nào của thỏa thuận được ký tại Geneva, Thụy Sĩ, cũng như ông sẽ có hành động gì để đáp trả.

Khi được hỏi thêm tại Phòng Bầu dục vào chiều thứ Sáu về thỏa thuận với Trung Quốc, ông Trump nói: "Tôi chắc chắn sẽ nói chuyện với Chủ tịch Tập, hy vọng chúng tôi sẽ giải quyết được".

Giấy phép xuất khẩu đất hiếm bị trì hoãn

Một quan chức Mỹ nói với Reuters rằng có vẻ Trung Quốc đang chậm trễ trong việc cấp giấy phép xuất khẩu các khoáng sản đất hiếm – một cam kết nằm trong thỏa thuận Geneva. Đây là các kim loại quan trọng đối với ngành công nghiệp bán dẫn, điện tử và quốc phòng của Mỹ.

"Người Trung Quốc đang kéo dài tiến trình thực thi thỏa thuận, điều này hoàn toàn không thể chấp nhận và cần phải được xử lý", Đại diện Thương mại Mỹ Jamieson Greer nói trên kênh CNBC, nhưng không nói rõ Mỹ sẽ phản ứng ra sao.

Cũng trong ngày 30/5, Reuters đưa tin các lãnh đạo ngành ô tô toàn cầu đang gióng lên hồi chuông cảnh báo về khả năng thiếu hụt nam châm đất hiếm từ Trung Quốc – được sử dụng trong mọi thứ từ mô-tơ gạt mưa tới cảm biến phanh ABS – có thể khiến nhà máy phải ngừng hoạt động chỉ trong vài tuần tới.

Người phát ngôn Đại sứ quán Trung Quốc tại Washington, ông Lưu Bằng Vũ, cho biết Trung Quốc vẫn duy trì liên lạc với phía Mỹ kể từ sau các cuộc đàm phán tại Geneva, nhưng cũng bày tỏ quan ngại về các biện pháp kiểm soát xuất khẩu của Washington.

"Gần đây, Trung Quốc đã nhiều lần nêu rõ quan ngại về việc Mỹ lạm dụng các biện pháp kiểm soát xuất khẩu trong lĩnh vực bán dẫn và các hành vi liên quan khác", ông Lưu nói trong một tuyên bố. "Trung Quốc một lần nữa kêu gọi Mỹ ngay lập tức sửa chữa các hành động sai lầm, chấm dứt các biện pháp phân biệt đối xử với Trung Quốc và cùng nhau giữ gìn đồng thuận đạt được tại các cuộc hội đàm cấp cao ở Geneva".

Trước đó trong tuần, Reuters cũng đưa tin rằng Mỹ đã ra lệnh cho hàng loạt công ty ngừng xuất khẩu hàng hóa sang Trung Quốc nếu không có giấy phép, đồng thời thu hồi một số giấy phép đã cấp. Các sản phẩm bị ảnh hưởng bao gồm phần mềm thiết kế chip, hóa chất phục vụ sản xuất bán dẫn, butane và ethane, công cụ cơ khí, và thiết bị hàng không.

Một quan chức Mỹ am hiểu cuộc đàm phán cho biết thỏa thuận Geneva chỉ bao gồm các biện pháp thuế quan và phi thuế quan từ phía Trung Quốc, còn các hạn chế xuất khẩu từ Mỹ không nằm trong nội dung đàm phán.

Phát ngôn viên Nhà Trắng, Bộ Tài chính và Văn phòng Đại diện Thương mại Mỹ đều từ chối bình luận.

Ông Trump và tấm bảng ghi tên các nước bị áp thuế đối ứng trong tháng 4. Ảnh: Reuters.

Đàm phán Mỹ-Trung “đình trệ”

Hôm thứ Năm, Bộ trưởng Tài chính Mỹ Scott Bessent nói với Fox News rằng đàm phán thương mại Mỹ-Trung đang "có phần đình trệ", và việc đạt được thỏa thuận cuối cùng có thể sẽ cần đến sự can dự trực tiếp từ Tổng thống Trump và Chủ tịch Tập Cận Bình.

Thỏa thuận đình chiến tạm thời giữa Washington và Bắc Kinh trong việc giảm thuế ở mức ba con số đã giúp thị trường chứng khoán toàn cầu bùng nổ, đồng thời kéo mức thuế trung bình của Mỹ xuống còn khoảng 15% – so với gần 25% hồi đầu tháng 4. Khi ông Trump nhậm chức vào tháng 1, con số này chỉ dưới 3%.

Tuy nhiên, sự tạm hoãn này không hề giải quyết những bất đồng cốt lõi – lý do chính khiến Trump áp thuế lên hàng hóa Trung Quốc, chủ yếu là các phàn nàn của Mỹ về mô hình kinh tế do nhà nước dẫn dắt và xuất khẩu của Trung Quốc. Những vấn đề này được để lại cho các vòng đàm phán trong tương lai.

Các chỉ số chứng khoán lớn của Mỹ đã giảm trong ngày thứ Sáu sau khi Trump công khai chỉ trích Trung Quốc không tuân thủ thỏa thuận.

Ông Trump nổi giận vì cụm từ “TACO”

Bài đăng của ông Trump trên mạng xã hội xuất hiện hai ngày sau khi ông tức giận trước một câu hỏi của phóng viên liên quan đến khái niệm mới trên Phố Wall mang tên “TACO” – viết tắt của cụm “Trump Always Chickens Out” (Trump luôn chùn bước) do một cây bút của tờ Financial Times đặt ra để nói về xu hướng ông Trump hay rút lui khỏi các biện pháp thuế cứng rắn.

Ông Trump đáp trả gay gắt: "Tôi chùn bước ư? Tôi chưa từng nghe đến chuyện đó. Ý anh là vì tôi giảm thuế Trung Quốc từ 145% xuống còn 100% rồi lại xuống thấp hơn nữa? Đó gọi là đàm phán!".

Chiến lược thuế quan của Trump cũng hứng chịu một đòn nặng nề trong hôm thứ Tư khi Tòa án Thương mại Quốc tế Mỹ phán quyết rằng các mức thuế toàn cầu – bao gồm với Trung Quốc – là bất hợp pháp vì ông đã vượt quá quyền hạn theo luật khẩn cấp. Tuy nhiên, tòa phúc thẩm đã ban hành lệnh hoãn tạm thời, cho phép các mức thuế vẫn được duy trì trong thời gian ngắn.

Đàm phán với Nhật Bản

Cùng ngày 30/5, nhà đàm phán thương mại hàng đầu của Nhật Bản – ông Ryosei Akazawa – đã gặp Bộ trưởng Tài chính Bessent và Bộ trưởng Thương mại Mỹ Howard Lutnick tại Washington trong 130 phút, theo thông báo từ chính phủ Nhật.

Thông cáo cho biết hai bên sẽ tiếp tục đàm phán trước thềm hội nghị thượng đỉnh G7 tại Canada vào tháng sau, nơi Thủ tướng Nhật Shigeru Ishiba và Tổng thống Trump sẽ gặp mặt trực tiếp.

Tại cuộc họp báo sau đó, ông Akazawa cho biết các cuộc đàm phán đã đạt một số tiến triển, nhưng lập trường của Nhật Bản không thay đổi: muốn đạt được thỏa thuận thì Mỹ phải gỡ bỏ tất cả các mức thuế – bao gồm cả thuế ô tô, linh kiện ô tô, nhôm và thép.

"Nếu các yêu cầu của chúng tôi được đáp ứng, chúng tôi có thể đạt được thỏa thuận", ông nói với báo giới Nhật tại đại sứ quán Nhật Bản ở Washington. "Nhưng nếu điều đó không thể, thì thật khó để chúng tôi đồng ý".

Huyền Chi